گران‌ترین اقدام پزشکی دنیا در ایران رایگان است | بدون این سلول‌ها جان کودکان در خطر است

همشهری آنلاین – مریم سرخوش: به زبان ساده، سلول‌های بنیادی، سلول‌هایی هستند که امکان تولید سلول‌های ارگان‌های مختلف نقاط بدن با آنها وجود دارد و تنها درمان برخی از بیماری‌ها به شمار می‌روند.

این سلول‌ها توانایی خود نوسازی و تمایز به انواع سلول‌ها از جمله سلول‌های خونی، قلبی، عصبی و غضروفی را دارند، همچنین در بازسازی و ترمیم بافت‌های مختلف بدن به دنبال آسیب و جراحت مؤثر بوده و می‌توانند به درون بافت‌های آسیب‌دیده‌ای که بخش عمده سلول‌های آنها از بین رفته، پیوند زده، جایگزین سلول‌های آسیب‌دیده شوند و به ترمیم و رفع نقص در آن بافت بپردازند.

گفته می‌شود که در ایران سالانه در حدود ۲ هزار بیمار نیاز به پیوند سلول‌های بنیادی خون‌ساز دارند و این پیوند برای کودکانی که جان و سلامت آنها به دلیل فلج مغزی، سرطان، بیماری‌های صعب‌العلاج، اختلالات خونی و... هم حائز اهمیت است.

دکتر امیرعلی حمیدیه، فوق تخصص خون، سرطان و پیوند سلول‌های بنیادی کودکان و رئیس بخش پیوند سلول‌های بنیادی مرکز طبی کودکان اولین پزشک ایرانی است که همراه با تیم پزشکی‌اش درمان بیماری‌های صعب‌العلاج کودکان را با استفاده از پیوند سلول‌های بنیادی آغاز کرد و طی ۱۶ سال به رکورد بیش از ۲ هزار پیوند در مرکز طبی کودکان رسید. او در گفت‌وگو با همشهری‌آنلاین به جزئیات بیشتری از انجام این پیوند و اهمیت آن در نجات جان کودکان اشاره می‌کند.

سابقه انجام پیوند سلول‌های بنیادی در کشور چند سال است؟

در کشورمان دو نوع پیوند انجام می‌شود؛ اعضا شامل کلیه، کبد، قلب، ریه و...، همچنین پیوند سلول‌های بنیادی خونساز که پیوند عضو نیست. پیوند سلول‌های بنیادی در ایران سابقه ۳۰ ساله دارد و پیوند سلول‌های بنیادی کودکان هم ۱۶ ساله است که در همین دانشگاه علوم پزشکی تهران از سوی خود من راه‌اندازی شد. در پیوند سلول‌های بنیادی خون‌ساز کودکان مرکز طبی به عنوان یک مرکز شناخته شده در سطح بین‌المللی مطرح است.

جایگاه ایران در این حوزه چیست؟

تمام پیوندهای پیچیده و مشکل در زمینه سلول‌های بنیادی درباره کودکان در این مرکز انجام می‌شود. مرکز طبی کودکان به عنوان قطب علمی کودکان کشور، تنها بیمارستان در کل کشور است که پیوند سلول‌های بنیادی و پیوند اعضا مثل کبد و کلیه را به صورت همزمان درباره کودکان دارد. در زمینه پیوند کودکان هم در دانشگاه علوم پزشکی تهران، تیم پزشکی ما تاکنون نزدیک به ۲ هزار پیوند سلول‌های بنیادی انجام داده‌ که در مقابل پیوند کبد و کلیه در که رقمی حدود ۴۰ دارد، بسیار بالاست و به نوعی رکورد به شمار می‌رود.

پیوند سلول‌های بنیادی چه میزان در نجات جان کودکان مؤثر است؟

۷۰ نوع بیماری صعب‌العلاج وجود دارد که شانس زنده ماندن آنها صفر است و کودک در صورت ابتلا جان خود را از دست می‌دهد، اما با پیوند سلول‌های بنیادی خون‌ساز ۷۰ درصد این کودکان شانس زنده ماندن پیدا کرده‌اند و به زندگی طبیعی برمی‌گردند.

این پیوند برای کودکان خارجی هم در ایران انجام می‌شود؟

از ۱۳ کشور دنیا تاکنون به ما مراجعه کرده‌اند و ما پیوند سلول‌های بنیادی خونساز را برای آنها انجام داده‌ایم که بسیار موفقیت‌آمیز هم بوده است.

