رسانه دینی علاوه بر رعایت هنجارهای حاکم بر جامعه اسلامی و عمل به کارکردهای تعریف شده برای تمامی رسانه‌ها، خود را در مقابل خداوند مسئول و رساندن پیام‌های او را وظیفه اصلی خود می‌داند.
باید میان رسانه دینی و رسانه‌ای که در جامعه اسلامی حضور دارد، تفکیک قائل شد. رسانه‌ای که هنجارها، قوانین و مناسبت‌های یک جامعه اسلامی را رعایت می‌کند، رسانه‌ای مجاز برای این جامعه شناخته می‌شود، هرچند اسلامی و دینی نباشد. ضمن این که هیچ دلیلی وجود ندارد که تمام رسانه‌های یک جامعه اسلامی، رسانه‌های دینی و اسلامی نیز باشند.
به طور مثال، یک نشریه طراحی دکوراسیون داخلی را نمی‌توان نشریه دینی خواند، هرچند این نشریه موظف است به دلیل انتشار در جامعه اسلامی فرهنگ دینی را نیز رعایت کند یا یک نشریه آشپزی را نمی‌توان دینی به حساب آورد، هرچند این نشریه نیز به دلیل انتشار در یک جامعه اسلامی نباید گوشت خوک را تبلیغ کند.
رسانه‌های اسلامی، علاوه بر کارکردهای عمومی که تمامی رسانه‌ها دارند، از کارکردهای ویژه‌ای نیز برخوردارند. در جامعه اسلامی، رسانه می‌تواند بهترین ابزار برای امر به معروف و نهی از منکر باشد. با استفاده از قابلیت‌های خود می‌تواند معروف را بسازد، به تصویر بکشد، معروف کند و حتی امر به آن را نیز انجام دهد.
یعنی هر دو نقش ساخته شدن و مشهور شدن و همچنین نقش اعمال کنترل غیررسمی را در کنار هم ایفا کند. با این نگاه، فعالیت در رسانه جامعه اسلامی واجب کفایی محسوب می‌شود.
رسانه دینی رسانه‌ای است که به طور مشخص و تخصصی به مسائل دینی می‌پردازد و خودش را در مقابل خداوند مسئول می‌داند، نه در مقابل آگهی دهندگان، مشتریان یا دولت.
چنین رسانه‌ای حتی برای جذب مخاطب هم در جهت رضایت خداوند عمل می‌کند، بنابراین مهمترین ویژگی یک رسانه دینی این است که گردانندگان این رسانه در اصل خودشان را در مقابل خداوند مسئول می‌بینند و رساندن پیام‌های او را به عنوان یک پیام‌بر و پیام‌آور وظیفه خود می‌دانند. رسانه دینی بر مبنای اقتصاد بازار آزاد یا رسانه تجاری عمل نمی‌کند.
رسانه اسلامی در آگاهی بخشی و علم‌آموزی باید تمامی ضوابط دینی و اخلاقی بین معلم و متعلم را رعایت کند. به این ترتیب، در چنین رسانه‌ای باید علاوه بر برخورداری از آموزش برخی مسائل، به مواردی که در جامعه اسلامی به آموزش آنها تاکید شده است، مانند دانستن احکام شرعی مورد نیاز نیز بیش از پیش پرداخته شود.
با توجه به مباحث ارائه شده، می‌توان گفت رسانه‌های اسلامی در مقایسه با دیگر رسانه‌ها، کارکردهای مشابه با مبنایی متفاوت دارند. به این معنا که در رسانه‌های اسلامی مبنای تمامی کارکردهای دینی است.
اگر دین را به معنای راه و رسم زندگی بدانیم، هیچ امری خارج از دین معنا ندارد، در این معنای اعم، اگر علوم اسلامی را به معنای تمامی علوم مورد نیاز جامعه اسلامی بدانیم، آن گاه نشریه طراحی داخلی، استخوان‌شناسی، گل و گیاه و غیره را نیز می‌توانیم در معنای عام علوم دینی جای دهیم و بگوییم که در یک کشور اسلامی، تمام اهداف و برنامه‌ها باید حول محور دین، به معنای عام آن، شکل بگیرد.
از طرفی، دین معنای خاصی نیز دارد. مانند مناسک، احکام، معارف و اخلاق دینی، در این بخش هم رسانه می‌تواند با تحقیقات، اولویت‌بندی‌ها و سیاست‌گذاری‌های مناسب، پاسخگوی نیازها و سلایق مختلف مخاطبان خود باشد. مثلاً اگر در جامعه‌ای تقاضای آشنایی عمیق‌تر با معارف دینی وجود داشته باشد، رسانه هم باید به آن بپردازد، چه در قالب یک شبکه اختصاصی دینی، چه در قالب برنامه‌های متفاوت در شبکه‌های عمومی.
تفاوت اصلی رسانه دینی با دیگر رسانه‌ها، در این است که رسانه دینی در اساس، با هدفگذاری و هنجارهای حاکم بر رسانه تعریف می‌شود. رسانه دینی بر مبنای اقتصاد بازار آزاد یا رسانه تجاری عمل نمی‌کند. در فرهنگ دینی همان طور که کار تجاری در مسجد معنا ندارد، رسانه را هم نمی‌توان به حوزه رقابت‌های تجاری وارد کرد.
رسانه دینی باید با وقف و حمایت‌های مالی مومنان اداره شود. شکل دادن به روابط میان مومنان وظیفه اصلی رسانه دینی است و مطمئناَ عمده مخاطبان یک رسانه دینی، مومنان به آن دین هستند و کارکردهای این رسانه هم باید در راستای نیازهای این افراد شکل بگیرد. وظیفه رسانه دینی، دیندار کردن افراد بی‌دین نیست ؛ بلکه وظیفه اصلی‌اش تامین برنامه‌های آموزشی، تفریحی، اطلاع‌رسانی و بسیج اجتماعی برای مومنان است.
رسانه دینی وظیفه ترویج دین و استحکام و تثبیت عقیده مومنان را به عهده دارد و مطالعات نشان داده رسانه‌هایی که برای تبلیغ به میدان رسانه‌ای وارد شده‌اند، ضریب موفقیت پایینی داشته‌اند، زیرا مخاطبان معمولاَ آن چیزی را انتخاب می‌کنند که دوست دارند. دعوت و تبلیغی که به تغییر دین بینجامد کار مبلغان رودررویی است که وارد زندگی افراد می‌شود، نه رسانه‌ها. توانایی مدیریت، شناخت رسانه و اقتضاهای آن و همچنین شناخت کافی از دین، سه عنصر لازم برای مدیریت درست و موفق یک رسانه دینی است.
رسانه‌های دینی مانند رادیو معارف، نشریات مختلف مذهبی و غیره در کشور وجود دارد. هر چند در این میان شبکه قرآن سیما نتوانسته است به دلایل مختلف به شبکه‌ای مطلوب، در حوزه رسانه‌های تصویری تبدیل شود، اما به طور کلی می‌توان گفت رادیو و تلویزیون کشور ما به دلیل التزام به اصول شرعی و هدفگذاری‌های مبتنی بر عقاید دینی پاکترین، دینی‌ترین و سالمترین رسانه‌های عمومی جهان‌اند؛ هر چند تا رسیدن به شبکه‌های دینی مطلوب فاصله قابل توجهی ندارند.
همشهری جمعه
