رقابت جدید عربستان، ایران و ترکیه | تازه‌ترین ارزیابی غربی از قدرت نظامی و معنوی ایران در خاورمیانه

همشهری‌آنلاین - گروه سیاسی: این روزها درپی تحولات منطقه‌ای، از غزه گرفته تا دریای‌سرخ، صحت تحلیل‌ها درباره افول قدرت هژمونیک آمریکا در خاورمیانه بیش‌از پیش رنگ واقعیت به خود گرفته‌ است و تحلیلگران و اندیشکده‌های غربی نیز به آن اذعان دارند. درچنین شرایطی، نقش قدرت‌های منطقه برای شکل‌دهی به نظم جدید بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفته‌است و ناظران معتقدند ایران، ترکیه و عربستان مثلث جدید قدرت در غرب‌آسیا خواهند بود؛ موضوعی که با رقابت آنها برای کسب جایگاه برتر همراه خواهد شد.

درچنین شرایطی است که پایگاه تحلیلی «فیر آبزرور» (Fair Observer)، به‌عنوان یک سازمان رسانه‌ای مستقل و غیرانتفاعی، در تازه‌ترین گزارش خود پیرامون تحولات منطقه، معتقد است که «خاورمیانه شاهد جنگ سرد جدیدی بین ایران، عربستان سعودی و ترکیه، آن‌هم با هدف «مبارزه مثلثی برای هژمونی» است».

خاورمیانه جدید؛ مبارزه مثلثی برای هژمونی

در گزارش «فیر آبزرور» با اشاره به اینکه «هر سه قدرت نظامی خود را جانشینان مشروع امپراتوری‌های تاریخی می‌دانند که زمانی بر منطقه حکومت می‌کردند و اکنون درحال رقابت برای تعیین شکل خاورمیانه جدید هستند»، عنوان شده‌است: «جابه‌جایی لرزه‌ای در قلب خاورمیانه درحال وقوع است و منطقه درحال‌حاضر با رقابت بین سه قدرت بزرگ عربستان، ایران و ترکیه تعریف می‌شود».

این گزارش معتقد است که «این وضعیت نوعی جنگ سرد با سه قدرت است که درگیر مبارزه برای نفوذ در سراسر خاورمیانه هستند. این جنگ سرد منطقه‌ای به‌صورت پیچیده‌ای با ادعاهای تاریخی هژمونی این کشورها گره خورده‌است. هر ملتی با میراثی به‌عنوان مرکز اسلام و تاریخ امپراتوری‌های بزرگ، مشروعیت خود را برای شکل دادن و حکومت بر منطقه ابراز می‌کند».

ایران؛ ستون پایدار هژمونی در خاورمیانه

در گزارش «فیر آبزرور» با اشاره به نقش تاریخی ایران در خاورمیانه، تاکید شده‌است: «ادعای مشروعیت ایران عمیقاً ریشه در تاریخی دارد که هزاران سال را دربر می‌گیرد. سرزمینی که امروزه به نام ایران شناخته می‌شود، خانه متوالی تمدن‌ها و امپراتوری‌های تأثیرگذار بوده که هریک اثر خود را در ساختار فرهنگی و فکری کشور برجا می‌گذارند. از ایلامی‌ها که با سومری‌ها به‌عنوان یکی از کهن‌ترین تمدن‌های تاریخ جهان رقابت می‌کنند، گرفته تا هخامنشیان، اشکانیان، ساسانیان و صفویان، تاریخ غنی ایران حس عمیقی از غرور و هویت را در مردمش پرورش می‌دهد. ایران اغلب مقر قدرت امپراتوری هایی بوده که در سراسر آسیای‌مرکزی گسترده شده‌اند؛ میراثی که به‌عنوان پایه‌ای برای ادعای رهبری ایران مطرح است».

در ادامه این گزارش آمده‌است: «علاوه‌براین، ایران از مشروعیت مذهبی خود به‌عنوان کانون شاخه شیعه اسلام قدرت می‌گیرد. انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۹۷۹ رژیم سلطنتی طرفدار غرب را سرنگون کرد و یک جمهوری تئوکراتیک تأسیس کرد. این انقلاب به ایران اقتدار دینی را به‌عنوان مرکز اسلام شیعه داد که در کشورهایی مانند عراق، لبنان، بحرین و یمن طرفداران زیادی دارد».

قدرت معنوی و نظامی ایران

در ادامه گزارش «فیر آبزرور» تاکید شده‌است که «با آغاز انقلاب‌اسلامی، ایران ایدئولوژی انقلابی خود را به جوامع شیعه صادر کرد و شبکه‌ای از بازیگران نظامی غیردولتی متحد مانند حزب‌الله لبنان، حوثی‌ها در یمن و گروه‌های مختلف در عراق و فلسطین ایجاد کرده و به طور استراتژیک نفوذ خود را گسترش داده‌است. نیروی قدس سپاه نقش محوری در هماهنگی این گروه‌ها ایفا می‌کند و این نیرو جای پای ایدئولوژیک ایران را فراتر از مرزهایش محکم کرده‌است».