هر انسان ۱۸ تا ۵۵ ساله می‌تواند سلول‌های بنیادی را اهدا کنند و حدود ۷۰ درصد از بیماران نیازمند دریافت سلول‌های بنیادی خون‌ساز، فاقد خویشاوند مناسب از نظر آنتی‌ژن‌های سازگاری بافتی هستند

سلول‌های بنیادی خون‌ساز از کجا تامین می‌شود؟

بهترین جایی که سلول بنیادی تامین می‌کنیم، خواهر و برادر تنی سازگار هستند و اگر آنها نبودند، از اعضای خانواده. در غیر اینصورت از شبکه ملی اهداکنندگان سلول‌های بنیادی در وزارت بهداشت و شبکه جهانی اهداکنندگان سلول‌های بنیادی نسبت به تامین آنها اقدام می‌کنیم.

آیا هزینه‌های این پیوند تحت پوشش بیمه قرار دارد؟

پیوند سلول‌های بنیادی گران‌ترین اقدام پزشکی در دنیاست. در آمریکا چیزی حدود ۵۰۰ تا ۹۰۰ هزار دلار قیمت دارد. در اروپا برای این پیوند ۳۰۰ هزار تا ۴۵۰ هزار یورو دریافت می‌کنند اما در ایران بخش زیادی از هزینه‌ها توسط وزارت بهداشت تامین می‌شود. باید طی سال‌های گذشته، بیمه این خدمات را تحت پوشش قرار می‌داد که این اتفاق تا چند ماه پیش رخ نداده بود. اما شهریور امسال طبق اساس‌نامه تشکیل صندوق حمایت از بیماران خاص و صعب‌العلاج پوشش بیمه‌ای برای برخی بیماری‌ها و پیوندها افزایش پیدا کرد که پیوند سلول‌های بنیادی و خون‌ساز هم جزو آنها بودند.

مرکز طبی کودکان به عنوان قطب علمی کودکان کشور، تنها بیمارستان در کل کشور است که پیوند سلول‌های بنیادی و پیوند اعضا مثل کبد و کلیه را به صورت همزمان درباره کودکان دارد

درباره کودکان نیازمند پیوند سلول‌های بنیادی لیست انتظار داریم که منجر به خطر افتادن جان آنها شود؟

در مرکز طبی کودکان به دلیل این که تمام پیوندهای پیچیده انجام می‌شود، این لیست انتظار وجود دارد که گاهی منجر به از دست رفتن جان برخی کودکان می‌شود. آماری در این باره ندارم و در ماه‌ها و زمان‌های مختلف متفاوت است. اما در بیمارستان نهایت کوشش صورت می‌گیرد که با کمک به تیم‌ پیوند، ارائه این خدمات تسریع شود.

برای این که مردم نسبت به این پیوند آگاه‌تر شوند، چه توصیه‌ دارید؟

توصیه من این است که رسانه‌ها بر اهدای پیوند سلول‌های بنیادی هم تمرکز کنند چون در حال حاضر شاهد بازتاب خبری گسترده درباره پیوند عضو هستیم. تفاوت این دو پیوند در این است که در پیوند اعضا، دهنده یک عضو را از دست می‌دهد اما در پیوند سلول‌های بنیادی اهداکننده ضمن این که فرد چیزی را از دست نمی‌دهد که جان یک نفر را نجات می‌دهد.

مردم باید برای اهدای پیوند سلول‌های بنیادی چکار کنند؟

۱۵ مرکز پذیره نویسی در ایران وجود دارد که به شبکه ملی اهداکنندگان سلول‌های بنیادی متصل هستند. هر انسان ۱۸ تا ۵۵ ساله می‌تواند عضو این شبکه شود و سلول‌های بنیادی را اهدا کنند که در صورت سازگاری منجر به جان نجات یک انسان شود. اهمیت این مساله در آن است که حدود ۷۰ درصد از بیماران نیازمند دریافت سلول‌های بنیادی خون‌ساز، فاقد خویشاوند مناسب از نظر آنتی‌ژن‌های سازگاری بافتی هستند که می‌توان آن را از شبکه ملی یا جهانی اهداکنندگان در کشور یا سطح جهان تامین کرد.