همشهری آنلاین- فرخنده رفائی: افزایش تاب آوری تهران در برابر مخاطرات طبیعی به ویژه زلزله از مهم‌ترین دغدغه‌های شهروندانی است که در یکی از پرمخاطره ترین پهنه‌های لرزه‌خیز کشور زندگی می‌کنند. رنگ قرمز ایران در نقشه پهنه‌های لرزه‌خیزی جهان و قرارگیری کشور در کمربند لرزه‌خیزی آلپ- هیمالیا نشان می‌دهد در سرتاسر پهنه جغرافیایی ایران منطقه «بی‌خطر» از لحاظ زلزله خیزی وجود ندارد و تنها برخی مناطق «کم‌خطر» محسوب می‌شوند.
نقشه مخاطرات ایران، کشور را به لحاظ لرزه خیزی به مناطق دارای خطر «بسیار زیاد»، «زیاد»، «متوسط» و «نسبی کم» پهنه بندی کرده و بر این اساس تهران در رده مناطق دارای خطر زلزله «بسیار زیاد» قرار گرفته است. این در حالی است که تراکم بالای جمعیت در پایتخت و فرسودگی سازه‌ها در برخی مناطق، ضرورت ارزیابی ایمنی ساختمان‌های این کلانشهر را بیشتر کرده؛ کاری که از سال گذشته به همت شهرداری تهران، اداره کل راه و شهرسازی تهران، سازمان نظام مهندسی ساختمان و مرکز پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران آغاز شده و به نتایج خوبی هم رسیده است. بر اساس آخرین آمار ارائه شده، تاکنون گزارش وضعیت ایمنی سازه ۱۴۰۰ ساختمان مهم و بلندمرتبه تهران نهایی شده و اخطارهای لازم در رابطه با ساختمان‌هایی که در رده ناایمن (D) قرار گرفته‌اند برای شهرداری مناطق و مالکین ساختمان‌ها صادر شده است.
ساختمان‌های مهم تهران از Aتا D
«ارزیابی ایمنی ساختمان‌ها مهم و بلندمرتبه»، تکلیفی است که مطابق ماده ۱۴ قانون مدیریت بحران کشور برای وزارت راه و شهرسازی (مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی) تعیین شده است اما با توجه به فراهم نبودن برخی الزامات، شهرداری تهران و سازمان مدیریت بحران شهر تهران در قالب ایفای مسئولیت اجتماعی و هماهنگی محوری برای انجام این کار به میدان آمدند.
علی نصیری، رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران، درباره این طرح به همشهری گفت: در کنار اطلاعات و آماری که سازمان آتش‌نشانی به لحاظ ایمنی حریق از ساختمان‌ها ارائه کرده بود، ارزیابی ایمنی سازه های بلندمرتبه و مهم تهران نیز در دستور کار قرار گرفت و بر این اساس، ساختمان‌های بلندمرتبه شامل سازه‌های ۶ طبقه به بالا و بیش از ۵ هزار متر مربع زیربنا و ساختمان های مهم شامل مراکز ضروری، مراکز ثقل حکومتی، بیمارستان‌ها، ورزشگاه‌ها، مراکر نگهداری ثروت ملی و مراکز امدادی و ساختمان‌های با بیش از ۳۰۰ نفر جمعیت دردستور کار بازدید قرار گرفتند. این کار از سال گذشته توسط نمایندگانی از ۹ دستگاه و سازمان مرتبط با این موضوع آغاز شده و از مجموع ۱۶ هزار ساختمان مهم و بلندمرتبه تهران، تاکنون بیش از ۲.۸۰۰ ساختمان بازدید شده و از این تعداد ۱.۴۰۰ ساختمان تعیین تکلیف نهایی شده است. به گفته وی، مرجع قانونی تحلیل چک‌لیست مشخصات ساختمان‌ها و تشخیص وضعیت نهایی آنها مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی وابسته به وزارت راه و شهرسازی است که گریدبندی ساختمان‌ها به A (ایمن)، و B (ناایمنی جزئی)، C (مشکوک) و D(ناایمن) را انجام می‌دهد. بر اساس اعلام معاونت سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران، پیش‌بینی می‌شود پایش کل ۱۶ هزار ساختمان مهم و بلندمرتبه تهران بین یک تا ۱.۵ سال آینده به پایان برسد.