این گزارش می‌افزاید: «ایران همچنین به تنهایی یک قدرت نظامی قابل توجه است. جمهوری‌اسلامی حدود ۶۱۰ هزار پرسنل فعال، ۳۵۰ هزار پرسنل ذخیره و ۱۵۰ هزار پرسنل شبه‌نظامی دارد. ساختار نظامی ایران از دو شاخه اصلی تشکیل شده‌است: ارتش و سپاه‌پاسداران. سپاه دارای یگان‌های زمینی، دریایی و هوافضا، نیروی قدس و بسیج است».

ارزیابی وضعیت نظامی ایران

در ادامه گزارش به وضعیت تسلیحات ایران، به‌عنوان یکی دیگر از مولفه‌های قدرت جمهوری‌اسلامی اشاره شده‌است: «زرادخانه نظامی ایران شامل طیفی از موشک‌های بالستیک و کروز است که برد برخی از آنها تا ۱۲۰۰ مایل می‌رسد و ازسوی دیگر پهپادها، زیردریایی‌ها و قابلیت‌های جنگ سایبری، توانایی‌های نظامی ایران را بیشتر می‌کنند».

«فیر آبزرور» می‌افزاید: «ایران رویکردی استراتژیک با تکیه بر تاکتیک‌های جنگی نامتقارن برای مقابله با برتری متعارف دشمنان اتخاذ می‌کند. برای نشان دادن این استراتژی، ایران اخیراً از حملات موشکی و پهپادی در عراق و سوریه استفاده کرده‌است».

عربستان سعودی؛ قدرت محافظه‌کار

این گزارش در ادامه موقعیت منطقه‌ای عربستان را نیز، به‌عنوان یکی از رقبای ایران مورد بررسی قرار داده‌است. «فیر آبزرور» معتقد است: «اگر ایران نیروی انقلابی در خاورمیانه است، عربستان محافظه‌کار است. عربستان مهد اسلام است و به همین دلیل، پادشاه سعودی خود را «خادم حرمین شریفین» می‌داند. این پیوند تاریخی و مذهبی به عربستان مشروعیت اخلاقی عمیقی برای اعمال نفوذ بر خاورمیانه می‌دهد. عربستان سعودی با میزبانی سالانه میلیون‌ها زائر، نفوذ مذهبی خود را برای پیشبرد اهداف سیاسی و تبلیغ موضع ایدئولوژیک خود به‌طور استراتژیک به کار می‌گیرد».

در ادامه این گزارش آمده‌است: «عربستان همچنین از حمایت یک قدرت بزرگ غیراسلامی، یعنی ایالات‌متحده برخوردار است. آمریکا به‌عنوان شریک اصلی سعودی ظاهر شده و پشتیبانی نظامی قوی ارائه می‌کند. طی سال‌ها، این مشارکت استراتژیک عمیق‌تر شده‌است».

«فیر آبزرور» با اشاره به اینکه آمریکا در درگیری‌های مختلف مانند جنگ ایران و عراق، جنگ خلیج‌فارس و جنگ داخلی یمن و همچنین در مقابله با تهدیدهای القاعده و داعش، از عربستان حمایت کرده‌است، عنوان می‌کند: «ایالات‌متحده به‌عنوان تامین‌کننده اصلی تسلیحات عربستان، به این کشور آموزش‌های نظامی، اطلاعاتی و پشتیبانی لجستیکی ارائه می دهد. براساس گزارش موسسه تحقیقات صلح بین‌المللی استکهلم، ایالات‌متحده از سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰ حدود ۷۹ درصد از کل واردات تسلیحات توسط عربستان را به خود اختصاص داده‌است. این اتحاد، عربستان سعودی را به عنوان متحد اصلی آمریکا و موازنه‌ای برای نفوذ ایران در خاورمیانه قرار می‌دهد».

ترکیه و میراث عثمانی

موقعیت منطقه‌ای ترکیه، به‌عنوان ضلع سوم مثلت قدرت در خاورمیانه ازسوی «فیر آبزرور» مورد بررسی قرار گرفته‌است. دراین گزارش با اشاره به اینکه سیاست‌خارجی ترکیه در خاورمیانه در میراث عثمانی آن لنگر انداخته، معتقد است: «میراث تاریخی ترکیه نه تنها به مردم این کشور احساس غرور و هویت می‌بخشد، بلکه سبب می‌شود حق رهبری و نفوذ در خاورمیانه را طلب کنند».

براساس این گزارش، ترکیه خود را دارای مسئولیت و نقش ویژه در منطقه می‌داند، چراکه این کشور نیز مانند ایران یک قدرت نظامی قابل توجه با جمعیت زیاد است؛ «ترکیه دارای حدود ۵۱۰ هزار نیروی نظامی فعال است که با ۳۸۰ هزار پرسنل ذخیره و ۱۵۰ هزار پرسنل شبه‌نظامی دیگر تکمیل می‌شود. ترکیه همچنین یکی از اعضای ناتو است که به این کشور امکان دسترسی به سازوکارهای دفاعی و امنیتی جمعی غرب را می‌دهد».