با وجود رایزنی‌ها و نشست‌های متعدد درخصوص پرداخت حقابه سیستان، مقامات طالبان همچنان در انجام وظایف قانونی خود کوتاهی می‌کنند.

حقابه - هیرمند -

به گزارش همشهری آنلاین، روزنامه فرهیختگان نوشت: روز یکشنبه ۹ اردیبهشت‌ماه در گزارشی با عنوان «تفاوتی بین استراتژی امارت با دوران غنی نیست» به موضوع عدم پرداخت و رهاسازی کامل حقابه سیستان توسط طالبان حتی در این روزهای پربارش پرداختیم. این در حالی است که علی‌رغم تمام هشدارها درباره وضعیت وخیم آبی در جنوب شرق ایران که ناشی از مسدود بودن راه‌های آبی به این قسمت است، همسایه شرقی همچنان در حال انجام پروژه‌های آبی روی رودخانه‌هاست. به همین منظور عملیات تکمیل پروژه سد «پاشدان»، از سدهای بزرگ افغانستان در مرز با ایران و در مسیر هریرود، با حضور ملا عبدالغنی برادر، معاون نخست‌وزیرو عبدالطیف منصور، سرپرست وزارت آب و انرژی طالبان در هرات آغاز شده است. کارشناسان حوزه هیدروپلیتیک معتقدند که با ساخت و بهره‌برداری از این سد در بالادست هریرود، تنش آبی در ایران و ترکمنستان تشدید خواهد شد. در همین رابطه با محمدنبی جلالی، پژوهشگر دکتری منابع آب دانشگاه تهران گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.

ردپای هندوستان در هریرود

با توجه به اینکه مناقشه رودخانه فرامرزی هریرود با تکمیل سدهای و کانال‌ها در بالادست افغانستان وارد فاز جدیدی خواهد شد، این مناقشه و به‌خصوص سرمایه‌گذاری هندوستان در حوضه هریرود و پروژه‌های آتی شان مورد توجه خواهد بود. محمدنبی جلالی، پژوهشگر دکتری منابع آب دانشگاه تهران و عضو هیات اندیشه‌ورز هیدروپلیتیک و دیپلماسی آب بنیاد نخبگان کشور درباره این مناقشه گفت: «به‌طور کلی شاید بشود سرمایه‌گذاری هند در پروژه‌های آبی و غیرآبی افغانستان را در میراث استعمار جست‌وجو کرد؛ وقتی تاریخ هند به‌خصوص یک قرن اخیر را مرور می‌کنید تا سال ۱۹۴۷ مستعمره بریتانیا بود و بعد با هند چندپاره مواجه شدیم که به کشور هند و پاکستان و بعدها پاکستان شرقی (بنگلادش) تقسیم و سبب مناقشات متعددی همانند مناقشه حل‌نشده کشمیر می‌شود. از همین رو با توجه به موقعیت جغرافیایی افغانستان که در مهار آب فرامرزش دارد باعث شد این کشور به‌جدیت سراغ سرمایه‌گذاری روی مهار این منبع برود و عملا بتواند از طریق افغانستان برای خودش اهرم‌های فشار ایجاد کند. به هر حال افغانستان بخشی از ظهور و تداوم دیپلماسی آبی و عوامل سیاسی-اجتماعی در این منطقه را در سیاست‌های هیدروپلتیکی که با توجه به موقعیت بالادستی که در چهار حوضه‌اش دارد می‌تواند پیش ببرد.

