همشهری آنلاین: ایران و تاجیکستان به عنوان دو کشور همزبان با اشتراکات فرهنگی بسیار دارای روابط بسیار نزدیکی هستند. روابط دو کشور بهویژه در دولت سیزدهم روند بسیار روبهرشدی داشته است و مقامات دو کشور به پایتختهای متقابل سفر داشته‌اند. در ارتباط با روابط روبه گسترش ایران و تاجیکستان، روزنامه همشهری گفتگویی را با جناب «نظامالدین زاهدی»، سفیر کشور تاجیکستان در تهران داشته است و نظرات ایشان را درباره سطح روابط دو کشور جویا شده است. مشروح این گفتگو به شرح ذیل است:

با توجه به همگرایی دو ملت ایران و تاجیکستان و دارا بودن اشتراکات مختلف فرهنگی، بهطور کلی نظر شما درباره دیپلماسی عمومی در روابط دو کشور چیست و دولت‌‎های دو کشور چه برنامهای برای افزایش سطح همکاری‌ها دارند؟

قبل از همه میخواهم به روزنامه معتبر و معروف همشهری برای دعوت جهت انجام این گفتگو اظهار سپاس نمایم. درست فرمودید که مردم تاجیکستان و ایران دارای اشتراکات زیاد فرهنگی، زبانی، تاریخی و رسم و آئین های مشترک هستند. این اشتراکات و میراث معنوی مشترک را گذشتگان ما از قدیم الایام با هم ایجاد کرده‌‍‌‎اند و برای حفظ و استمرار آن و انتقال این میراث معنوی به نسل های بعدی تلاش کردند. امروز ما میراث‌‍دار گذشته هستیم و وظیفه خود می دانیم که این میراث مشترک را حفظ کنیم. اشتراکات دو ملت، نعمت خداوندی است. در طول تاریخ مراودات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی میان ایرانیان و تاجیکان پیوسته ادامه داشته است. در برخی از دورههای تاریخی این ارتباطات سیاسی و اجتماعی کمرنگتر شدهاند، ولی روابط فرهنگی میان دو ملت در همه دوره های تاریخی ادامه داشته است و هیچگاه قطع نشده است. حتّی در دوره شوروی هم که برای استمرار روابط فرهنگی میان تاجیکان و ایرانیان موانعی ایجاد شده بود، هیچگاه این روابط قطع نشد. در زمان استقلال تاجیکستان مراودات دو کشور بسیار توسعه پیدا کرد. در طی ۳۳ سال گذشته که روابط دیپلماتیک میان جمهوری اسلامی ایران و تاجیکستان برقرار بوده، بیش از ۲۰۰ سند همکاری میان دو کشور امضا شده است و ۴۵ درصد این اسناد به همکاری های فرهنگی اختصاص دارد. این برای کشورهای همزبان و همفرهنگ بسیار طبیعی است. امروز هم ابزارهای زیاد فرهنگی داریم که باعث استمرار همکاری های فرهنگی شده است. نخبگان ادبی، علمی، دینی و فرهنگی دو کشور در بسیاری از برنامه های دو کشور شرکت می کنند. مثلاً سال ۱۴۰۱ ابتدا هفته فرهنگی تاجیکستان در تهران، شیراز و تبریز و یک ماه بعد هفته فرهنگی ایران در شهرهای دوشنبه، خجند و باختر برگزار شد. امروز هم نخبگان فرهنگی دو کشور در جشنواره های تئاتر، سینما و نمایشگاههای کتاب دو کشور شرکت دارند. برنامه توسعه همکاری های فرهنگی میان تاجیکستان و ایران به امضاء رسیده و به منصه اجرا گذاشته شده است. باور دارم که این مراودات بیشتر هم خواهد شد و این مناسبات فرهنگی زمینه ساز گسترش بیش از پیش روابط در حوزه های سیاسی و اقتصادی خواهد شد.

