همشهری آنلاین- گروه فرهنگی: موضوع غزه به عنوان یک مسئله حاد انسانی در شرایط کنونی توجه بسیاری از کارشناسان و صاحب‌نظران مسئله فلسطین را به خود جلب کرده و اغلب اندیشمندان سعی کرده‌اند در کنار تجزیه و تحلیل بحران غزه، راهکارهای موثر را هم ارائه دهند. نشست ها و گردهمایی هایی متعددی در گوشه و کنار جهان به این مناسبت در ماه های اخیر برگزار شده و این حرکت‌های فرهنگی همچنان ادامه داد. یکی از تازه ترین گردهمایی ها با حضور اندیشمندان اخیرا در حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی برگزار شد که مباحث مطرح شده در این گردهمایی از جهات گوناگون قابل توجه بود. پانزدهمین گردهمایی اصحاب علوم انسانی انقلاب اسلامی با عنوان «طرح طوفان؛ علوم انسانی و تأملی در مساله غزه» با حضور محققانی چون دکتر مهدی فدایی مهربانی، مصطفی زالی، فاطمه دلاوری پاریزی و سید حسین شهرستانی مدیر گروه حکمت هنر پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی و جمعی از علاقه‌مندان به علوم انسانی و موضوع غزه در محوطه باز ساحتمان مرکزی حوزه هنری برگزار شد.
- ایده اخلاق مبتنی بر مصلحت و نسبی‌گرایی مطرح است
در بخشی از این گردهمایی، دکتر مهدی فدایی مهربانی به چهار بحران در مساله غزه از جمله آن بحران اخلاقی، بحران علوم انسانی بحران فرهنگی اشاره کرد و گفت:«در بحران اخلاقی، ایده اخلاق مبتنی بر مصلحت و نسبی‌گرایی مطرح است.اگرچه هنوز مسئله اخلاق در دنیا از بحث‌های زنده‌ای است که با موقعیت انضمامی انسان می‌تواند نسبت داشته باشد اما در لحظه‌ای که انسان دچار رنج می‌شود، فلسفه اخلاق زنده می‌شود و پرسش از اینکه اخلاق کجاست و ما چطور می‌توانیم اخلاق داشته باشیم،مطرح می‌شود. تصور من این است که شاید نماینده اخلاق مبتنی بر سیاست و مصلحت در دنیای امروز «مایکل والزر» باشد که اخلاق را در خدمت قدرت درآورده و شاید شرترین مفاهیم در اندیشه او به مفاهیم به اخلاق بدل می‌شود.» وی یکی دیگر از بحران‌ها در مساله غزه را بحران فرهنگی و کار فرهنگی دانست و گفت:«اگر بخواهیم نگاه نقادانه داشته باشیم باید بگوییم که ما در کار فرهنگی شکست خورده‌ایم و دلیلش هم نوع نگاه ما به کار فرهنگی است. کار فرهنگی گاه هم ردیف کار روشنفکری است و در مورد غزه به نظرم جاهایی که کار فرهنگی روی دوش جامعه بوده عملکرد بسیاری را شاهد بودیم نسبت به زمانی که به فرهنگ به مثابه یک مقوله تعلیمی و حکومتی نگاه شده است. در کشورهای مسلمان راهپیمایی‌های صدهزار نفری برای غزه برپا شده ولی در ایران که پشتیبان همیشگی بوده ما باید صبر می‌کردیم تا در روز جمعه راهپیمایی کنیم بنابراین چون ظرفیت کار فرهنگی را از جامعه گرفتیم، جامعه منفعل شده است.»
- تفاوت کنش ما با کنش مردم جهان نسبت به غزه
در ادامه این گردهمایی، فاطمه دلاوری پاریزی محقق حوزه فلسفه غرب به بحران علوم انسانی پرداخت و در سخنان خود به خصیصه دوران مدرن اشاره کرد و گفت: «بر اساس سخنان بیکن انسان به دنبال تصرف بر هرچیزی است که نمونه سیاسی آن استعمار است. استعمار که با سلطه سیاسی اروپا بر امریکا و شهرک‌سازی و کشتن بیش از 95 درصد از بومیان امریکا آغاز می‌شود و باعث می‌شود که مرد سفید طبقه متوسط اروپایی دیگری را به رسمیت نشناسد و انسان‌زدایی کند از دیگری یا سعی در شبیه کردن دیگران به خود دارد.» این محقق حوزه فلسفه غرب در ادامه به نظریه مارکس نسبت به استثمار سیاسی و اقتصادی و فرآیند مدرنیزاسیون پرداخت و سپس با اشاره به نظریات دیگر اندیشمندان، تاکید کرد: «درک روح استعماری زمانه و مناسبات زر و زور و تزویر انسان امروز را به اضطرار می‌رساند. در این میان انقلاب اسلامی از بزنگاه‌هایی است که با فهم این موضوع در حال زدن ایجاد جرقه‌های امید است و شاید به همین خاطر باشد که انقلاب اسلامی سهم خود را ایفا کرده و شاید همین امر دلیل تفاوت کنش ما با کنش مردم جهان نسبت به غزه باشد. غزه نقطه عطفی در حرکت به سمت برقراری نسبتی جدید با هستی است. برای این مورد نشانه‌هایی هم می‌توان ذکر کرد و آن هم هنزله‌های پابرهنه‌ای است که پیش از این با سنگ از خود دفاع می‌کردند و امروز با اسلحه در شهرهای صهیونیست‌نشین جولان می‌دهند. مرزهایی که توسط اسرائیل قفل شد تا گرسنگی عامل قتل مردم باشد حالا با توزیع افطاری گرم توسط ایرانیان شکسته شده است.»
