مشروطه‌خواهان ایرانی در جریان این آشنایی با روند اداره شهر در غرب کم‌کم به این نتیجه رسیدند که می‌توان کسی را به ریاست شهر منصوب کرد و در مقابل، از او توقع اجرای امور شهری را داشت.
با همین تفکر بود که تصمیم به تدوین قانون بلدیه گرفته شد؛ تصمیمی که بعدها پایه‌گذار فعالیت شهردار در تهران شد. در آن روزهای نخست، شهرداران تهران را از میان کسانی انتخاب می‌کردند که آشنایی بیشتری با شاه و درباریان داشتند.
حالا برای تهران سال‌های درگیر مشروطه، شهردار داشتن هدف خوبی بود، هدفی که از قوانین مدنی غرب الهام گرفته شده بود.به این ترتیب بود که تهران از سال‌های پس از پیروزی مشروطه‌خواهان صاحب قانون بلدیه شد و شهرداران مختلفی را به خود دید؛ شهردارانی که از برخی‌شان فقط یک نام کوچک در اسناد شهری باقی مانده است. در نوشته زیر، بخشی از فراز و فرودهای فعالیت شهرداران تهران را از ابتدا تاکنون بررسی می‌کنیم.
خلیل‌خان ثقفی اعلم‌الدوله، ساختمانی به نام بلدیه
پس از مشروطه بود که مشروطه‌خواهان در اول خرداد 1286 شمسی تصمیم به تدوین قانون بلدیه گرفتند و بالاخره این قانون را تصویب کردند. البته مدت‌ها پس از آن دکتر خلیل‌خان ثقفی اعلم‌الدوله ساختمان اداره بلدیه را در سبزه‌میدان تهران احداث کرد.
اما باز هم در این سال‌ها سیمای شهر تهران تغییر چندانی نکرد. شهر هنوز همان بود و علی رغم تأسیس شهرداری چندان تغییری در سیمای پایتخت به وجود نیامد.شهرداری با توجه به فعالیت های ابتدایی و قانون گذاری های آغازین توانست مقدمه ای باشد بر تاریخ شهرداری تهران.
کریم بوذرجمهری، شهردار مستبد
رضاخان پهلوی که روی کار آمد، سرتیپ کریم بوذرجمهری را به سمت شهردار تهران منصوب کرد. بوذرجمهری یک قزاق بود که هرچند که سواد کمی داشت و حتی از درست نوشتن نام خود هم ناتوان بود، اما توانست در تغییر چهره شهر بکوشد.
عوارض جدید را وضع کرد، گورستان متروک جنوب شهر را به باغ فردوس تبدیل و مالیات خودروها و کالسکه‌ها و سایر عوارض شهری را لغو کرد، اداره خیریه و مریضخانه بلدیه و دارالمجانین و آتش‌نشانی را تأسیس کرد و در آسفالت کردن خیابان‌های تهران کوشید. بوذرجمهری توانست سهم عمده‌ای در مدرنیزه کردن تهران بین سال‌های 1302 تا 1312 داشته باشد.
موسی مهام، بانی میدان‌ها و پارک‌های شهر
در سال‌های میانی دهه بیست و با آرامش نسبی پایتخت، موسی مهام عهده‌دار سمت شهرداری می‌شود. مهام به گلکاری و ساختن میدان‌ها و آب‌نماها علاقه خاصی داشت و بسیاری از نماهای شهری امروز یادگار دوران اوست.
بولوار آب کرج یا همان بولوار کشاورز فعلی، پارک لاله، میدان ولی‌عصر و... در همان سال‌ها ساخته شده‌اند. مهام هم در سال 41 به بازپرسی فراخوانده و وثیقه بی‌سابقه 610 میلیون ریالی برای او صادر شد.
مهدی مشایخی، مرد چاه‌های ناتمام
با شروع حکومت محمدرضا پهلوی، شهردارهای دیگری پی‌درپی به این سمت منصوب شدند. بحث بر سر چگونگی لوله‌کشی آب شهر تهران در این دوران محوریت دارد و در نهایت در زمان او این موضوع تصمیم‌گیری و به نتیجه می‌‌رسد.