ناایمن‌ها زودتر بازدید شدند
رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران با بیان این‌که اولویت بازدید با ساختمان‌هایی بوده که از قبل بر اساس اطلاعات آتش‌نشانی، شهرداری‌های مناطق یا دیگر بانک‌های اطلاعاتی می‌دانستیم ناایمن‌تر هستند، گفت: به همین دلیل تعداد سازه‌های ناایمن در آماری که امروز داریم از میانگین ساختمان‌های ناایمن شهر بیشتر و حتی دوبرابر است، اما در پایان کار، این درصد نسبت به اوایل کار کاهش خواهد داشت چون ساختمان‌هایی که می‌دانستیم ناایمن هستند را زودتر بازدید کردیم. نصیری در پاسخ به این سوال که کدام ساختمان‌های شناخته شده در گروه ناایمن قرار گرفته‌اند، گفت: جزئیات این اطلاعات را نمی‌توانیم رسانه‌ای کنیم اما در هر چهار گروه، هم پاساژ و مجتمع تجاری داریم، هم بیمارستان و هم ساختمان دولتی و مسکونی. اسامی این اماکن و ساختمان‌ها به طور مستمر به شهرداران مناطق ۲۲گانه، دادستانی، مراجع ذی‌صلاح و مالکان ساختمان‌ها اعلام می‌شود تا ایمن‌سازی آنها در دستور کار قرار می‌گیرد.
بیمارستان‌های ناایمن تهران انگشت شمارند
دادستانی کل کشور چندماه پیش نام چند بیمارستان تهران را به عنوان مراکز درمانی ناایمن به لحاظ سازه‌ای اعلام کرد. موضوع بیمارستان‌های ناایمن در چند روز گذشته با انتشار نقل قولی از رئیس سازمان مدیریت تهران دوباره خبرساز شد. نصیری در این زمینه گفت: من هرگز نگفتم بیشتر بیمارستان‌های تهران دچار ناایمنی هستند و این جمله به غلط به نقل از من منتشر شده است. نصیری تعداد بیمارستان‌های ناایمن تهران را انگشت‌شمار دانست و افزود: بر خلاف انچه از قول من نقل شده، تعداد بیمارستان‌هایی که مصداق ناایمن هستند، زیاد نیست اما دسترسی مردم به بیمارستان‌های پایتخت به دلیل پراکندگی غیراصولی مراکز درمانی در مناطق مختلف، وضعیت مناسبی ندارد.
مراحل ارزیابی سازه‌ها
ارزیابی کیفی: ارزیابی کیفی سنجش پایداری سازه در برابر بارهای ثقلی خود است به این معنا که مشخص شود آیا ساختمان به لحاظ مشخصات درونی و مقاومت در برابر وزن خود، بدون بار جانبی ایستایی لازم را دارد یا خیر. سازه‌هایی که در مرحله ارزیابی کیفی نمره پایینی دریافت کنند اخطار تخریب دریافت می‌کنند و وارد مرحله ارزیابی کمی نمی‌شوند.
ارزیابی کمی: اگر سازه در مرحله اول پایداری لازم را داشته باشد مرحله دوم یا ارزیابی کمی ساختمان انجام می‌شود که در این مرحله ایستایی سازه در برابر بارهای جانبی مثل زلزله سنجیده می‌شود.
مشخصات گروه‌های A تا D
- ساختمان‌های A: ناایمنی مشهود ندارند و مطابق آیین‌نامه ویرایش چهارم ۲۸۰۰ ساخته شده شده اند و معمولا بعد از سال ۹۴ پروانه ساخت دریافت کرده اند.
- ساختمان‌های B: ناایمنی‌های جزئی از قبیل ترک دارند یا گزارشاتی از تخلفات ماده ۱۰۰ برای آنها وجود دارد. عموما قبل از سال ۹۴ پروانه ساخته شده‌اند. در این موارد، مدارک فنی مثل دفترچه محاسبات ساختمان یا سار محاسبات هم شکلی و هم فنی و محتوایی بررسی می‌شود.
- ساختمان‌های C: ساختمان‌هایی مشکوکی هستند که در ارزیابی کیفی نمی‌توان درباره آنها نظر قطعی داد، در نتیجه برای ارزیابی کمی و بهسازی ارزه‌ای ساختمان، به مهندسان مشاور ذی‌صلاح در سازمان برنامه ارجاع می‌شوند تا نتیجه دقیق‌تری درباره آنها حاصل شود.