برخی گزارش‌ها نشان می‌دهد که هزینه سفر ایرانی ها به تاجیکستان بسیار زیاد است و حتی از برخی تورهای منطقه‌ای برای ایرانیان پرهزینه تر است، چرا این وضعیت در روابط گردشگری دو کشور برقرار شده است؟

وابسته به این سئوال میخواهم تأکید کنم که هزینه های سفر گردشگران به دو کشور در قیاس با سفر به دیگر کشورهای منطقه به حدّی زیاد نیست که مانعی در این حوزه ایجاد کرده باشد. به هر حال توسعه گردشگری برای دو کشوری که از اشتراکات زیادی برخوردار هستند، مهم است. در عین حال بایستی تدابیر مشترک در دو کشور اندیشیده شود. جای تأکید است که هر دو کشور هم پیشرفت هایی در این زمینه دارند، مثلاً در سفر اخیر رئیس محترم جمهوری اسلامی ایران جناب آقای رئیسی به تاجیکستان، ۱۷ سند دو جانبه به امضا رسید که یکی از این اسناد سند لغو روادید دو جانبه برای سفرهای به مدت یک ماه بود که هدف آن توسعه گردشگری است. لذا اگر با همکاری دوستان ما در وزارت امور خارجه ایران، برنامه لغو روادید اجرایی شود، هزینه های لغو روادید از بین خواهد رفت و گردشگران دو کشور به راحتی به کشورهای همدیگر سفر خواهند کرد. همچنین تلاش داریم پروازها را گسترش دهیم. در حال حاضر چهار پرواز داریم که سه پرواز از تهران و یک پرواز از مشهد است. انتظار داریم با لغو روادید، تعداد بیشتری از شرکت های هواپیمایی وارد مسیر گردشگری دو کشور شوند. رقابت میان شرکت های هواپیمایی باعث می گردد که هزینه پرواز و بلیط ها کاهش یابد. همچنین زیرساخت های گردشگری مهم است تا قیمت ها کاهش یابد. در تاجیکستان در سال های اخیر شبکه گسترده هتل و مهمانخانه ها ایجاد شده که باعث کاهش نرخ هتل ها شده است. لذا توسعه زیرساخت ها در تاجیکستان و رقابت میان شرکت های هواپیمایی میان دو کشور و لغو روادید حتما به کاهش هزینه سفر میان دو کشور منجر خواهد شد. به هر حال رشد و توسعه گردشگری یکی از اهداف دولت تاجیکستان است و هر تاجیک آرزوی زیارت مقبره های سعدی و حافظ در شیراز و یا ابن سینا در همدان و یا فردوسی را در طوس مشهد دارد.

بیشتر بخوانید:

نوروز در سرزمین‌های دیگر | استقبال جهانی از بهار
ماجرای یک رکوردشکنی ویژه | 8 مسیر ویژه دیپلماسی اقتصادی ایران را بشناسید

با توجه به این که مراودات اقتصادی دو کشور طی سال‌های گذشته رشد قابل توجهی داشته است، الان وضعیت روابط اقتصادی در چه سطحی است و چه تدبیری برای رشد این روابط اقتصادی و تجاری در نظر گرفته شده است؟