هرچند که مشایخی در اجرای این تصمیم ناتوان می‌ماند و شهر پر از چاه‌هایی می‌شود که به آب نرسیده‌اند. در نهایت، مشایخی به اتهام اختلاس به دادگاه فراخوانده و محکوم می‌شود.
احمد نفیسی، شهردار جنجالی
یکی از جنجالی‌ترین شهردارهای پایتخت احمد نفیسی است که از خرداد 41 به مدت 19 ماه عهده‌دار این مقام بود. پارک ساعی در دوران مسئولیت او احداث شد. البته نفیسی تألیف و ترجمه‌هایی را نیز در پرونده کاری خود داشت.
در زمان شهردار بودنش به پنج نفر از پادشاهان و رؤسای جمهور کشورهای بزرگ جهان کلید طلایی شهر تهران را اهدا کرد. هم‌چنین نظارت در انتخابات مجلس شورای ملی از فعالیت‌های دیگر او بود.
غلامحسین کرباسچی، تغییرگر چهره شهر
غلامحسین کرباسچی به عنوان نهمین شهردار تهران برگزیده شد، بعد از انقلاب اسلامی روزهای آشوب دهه شصت چهره شهر را زشت و جنگ‌زده کرده بود. سال 68 بود که عبدالله نوری تصمیم گرفت استاندار موفق اصفهان را به تهران بخواند. کرباسچی به تهران آمد و کار خود را شروع کرد.
تغییر چهره شهر کار سختی بود که در طول سال‌ها میسر می‌شد. کرباسچی توانست شبکه بزرگراه‌های تهران را رونق بدهد و در ایجاد پارک‌های کوچک و بوستان‌های محلی بکوشد. جرقه ایجاد فرهنگسراها در دوران مسئولیت او زده شد و به مرحله عمل رسید.
محمود احمدی‌نژاد، پله پله تا ریاست‌جمهوری
احمدی‌نژاد شهردار خوش‌اقبالی بود که توانست در مدت دو سال تکیه بر ریاست شهرداری، به ریاست جمهوری ایران برسد. او که تا قبل از آن هیچ‌وقت شهردار نبود، در سال 82 توانست با رأی شورای شهر تهران به این مقام برسد.
تا پیش از آن، احمدی‌نژاد فرمانداری خوی و ماکو، مشاور استانداری کردستان و نیز استانداری اردبیل را تجربه کرده بود. او با تکیه بر فعالیت‌هایش در شهرداری توانست کاندیدای ریاست جمهوری شود و در نهایت در سوم تیرماه 84 به ریاست جمهوری کشور برسد.
محمد باقر قالیباف،ظهور مدیریت جدید شهری
از شهریور 84 دکتر محمد باقر قالیباف به سمت شهرداری تهران انتخاب شد. وی پیش از آن در مسند هایی چون فرماندهی نیروی انتظامی توانست اقدامات مهم و تاثیرگذاری انجام دهد.
با انتخاب وی به عنوان شهردار، بار دیگر شهرداری در مقام یک نهاد فعال آغاز به کار کرد. وی در دوران یک ساله فعالیتش توانست به فعالیت های عمرانی گوناگونی بپردازد که مهمترین اقدام وی به پایان رساندن تونل رسالت بود که بالاخره پس از 9 سال در زمان او به بهره برداری رسید.