البته موضوع فقط مربوط به ایران نیست؛ رودخانه فرامرزی کابل که در نزدیکی آتوک در پاکستان به رود سند منتهی می‌شود، خودش پتانسیل مناقشه آبی عظیمی را دارد. جالب است که همین مناقشه هم شاید به تعیین مرز استعماری خط ریورند ۱۸۹۳ برگردد که بریتانیا برای در امان ماندن هند شرقی از نفوذ شوروی به قبایل پشتون خودمختاری داد، حتی ردپای بریتانیا در مناقشه هیرمند به‌وضوح قابل مشاهده است. جایی که مرز سیستان درونی و بیرونی را گلداسمیت بریتانیایی تعیین می‌کند و خاوری‌ترین دلتای رودخانه هیرمند را به‌عنوان مرز بین دو کشور قرار می‌دهد. گذشته از ردپای ناخجسته استعمار؛ هند با تقریبا دو میلیارد دلار پنجمین کشوری است که بیشترین سرمایه‌گذاری را در پروژه‌های آبی و غیرآبی افغانستان انجام داده؛ از بورسیه تحصیلی بگیرید تا استخراج معادن و... . اما در زمینه پروژه‌های آتی، نمی‌خواهم به این موضوع ورود کنم که امارت اسلامی به‌جدیت دنبال این است که با مهندسی اجتماعی تحت پروژه‌هایی همچون «قوش‌تپه»، مهاجران اخراجی پاکستان را در «آمودریا» که منابع دست‌نخورده عظیم انرژی را دارد بارگذاری کند، فقط می‌خواهم از یک پروژه دیگر تحت عنوان TAPI بگویم که به دلایل ناامنی در افغانستان به تعویق افتاده بود. درباره اهمیت این پروژه همین کافی است که بوش زمان حمله به افغانستان می‌گوید تکمیل استراتژی جنگ‌ ما تکمیل پروژه تاپی است که قرار است گاز ترکمنستان را از طریق افغانستان به پاکستان و هند انتقال بدهد و هدفش تامین سالانه ۳۳ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی به جنوب آسیاست.

همین چندروز قبل آقای«آمانوف»، رئیس اجراییه شرکت خط گاز تاپی، در مجمع سرمایه‌گذاری انرژی ترکمنستان در پاریس اعلام کرد که ترکمنستان به تکمیل بخش خود از پروژه لوله گاز تاپی متعهد است. ضمنا این نگرانی هم وجود دارد که این لوله گاز جایگزین مسیر طرح خط لوله گاز صلح بین ایران و پاکستان و هند هم باشد، یعنی عملا علاوه‌بر اینکه منابع آب را مهار می‌کند به‌جد دنبال این است که وابستگی‌اش را به منبع انرژی ما کم کند. به نظرم پرواضح است که به سرانجام رساندن این پروژه‌ها موقعیت ویژه‌تری در مذاکرات به طرف افغانستانی می‌دهد.

ماجرای ابرپروژه سد سلما در بالادست رودخانه هریرود
این پژوهشگر درباره ابر پروژه سد سلما که کمی بعد از استقلال هند از بریتانیا پروژه سد سلما با حمایتهای این دو کشور در زمان داوودخان شروع شد گفت: کمی بعد از استقلال هند از بریتانیا، پروژه سد سلما با حمایت‌های این دو کشور در زمان داوودخان شروع شد ولی به دلیل ناآرامی‌های داخلی فراز و فرودهایی داشت تا نهایتا در دوران رئیس‌جمهور غنی در ۱۳۹۵ با ظرفیتی حدود ۶۵۰ میلیون مترمکعب و با حمایت مالی ۳۰۰ میلیونی هند به بهره‌برداری رسید. جالب است که نخست‌وزیر، آقای مودی قبل از افتتاحیه بند سلما به ایران می‌آید و توافقنامه چابهار را امضا می‌کند و هنوز بعد از سال‌ها خلف وعده کار واقعی انجام نشده است. همچنین در مراسم افتتاحیه سد سلما می‌گوید: «این پروژه راه صلح برای همگان را انتخاب کردم.»

شاید کسی با این نکته موافق نباشد و نگاهم به مناقشات بین کشورها کمی رئالیستی است، اما به این روند باید دقت کرد. استعمار کهن روزگاری هند را با ابزار زور و حمله نظامی تسخیر کرد و امروز فقط شیوه استعمار متفاوت شده و با مصادره واژه صلح و استخدام مجریان، همان شیوه قبلی را در کشورهای دیگر دنبال می‌کند. واقعیت این است که سایه استعمار همچنان هم بر سر مسائل و رفتارهای دولت‌ها حاکم است و اصطلاحا «استعمار پوست انداخته» و حال «استعمار نوین» به شیوه‌ای دیگر به دنبال تسلط و نادیده‌گرفتن حق ملت‌هاست.