- روابط بین‌الملل هیچ کنشی در مقابل اسرائیل نداشته است
مصطفی زالی استادیار گروه فلسفه دانشگاه، از دیگر سخنرانان این گردهمایی بود که به دو ادعای بدیهی در مسئله غزه اشاره کرد و گفت: جنگ غزه عریان و صریح یادآور می‌شود که در عرصه روابط بین‌الملل تکیه صرف بر هنجارهای حقوق بین‌الملل بی‌اثر است. همچنین اینکه مانع اصلی تحقق راه‌حل در دولت اسرائیل است. جنگ غزه ثابت می‌کند تاکید بر گفتمان‌های اخلاقی در ساحت روابط بین‌الملل، بی‌اثر است. در فلسفه سیاسی جدید برای توضیح تکوین نحوه حاکمیت سیاسی مشروع از مفهوم وضعیت طبیعی استفاده می‌شود که از دل آن قرارداد اجتماعی متولد می‌شود که روشی است برای تبیین دولتی که می‌خواهد به شکل مشروعی تکوین پیدا کند. آنچه کمتر به آن توجه می‌شود، وضعیت طبیعی و ضرورت گذار از وضعیت طبیعی است. وضعیت طبیعی وضعیتی است که دو توصیف مشهور دارد یکی اینکه از نگاه «توماس‌هابز» وضعیت جنگ همه علیه همه است و دوم اینکه از نگاه «جان‌لاک» دسترسی انسان‌ها به حقوق‌شان فاقد ضمانت لازم است.در این زمینه «ایمانوئل کانت» از سه نقصان در وضعیت طبیعی صحبت می‌کند و می‌گوید حقوق اکتسابی در وضعیت طبیعی که بسط مفهوم آزادی است اما در وضعیت طبیعی تحقق این حقوق ناممکن است.»
زالی در ادامه عدم تحریم اسرائیل با وجود نقض مرزها و حقوق‌ها را مطرح کرد و گفت: «روابط بین‌الملل هیچ کنشی در مقابل اسرائیل نداشته است. کنشی که دولتها در دوره طوفان نسبت به سران اسرائیل برای دلداری آنها داشتند جای سوال و تعجب است و معضل عمیقی را پیش چشم می‌گذارد که حتی اگر حتی هنجارهای معین وجود داشته باشد در فقدان مرجع فراگیر نمیتوان از آن بهرهمند شد.» وی افزود:«بحران غزه یک مسئله را نشان می‌دهد و آن هم این است که بحران فلسطین از مسیر حقوقی حل و فصل نمی‌شود.» این پژوهشگر خاطرنشان کرد:«بحران غزه ثابت می‌کند حل مسئله زورآزمایی قدرت‌هاست و آنچه دنیا به عنوان راه حل غزه تبلیغ می‌کند راه حل دو دولت است.»
- اقامه گفتگو از مسیر قدرت ما می‌گذرد
سیدحسن شهرستانی مدیر گروه حکمت هنر پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی، آخرین سخنران پانزدهمین گردهمایی اصحاب علوم انسانی انقلاب اسلامی بود که گفت:«مسئله دیگری در غرب همچون پرسشی که طرح نشد تا پاسخ داده شود بلکه همچون بحران پیش آمد تا با حذف آن رفع شود. در این میان دیگری قابل هضم، جنبش‌های جهان سومی است که دائم طلب پیوستن به غرب را دارند و دائما دیگری، دیگری مطلوب و ایده‌آل است.» وی سپس توجه اندیشه مدرن به دیگری را به عنوان نگاهی که نه مبشر آزادی و نه دوستی است، مطرح کرد. او در سخنانش همچنین تاکید کرد که با قدرت می‌توان در برابر غرب ایستاد و حتی اقامه گفتگو از مسیر قدرت ما می‌گذرد.»
نظر شما