همه شهرداران شهر
1 - میرزا عباس خان مهندس باشی - حدود 1287
2 - دکتر خلیل خان ثقفی اعلم الدوله - 1292-1289 ( 36 ماه )
3 - ابراهیم خان یمین السلطنه - 1299-1292 ( 72 ماه )
4 - موسیو ایپکیان - 1302-1300 ( 24 ماه )
5 - سرتیپ آقا خان بوذر جمهری - 1312 – 1302 ( 120 ماه )
6 - سرتیپ قلی هوشمند - 1317- 1313 ( 48 ماه )
7 - تقی خواجه نوری - 1317 ( یک ماه )
8 - قاسم خان صور اسرافیل - 1319 – 1317( 24 ماه )
9 - علی اصغر فروزان - 1320 – 1319 ( 13 ماه )
10 - مصطفی قلی رام – 1320( یک ماه )
11 - محمد سجادی - 1321 – 1320( 15 ماه )
12 - سید مهدی عمادالسطنه (مشیر فاطمی ) - 1321(7 ماه)
13 - فضل الله بهرامی - 1322 (5 ماه )
14 - عباسقلی گلشائیان 1322 الی 1323 (5 ماه)
15 - غلامحسین ابتهاج 1323 الی 1324 (16 ماه)
16 - محمود نریمان 1324 (3 ماه)
17 - مهدی مشایخی 1324 الی 1326 (19 ماه)
18 - محمد خلعتبری 1326 (5 ماه)
19 - حسام الدین دولت آبادی 1326 الی 1328 (25 ماه)
20 - محمد مهران 1328 الی 1329 (4 ماه)
21 - مهدی نامدار 1329 الی 1330 (9 ماه)
22 - ارسلان خلعتبری 1330 (1 ماه)
23 - محمد مهران 1330 الی 1331 (15 ماه)
24 - نصرالله امینی 1331 الی 1332 (12 ماه)
25 - سید محسن نصر 1332 (5 ماه)
26 - سرتیپ محمد علی صفاری 1332 الی 1333 (5 ماه)
27 - غلامحسین ابتهاج 1333 الی 1334 (13 ماه)
28 - نصرت الله منتصر 1334 (7 ماه)
29 - سرلشکر محمود دولو1335(18 ماه)
30 - موسی مهام 1337 الی 1338 (20 ماه)
31 - ناصر ذوالفقاری 1338 الی 1339 (12 ماه)
32 - فتح الله فرود 1339 الی 1340 (5 ماه)
33 - سید محسن نصر 1340 الی 1341 (14 ماه)
34 - احمد نفیسی 1341 الی 1342 (19 ماه)
35 - علی اکبر توانا 1342 (3 ماه)
36 - ضیاء الدین شادمان 1342 الی 1344 (14 ماه)
37 - تقی سرلک 1344 الی 1346 (25 ماه)
38 - سرتیپ محمد علی صفاری 1346 (7 ماه)
39 - منوچهر پیروز 1346 الی 1347 (10 ماه)
40 - جواد شهرستانی 1347 الی 1348 )11 ماه)
41 - غلامرضا نیک پی 1348 الی 1356 (89 ماه)
42 - جواد شهرستانی 1356 الی 1357(7 ماه)
43 - محمد توسلی 1357 الی 1359 (24 ماه)
44 - سید رضا زواره ای 1359 (کمتر از یک ماه)
45 - کمال الدین نیک روش 1359 الی 1360(7 ماه)
46 - غلامحسین دلجو 1360 الی 1361 (13 ماه)
47 - محمد کاظم سیفیان 1361 الی 1362 (9 ماه)
48 - حسین بنکدار 1362 (4 ماه)
49 - محمد نبی حبیبی 1362 الی 1366 (44 ماه)
50 - سید مرتضی طباطبائی 1366 الی 1368 (16 ماه)
51 - غلامحسین کرباسچی 1368 الی 1377 (108 ماه)
52 - مرتضی الویری 1378 الی 1380 (32 ماه)
53 - محمد حسن ملک مدنی 1380 الی 1381 (10 ماه)
54 - محمد حسین مقیمی 1381 الی 1382 (4 ماه سرپرست)
55 - دکتر محمود احمدی نژاد 1382 الی 1384 (26 ماه)
56 - علی سعیدلو 1384 (از تیر تا شهریور 84)
57 - دکترمحمد باقر قالیباف1384- ...