اصولا هدف همه کشورها از روابط دوجانبه، توسعه روابط اقتصادی دو طرف است. پیشرفت روابط اقتصادی ایران و تاجیکستان از سال ۱۴۰۰ با روی کارآمدن دولت جناب آقای رئیسی در تهران رشد پیدا کرد. پیشوای ملت تاجیک، رئیس جمهور محترم تاجیکستان جناب آقای امام علی رحمان اراده خود را برای توسعه روابط با ایران بارها اعلام کرده اند و جناب آقای رئیسی نیز اولین سفر خارجی خود پس از شروع بکار به عنوان رئیس جمهور را به تاجیکستان داشته اند و این سفر معنایش این بود که اراده ایران برای توسعه روابط با تاجیکستان جدی است. ما هم در روابط خود با همسایگان در رابطه با ایران اولویت قائل هستیم. در جریان سفر آقای امام علی رحمان در سال ۱۴۰۱ به تهران، برنامه بلندمدت همکاری های اقتصادی و تجاری تا سال ۱۴۱۰ به امضا رسید. نحوه اجرایی کردن این برنامه هم میان دو طرف به امضا رسیده است. هر دو طرف توافق کردند که در آینده نزدیک حجم روابط اقتصادی را به ۵۰۰ میلیون دلار برسانند. با در نظر گرفتن امکانات و ظرفیت های دو کشور می توانیم در آینده نزدیک به این هدف برسیم. لازم به تأکید است که در سال ۱۳۹۸ حجم روابط تجاری دو کشور برابر با ۵۷ میلیون دلار بود اما در سال ۱۴۰۱ این همکاری به ۲۵۰ میلیون دلار افزایش یافت و امیدواریم تا دو سال آینده به مبلغ ۵۰۰ میلیون دلار برسیم. امروز ما ابزارهای لازم برای توسعه همکاری های اقتصادی و تجاری از قبیل کمیسیون مشترک اقتصادی و تجاری و فنی میان دو کشور، همچنین کمیته سرمایه گذاری مشترک و کمیته مشترک اتاق های بازرگانی دو کشور را داریم. افزون بر این، برخی تدابیر و ظرفیت های موجود در دو کشور در رشد این روابط نقش مؤثر خواهد داشت. در تأیید این مطلب باید اشاره کرد که در کشور ما برنامه بلندمدت توسعه صنایع مختلف به تصویب رسیده و اجرایی میشود. ایران در حوزه صنایع مختلف دستاوردهای زیادی دارد که می تواند زمینه ای برای گسترش روابط صنعتی دو کشور باشد. اینگونه ظرفیت ها در همه حوزه های همکاری میان دو کشور وجود دارند. رهبران دو کشور نیز در سفرهای خود تأکید کردند که هیچ مانعی در توسعه روابط دو کشور وجود ندارد. طی چند سال اخیر، توافقات خوبی انعقاد شده و امروز انتظار می رود این توافقات به نحو شایسته اجرایی شود.

با توجه به این که در حوزه فناوری نیز قراردادهایی میان دو کشور به امضا رسیده است، همکاری‌های دو کشور در حوزه فناوری و تکنولوژی را چگونه ارزیابی می کنید؟

در جریان سفر رئیس مجلس ملی تاجیکستان جناب آقای رستم امامعلی به جمهوری اسلامی ایران هر دو کشور درباره راه اندازی خانه فناوری و نوآوری جمهوری اسلامی ایران در دوشنبه به توافق رسیدند و یادداشت تفاهم در این خصوص امضاء شد. من باور دارم با اجرایی گردیدن این سند دوجانبه، همکاری های ما در حوزه فناوری جدید ارتقا پیدا می کند. افزون بر این، تاجیکستان جانبدار توسعۀ همکاریها میان شرکت های دانش بنیان دو کشور است. اطمینان کامل داریم که این همکاری ها به نفع دو کشور است.

درباره توافقات امنیتی با توجه به حوادث تروریستی شاهچراغ و سپس کرمان که متأسفانه اعلام شد برخی مجریان این حوادث اتباع تاجیکستان بوده اند، آیا توافقات امنیتی میان دو کشور دنبال شده است و این توافقات در چه سطحی است و تاجیکستان چه اقداماتی درباره مبارزه با تروریسم انجام داده است؟

