ارتباطات در دو دهه اخیر درگیر تغییرات بزرگی بوده است که از فاصله امروز با دیروز میتوان تعبیر به "فاصله نوری" نمود.
تغیر بنیادین صنعت آنالوگ به صنعت دیجیتال به معنای انتقال از صنعت رسانهای شیئی و فیزیکی به صنعت رسانهای عددی و مجازی است.
تغییر بنیادین دوم ظهور صنعت اینترنت بود که جهان پراکنده رسانهای را به جهان "همه رسانه" تبدیل نمود.
تغییر سوم مربوط به ظهور صنعت موبایل با قابلیتهای چند رسانهای است که رسانه سازمانی را تبدیل به رسانه فردی نمود. روند جدید انتقال رادیو، تلویزیون، مطبوعات و حتی سینما و صنعت بازی به شبکه جهان دوم یک دهه است که آغاز شده است و به مرور اینترنت و شبکههای مرتبط با اینترنت "فضای واحدی" خواهند بود برای همه رسانههای سنتی گذشته.
به عبارت دیگر صنعت رسانه از فضای اول یا جهان فیزیکی به فضای دوم یا جهان مجازی منتقل شده و خواهد شد. در اینجا ترکیبهای بسیار متنوعی از کار رسانه شکل میگیرد و صنعت نوشتاری رسانهای را همزمان تبدیل به صنعت صوتی و تصویری میکند. یا از آن سو صنایع صوتی و تصویری را تبدیل به متن نوشتاری میکند.
جهان جدید رسانه یک جهان خطی مبتنی بر زمان فیزیکی نیست بلکه جهان جدید رسانه، یک جهان هندسی و مبتنی بر زمان مجازی است که از دست رفتن در آن بیمعنا میشود و جبرهای خطی در آن از بین میرود؛ انتخابگری ولو در منطق محدودیت توسعه مییابد.
نخبگان، فرهیختگان و دست اندرکاران حرفهای رسانهای ایران نیز این تغییر را درک کردهاند ولی فاصله بین سیاستگذاریها و کارگزاران حرفهای، موجب میشود که این توسعه کند صورت بگیرد.
مسائل حقوقی بدرستی حل نشده است و هنوز بحث انحصار صدا و سیما بر مبنای قانون امری جدی است. عبور از این دوره مستلزم بازنگری در قانون و توجه به فضای مجازی بعنوان یک فرصت برای جامعه فرهیخته و والا اندیش ایرانی است.
همدلی اهل قلم، روشنفکران و کارگزاران دولت یک ضرورت انکارناپذیر برای رشد و تعالی جامعه ایرانی در همه عرصههاست. در واقع رسانه در یک معنا یعنی فرهنگ و کارگزاران عرصه رسانهای، کارگزاران اصلی فرهنگ ایران اسلامی هستند و هر رشد و پیشرفتی در عرصه رسانهای دقیقا مرجع تغییر منتهی به رشد و تعالی در جامعه ایرانی میشود.
لذا اصلاح ارتباطات رسانهای بر حلقه مهم ارتباطات، یعنی ارتباطات انسانی و ارتباطات بین فرهنگی تاثیر گسترده خواهد گذاشت.
از سوی دیگر باید توجه داشت که انسان و طبیعت مهمترین شاهکار خداست و هرگونه تلاشی در جهت سلامت، رشد و تعالی انسانی یک امر الهی محسوب میشود. خدمات رسانهای و خدمات آگاهی آفرین و نشاط آفرین عرصه رسانهای که معطوف به سلامت انسان و طبیعت باشد نیز در این نگاه عمل الهی است.[تعالی انسان و طبیعت نقطه عطف شهر مجازی است] تعالی این عمل و رفتار زمانی است که هدف ما، کردار ما و گفتار ما هدف متعالی داشته باشد
- دکتر سعیدرضا عاملی [ssameli@ut.ac.ir] هم اکنون دانشیار گروه ارتباطات در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، رئیس دانشکده مطالعات جهان و معاون برنامهریزی دانشگاه تهران است