در عصر حاضر اگر کمی حواس‌مان جمع باشد متوجه می‌شویم که استعمار فرانو چطور بر باور و منش ملت‌ها و هویت‌شان به‌طور نامحسوس و بدون اینکه خود استعمارگران یا حتی مجریان بومی حضور مرئی داشته باشند چنگ می‌زند تا مناقشات آبی و غیرآبی را تشدید کند. شاید اهمیت دیپلماسی عمومی در مناقشه آبی مثل مناقشه هیرمند و هریرود در گذر زمان با تکمیل کانال و بندهای انحرافی و وابسته کردن جامعه محلی بالادست به این منبع حیاتی روشن‌تر شود؛ در زمانی که عملا ماهیت مناقشه از دولت-دولت به دولت-مردم شیفت پیدا کرد.
واقعا نمی‌خواهم شرایط را اورژانسی نشان بدهم. چون اولین کاری که در این شرایط می‌کنیم تراشیدن پروژه اورژانسی با پول بیت‌المال است. در واقع می‌خواهم توجه کنیم که در آستانه حذف‌شدگی قرار داریم و مورد هجمه استعمار آبی هستیم و امروز هیچ چیزی مثل عنصر زمان مهم نیست.

حقابه تاریخی هیرمند تقلیل پیدا کرده است

مناقشه آبی میان دو کشور، قدمتی به تاریخ افغانستان دارد و در سال‌های اخیر به بحرانی جدی تبدیل شده. جلالی درباره رهیافت برون‌رفت از این شرایط تضاد منافع گفت: «نگرانی عمیق این است که کشورهای دیگر در نتیجه پرداختن صحیح به شکست‌های دیپلماسی آبی‌شان در گذشته و بازتعریف نحوه همکاری درمورد مسائل آب‌های فرامرزی، راهی برای آینده دیپلماسی آبی‌شان ترسیم کرده‌اند و سوال این است که آیا ما به این درک رسیده‌ایم که اگر بگوییم «در دیپلماسی آب چندان موفق نبوده‌ایم» متهم به تحریف واقعیت نشویم؟ البته موافقم که فضا آنچنان هم تاریک نبوده و نیست؛ اما اگر بپذیریم حقابه تاریخی معاهده هیرمند در صد و اندی سال و در طول تاریخ روابط بین دو کشور ایران و افغانستان تقلیل پیدا کرد تا نهایتا به ۱۶ درصد رسید یا طی دوران تکمیل سد انحرافی کمال‌خان، که هرچند تلاش‌هایی شد و حتی اخیرا دکتر ظریف هم در مصاحبه‌شان اذعان داشتند که با علم به اینکه سد انحرافی کمال‌خان برای منحرف کردن سیلاب است و حقیقتا هم همین است‌، وارد گفت‌وگو شدند، اما بلاخره باید بپذیریم که علی‌رغم تلاش‌های دستگاه دیپلماسی، نتوانستیم احداث این بند را به تعویق بیندازیم و سد انحرافی کمال‌خان تکمیل شد.
سوال اساسی این است که مصر چگونه در مناقشه رود نیل با اتیوپی و سودان توانست سال‌ها احداث سد رنسانس (النهضه) را به تعویق بیندازد؟ از چه ابزارهایی استفاده کرد؟ از سد کمال‌خان که گذشت اما قرار است برای سد بخش‌آباد روی سرشاخه فراه‌رود در آینده چه اتفاقی بیفتد؟ چه ابزارهایی برای به تعویق افتادن احداث سد بخش‌آباد -که میخی است بر تابوت کمارفته سیستان- داریم؟ نکته اساسی این است که حتی افغانستان با اندوخته تجاربش فارغ از اینکه چه دولتی و حکومتی مستقر باشد مشخص کرده راهبرد هیدروپلیتیکی‌اش در مواجهه با مناقشات با همسایگانش چیست. اما ما با توجه به وضعیت هیدروپلیتیکی خاصی که داریم و در جایی بالادستی، در جایی میان‌دست و در جایی پایین‌دست هستیم و تک تک این رودخانه‌های فرامرزی چالش‌ها و بازیگران متعدد خودش را دارد، چه راهبرد هیدروپلیتیکی و ابزار قدرتی داریم؟ مثلا روی هم همین رودخانه هریرود در قسمت پایین‌دست با ترکمنستان چالش جدی بازسازی کانال «قره‌قوم» را داریم یا راندمان پایین آبیاری در بخش کشاورزی را داریم.
در قسمت بالادست با طرف افغانستانی با توسعه یک‌جانبه سد و کانال‌هایش بدون توجه به آب مورد نیاز پایین دست مواجهیم و حتی هیچ توافقنامه‌ای روی این رودخانه فرامرزی با افغانستان نداریم. ما هنوز مشخص نکرده‌ایم چه دکترین هیدروپلیتیکی خاصی برای این حوضه‌های فرامرزی داریم. همچنین اخیرا در لحظات آخر بعد از سال‌ها گزارش کمیسیون تلفیق برنامه هفتم توسعه با تصویب بند الحاقی ۱ ماده ۳۹ موافقت کرد که «نقشه راه دیپلماسی آب در چهارچوب دیپلماسی کلان کشور» تهیه شود؛ ضمن اینکه آیا این هم سندی است که قرار است به بایگانی برود یا سندی است که درنهایت قرار است یک دکترین برا حوضه‌هایی با چالش‌ها و بازیگران متعدد تجویز کنیم؟ در دکترین ما نسبت دیپلماسی انرژی ما با مناسبات و تعاملات هیدروپلیتیکی آب‌های فرامرزی قراره دیده می‌شود؟ فرهنگ چطور؟ ترانزیت چطور؟ چابهاری که کانون رقابت هند و چین است؟ آیا با هند ادامه بدهیم که ۸ سال بدعهدی مکرر کرده آن‌هم با ۸۵ میلیون‌دلار؛ در چنین پروژه راهبردی، نمی‌بایست چند میلیارد دلار قرارداد باشد؟ اینها فقط سوال است.