- ساختمان‌های D: ساختمان‌هایی که در مرحله ارزیابی کیفی ناایستایی آنها مشهود است و ارزش مقاوم‌سازی ندارند. این ساختمان‌ها وارد محله ارزیابی کمی نمی‌شوند چراکه در برابر بارهای ثقلی خود مقاومت لازم را ندارند و توصیه می‌شود تخریب و نوسازی شوند
اخطار تخریب و نوسازی برای سازه‌های درجه D
ساختمان‌هایی که در ارزیابی کیفی امتیاز لازم را کسب نکنند اخطار تخریب و نوسازی دریافت می‌کنند اما در بسیاری از موارد این اخطار برای سازه‌هایی صادر می‌شود که یا امکان تخریب فوری آنها وجود ندارد یا مالک، به رای صادره تمکین نمی‌کند. معاون پیشگیری و کاهش خطرپذیری سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران، درباره اقدامات بعدی در اینگونه موارد گفت: اولین گام بعد از تشخیص ناایمن بودن سازه این است که مالک از وضعیت ملک خود باخبر شود، در اولین اقدام دو اخطار ۱۵ روزه به مالک داده می‌شود تا مالک برای رسیدگی به وضعیت ملک تشکیل پرونده دهد و مشاور انتخاب کند. اگر مالک به این کار تمکین نکرد، گام بعدی در برخی مناطق نصب بنر است تا تردد کنندگان و بهره‌برداران از مکان مربوطه بدانند با چه شرایطی روبه‌رو هستند. از آنجایی که به ویژه در اماکن تجاری نصب چنین بنری، پاخور و مراجعه را کاهش می‌دهد به طور معمول مالکان در این مرحله برای تشکیل پرونده اقدام می‌کنند اما اگر این اتفاق نیفتاد، گام بعدی تشکیل پرونده قضایی و قطع انشعابات گاز، برق، آب است و در نهایت ساختمان مذکور پلمپ خواهد شد.
همراهی شهرداری برای بازسازی بیمارستان‌های فرسوده
کل این مراحل بسته به پیگیری‌های مناطق و سختی کار عموما نباید بیش از ۴ تا ۶ ماه طول بکشد اما برای ساختمان‌های مسکونی با توجه به این‌که تخلیه ۵۰ تا ۶۰ واحد مسکونی کار آسانی نیست و همچنین برای بیمارستان‌ها که جایگزینی برای آنها وجود ندارد یا بیمارستان‌های دولتی که باید اعتبار بازسازی را در بودجه سال آینده ببینند، این امر مستلزم صرف زمان بیشتری است. در این موارد تعامل بیشتری با مالکان انجام می‌شود تا در نهایت یا مقاوم‌سازی انجام شود یا اگر سازه ارزش مقاوم‌سازی را ندارد و هزینه مقاوم‌سازی از هزینه بازسازی بیشتر برآورد می‌شود، ملاحظاتی در نظر می‌گیریم که همزمان با استمرار خدمات‌رسانی ایمن‌سازی سازه انجام شود.
ساختمان‌های B وC باید تبدیل وضعیت شوند
بر اساس هدفگذاری انجام شده، ساختمان‌های گروه B و C تهران در نهایت باید با تعیین تکلیف وضعیت خود به سطح A ارتقا یابند یا با اطمینان از نبود استحکام لازم، در گروه D طبقه بندی شوند. سلیمی در این باره گفت: ما در نهایت بی و سی نخواهیم داشت و این سازه‌ها نمی‌توانند در برزخ بمانند. ما نمی‌توانیم تا ابد درباره یک ساختمان شک داشته باشیم، B باید با ارائه مدارک و بررسی آنها تکلیف خود را روشن کند و به گروه A برود. C نیز ارزیابی کمی می‌شود، اگر مقاوم بود به A می‌رود و اگر نبود باید مقاوم‌سازی کند. در نتیجه ساختمان‌های تهران یا A هستند و یا D. سازه‌هایی که فعلا در B و C قرار گرفته‌اند در حال ارزیابی هستند و بعد از ارزیابی طبقه‌بندی می‌شوند که ایمن هستند و یا ناایمن.
گروه‌های A تا D در برابر زلزله چند ریشتری دوام دارند؟
میزان تاب‌آوری سازه‌های مسکونی و اماکن عمومی تهران، از مهم‌ترین دغدغه‌های مردم پایتخت است. بناهای تهران از خصوصی تا عمومی، محل تردد، کار و سکونت میلیون‌ها نفرند که اطمینانی از ایمنی سقف بالای سر خود ندارند. طرح پایش سازه‌های بلندمرتبه کلانشهر تهران گام بلندی در ایجاد حس ایمنی در پایتخت نشینان است. حال سوال این است که ساختمان‌های درجه بندی شده از A تا D چند ریشتر زلزله را تاب می آورند؟ معاون پیشگیری و کاهش خطرپذیری سازمان پیشگیری و مدیریت بحران تهران در این باره گفت: تمامی این سازه‌ها بر مبنای بیشینه شتاب زمین ۳۵ صدم g، که مبنای آیین نامه ۲۸۰۰ ایران است ارزیابی می‌شوند. از آنجایی که زلزله‌های مختلف با بزرگای مختلف و فواصل متفاوت، شتاب بیشینه مختلفی را خواهیم داشت، نمی‌توان عددی را بر مبنای ریشتر عنوان کرد اما شاید به این شکل بتوان گفت که اگر ما زلزله‌ای ۶ تا ۶.۵ ریشتری در فاصله ۳۰ کیلومتری تهران داشته باشیم، سازه‌های A و B (به شرط تبدیل به A) بتوانند این شدت لرزش را تاب بیاورند.
نظر شما