امروز تروریسم یکی از مشکلات زمان معاصر ماست و تقریباً هیچ دولت و منطقه ای نمی توان پیدا کرد که درگیر تهدیدات تروریسم بین المللی نباشد. حتی کشورهای پیشرفته در اروپا و آمریکا نیز درگیر این چالش هستند. برخی مناطق آسیب پذیرتر هستند، مثلاً منطقه ما از مناطق آسیب پذیر در قبال فعالیت های تروریسم بین المللی محسوب می شود. لذا این چالش کشورهای شریک و دوست را وادار می کند که در مبارزه با تروریسم و در مقابله با فعالیت تروریستی همکاری داشته باشند. میان تاجیکستان و ایران سندهای مهمی درباره مقابله با تروریسم به امضا رسیده و امروز همکاری های عملی میان نهادهای امنیتی دو کشور ادامه دارد. از سال ها پیش رئیس جمهور تاجیکستان آقای امام علی رحمان در سازمان ملل و دیگر سازمان های بین المللی تاکید کرده اند که تروریست وطن، ملت و مذهب ندارد و حوادث زمان این واقعیت را تایید کرد. مثلا داعش در اوج فعالیتش در خاورمیانه از بیش از ۸۰ کشور عضو داشت، ولی چیزی که آنها را به هم آورده بود، همان افکار تکفیری بود. تروریست های داعشی هویت ندارند و هویت آن ها همان داعشی بودن است. کسانی از اتباع تاجیکی که در فعالیت های تروریستی دست داشتند مدتهاست از تاجیکستان رفته و در کشورهای مورد فعالیت داعش به این گروه تروریستی پیوسته اند. آنها هویت تاجیکی خود را از دست داده اند و هویت داعشی را کسب کرده اند و هیچ ارتباطی با تاجیکستان امروز ندارند. برای داعش ملت تعریفی ندارد. ما هم از حوادث تروریستی شاهچراغ و کرمان نگران شدیم و در همان ابتدای این حادثه رهبر دولت تاجیکستان تسلیت خود را به رئیس جمهور محترم و مردم شریف ایران اعلام کردند و عزم قطعی خود را برای مبارزه مشترک در کنار ایران علیه تروریسم اعلام کردند. تاجیکستان کشور فعال در حوزۀ مبارزه با تروریسم است. جای آن است ذکر شود که با ابتکار تاجیکستان از سال ۱۳۹۶ با همکاری سازمان ملل همایش های بین المللی در موضوع مبارزه با تروریسم در هر دو سال یک بار برگزار می شود. در دایره های سیاسی جهان امروز همایش هایی که پیوسته در دوشنبه پایتخت تاجیکستان برگزار میشوند به نام روند دوشنبه برای مقابله با ترویسم معروفیت پیدا کرده اند. همچنین جهت توسعه همکاری دوجانبه در مبارزه با تروریسم کمیته مشترک امنیتی میان ایران و تاجیکستان تشکیل شده و در جلسات آن همه مسائل مبارزه با تروریسم مورد بررسی قرار می گیرد. همکاری ها میان تاجیکستان و ایران در چارچوب سازمانهای منطقهای، به ویژه سازمان همکاری شانگهای نیز ادامه دارد. امیدواریم این همکاری ها جهت پیشگیری از اقدامات تروریستی مثمر ثمر واقع شود.

دشمنان روابط ایران و تاجیکستان را چه کسانی می دانید و چه کسانی می خواهند تهران و دوشنبه روابط خوبی نداشته باشند؟

روابط تاجیکستان و ایران علیه هیچ کشور سومی نیست. از این رو فکر نمی کنم که کشوری بر ضد دوستی و رفاقت دو جانبه تاجیکستان و ایران باشد. مهم آن است که همکاری های ما ارتقا پیدا کند و به منفعت های دو دولت و ملت همزبان و همفرهنگ پاسخگو باشند. اگر دیگران دوستی و رفاقت ما را نمی پسندند، این کار آنهاست. ما اطمینان داریم که این همکاری برای ارتقای فرهنگ و اقتصاد و تجارت دو کشور و به نفع دو ملت خدمت می کند.

چه خاطراتی از زمان حضورتان در ایران دارید؟

من ۵ سال است که به عنوان نماینده سیاسی کشورم در ایران هستم و در طول این سال ها خاطرات خیلی خوبی در ایران دارم. ایران کشوری تمدنآفرین است و سهم زیادی در شکل گیری تمدن جهانی دارد، لذا به هر نقطه ایران که می روید با آثار تمدن روبرو می شوید و از دیدن آن ها افتخار می کنید. لذت معنوی من از دیدن آثار تاریخی و فرهنگی در ایران خیلی زیاد بوده است. با نظرداشت اشتراکات فرهنگی، که تاجیکستان و ایران را به هم میپیوندند، امیدوارم دوستان ایرانی نیز که به تاجیکستان می روند همین گونه احساسات را داشته باشند.