توقع دارید حس گل پیروزی ایران مقابل استرالیا را داشته باشیم؟

این پژوهشگر درباره میزان حقابه‌ای که این‌روزها رهاسازی شده گفت: «اجازه بدهید این نکته را هم یادآوری کنم؛ ما هم حقیقتا خوشحالیم از اینکه اندک آبی از حقابه ایران را دریافت کردیم ولیکن اینکه در تریبون رسمی یک نهاد رسمی اعلام می‌کنیم تا این لحظه اینقدر از حقابه هیرمند رهاسازی شد، این ابزار قدرت است؟ این دیپلماسی عمومی است؟ واقعا هم شاید توقع داشتند ما حس گل پیروزی ایران مقابل استرالیا در جام جهانی ۱۹۹۸ را تجربه کنیم!

وقتی ابزارهای قدرت مصر در تعویق احداث سد رنسانس را بررسی می‌کنید که چه کرد، یکی از ابزارهای بسیار مهمش همین به‌کارگیری صحیح از دیپلماسی عمومی بوده است. ولی ما از این ظرفیت کم‌نظیر دیپلماسی عمومی به‌درستی استفاده نمی‌کنیم.

شاید زمانی سازش مبتنی‌بر مذاکره «برد-برد» حداقل در سطح فکری ایده جذابی بوده تا به یک نتیجه دوجانبه سودمند برسیم؛ اما واقعیت جهان امروز حقیقتا متفاوت شده است. کشورها اصولا حاضر نیستند در مذاکرات‌شان سهم برابر یا کمتری از طرف مقابل برای ملت‌هایشان بگیرند. ما باید تجدید نظری در رویکردهایمان در مذاکرات داشته باشیم و باید به این بیندیشم که چطور در مذاکرات می‌توانیم یک پای بالاتر بگذاریم و موقعیتی عالی برای خودمان و خوب برای دیگری ایجاد کنیم.

من‌حیث‌المجموع فکر می‌کنم فیصله دادن به اثرات هیدروهژمونی در حوضه‌ آبریز بین‌المللی هریرود که بین چند کشور مشترک است و علی‌الخصوص‌انگیزه کشور بالادستی مثل حکومت امارات اسلامی که حاکمیت مطلق سرزمینی و توسعه یکطرفه رودخانه‌ها را بدون توجه به پیامدهای آن در کشورهای پایین دست در پیش گرفته، حقیقتا مسیری صعب‌العبور است؛ به‌ویژه اینکه روشن است سیاست‌های دولت نوپای طالبان در راستای توسعه زیرساخت‌های‌ آبی و ساخت سد و تکمیل کانال‌ها به درهم‌تنیدگی این مناقشه خواهد افزود.

از طرفی دیگر این را هم در نظر داشته باشید که تقریبا جهان در حال تجربه سومین انتقال قدرت است. هرچند ایران همیشه در چنین بزنگاه‌هایی در طول تاریخ تحت فشار بوده است؛ اما بخشی کوچکی از رهیافت را شاید در پاسخ به این سوال بشود جست‌وجو کرد که راهبرد کلان ما در این شرایط‌ گذار نظام بین‌الملل که مشخصه اصلی آن بازتوزیع قدرت، ثروت و بازنویسی قواعد بین‌المللی است، آیا این است که باید در تنهایی استراتژیک به سر ببریم یا با توجه به اینکه انزواگرایی، انفعال و عدم تعامل نه با ژئوپلتیک ایران سازگار است، نه با فرهنگ سنتی ایران، از طریق چندجانبه‌گرایی و ائتلاف‌سازی مبتنی‌بر همکاری راهبردی به استقبال این جهان پساقطبی برویم؟ و حالا در سطوح پایین‌تر، چطور این کلان راهبردمان، قرار است توسعه پایدار و امنیت آبی را برای ما به ارمغان بیاورد تا دچار خفگی هژمونی نشویم؟! و چطور می‌شود به یک بازتوزیع مجدد قدرت بین بازیگران درگیر این مناقشه آبی دست بزنیم تا در این حوضه آبریز فرامرزی فضاها را دوباره پیکربندی و تفسیر ‌کنیم. حقیقتا نمی‌دانم که آیا روزگاری می‌رسد که بتوانیم موقعیتی را با ابزارهای قدرت‌مان ایجاد کنیم که در مذاکرات آبی‌مان یک پای بالاتر بگذاریم و موقعیتی عالی برای خود و خوب برای دیگری ایجاد کنیم یا خیر. امیدوارم.

خبرهای روزنامه فرهیختگانبیشتر بخوانید

کد خبر 849237
منبع: فرهیختگان

برچسب‌ها

پر بیننده‌ترین اخبار سیاست‌خارجی

دیدگاه خوانندگان امروز

پر بیننده‌ترین خبر امروز

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha

نظرات

  • نظرات منتشر شده: 46
  • نظرات در صف انتشار: 0
  • نظرات غیرقابل انتشار: 48
  • حمید IR ۰۹:۴۱ - ۱۴۰۳/۰۲/۱۶
    28 3
    اینجا کشوری نیست که متمرکز بر اهداف هسته ای یا مرکزی باشد،بیشتر دنبال اهداف پیرامونی و ایده ای خود است تا واقعی
  • IR ۱۱:۰۲ - ۱۴۰۳/۰۲/۱۶
    37 7
    طالبان نابود باد افغانستان آزاد باد
    • IR ۱۲:۱۸ - ۱۴۰۳/۰۲/۱۶
      46 1
      افعانستان را چه کسی باید آباد کند؟ شما افغان که هرجا آبادی هست پلاس می کنید به فکر کشوروعزت خود باشید نه سر بار دیگر ملت ها
  • IR ۱۱:۰۳ - ۱۴۰۳/۰۲/۱۶
    60 6
    با اخراج افغانی ها بهترین اهرم فشار را داریم...چرا نباید در مقابل پناهنده ها حقابه سیستان پرداخت بشه....تو دوران غنی رییس‌جمهور سابق افغانستان می‌گفت ایران نفت بده آب بگیره الان ما هم باید پناهنده ها را اخراج و در مقابل به اندازه اب مصرفی آنها آب برا سیستان بگیریم.....پانزده میلیون افغانی یک میلیارد و صد میلیون متر مکعب آب سالانه مصرف میکنن....در مقابل حقابه سیستان فقط هشتصد میلیون متر مکعب هست
    • . IR ۱۹:۴۷ - ۱۴۰۳/۰۲/۱۶
      4 12
      با برگرداندن اتباع کاری انجام نمیشود، حق آبه برای بیش از چند ده سال و شاید دویست - سیصد سال (حتی بیشتر از این سالها) را داریم از دست میدهیم. یعنی چندین نسل ایرانی. کار صحیح گرفتن حق آبه با بیشترین فشار و فوری طی یک و دوسال باید به طور کامل برطرف بشود.
  • IR ۱۱:۰۴ - ۱۴۰۳/۰۲/۱۶
    37 7
    اینقدر که منت این بی .... را کشیده بودید لوله کشیده بودید الان همه شهرهای سیستان آب دائم بدون منت داشتند
  • IR ۱۱:۱۹ - ۱۴۰۳/۰۲/۱۶
    61 6
    پس بهترین راه بیرون کردن افغانستانی هاست. چون سهم آب مصرفیشون تو ایرانو نمیدن. این به اون در
    • IR ۱۳:۲۵ - ۱۴۰۳/۰۲/۱۶
      8 61
      افغانی های مهاجر در ایران هیچ ربطی به این موضع ندارد در ضمن همه به اندازه مصرف شون پول آب میدن شما ایرانی ها هیچ چیزی مجانی به مهاجرین افغان ندادین اون همه کمک که ساز مان ملل به شما میدن در ازای هر مهاجر اونا به کنار کار های شمارو تقریبا مجانی انجام میدن
    • IR ۱۴:۲۰ - ۱۴۰۳/۰۲/۱۶
      37 3
      ۱۳:۲۵ هم اکنون کشورتون به شما نیاز داره همین خدماتتون را ببرید به همشهری های نازنین خودتان درافغانستان ارئه بدید هرچقدر هم خواستید پول بگیرید مجانی نباشه کمک سازمان ملل هم اگر دادند مال شما بگیرید و برید
    • ارسلان IR ۱۵:۱۷ - ۱۴۰۳/۰۲/۱۶
      35 1
      رفیق فراموش نکن داری باحقوق شهروندی ایرانی اینجا زندگی میکنی ،یه نگاهی به کشورهای اروپای بنداز تا بدونی باهمه کمک‌های سازمان ملل ولی شما مهاجر محسوب میشید وبایدهزینه استفاده ومصرف و هرچیز دیگه ای رو بیشتر از حقوق شهروندی میزبان پرداخت کنی چون خودت خواستی وباید به قوانین ملزم باشی،اما اینجا ایران عزیز ،متأسفانه بیشتر به نفع شماست تا مردم عزیزم چون باحقوق کاملا ایرانی داری استفاده میکنی،،،دوستان عزیز بیشتر وعمیقتر ببینیم
    • US ۱۹:۱۵ - ۱۴۰۳/۰۲/۱۶
      7 11
      ترکهای ترکیه دارن ایرانی ها رو اخراج میکنن و شما هم افغانی ها رو اخراج کنین و این چرخه همچنان ادامه دارد
  • سعید IR ۱۱:۳۶ - ۱۴۰۳/۰۲/۱۶
    36 1
    ایران ب طالبان هشدار محکم و جدی بده ک اگه حقابه ‌ایران داده نشه تمام افاغنه رو اخراج و طالبان ب روز سیاه میشینه و باید دو دستی بزنه تو سرش این تنها راهشه
    • فرهاد US ۱۴:۱۰ - ۱۴۰۳/۰۲/۱۶
      22 3
      فعلاً که طالبان آب را بسته است و ما هم عرضه گرفتن حقمان را نداریم.
    • حمید US ۱۴:۱۹ - ۱۴۰۳/۰۲/۱۶
      19 2
      ما به شما کله قند نفرستادم با زور هم نکه نداشتیم ناراحتی برو کشور خودت
  • زابلی IR ۱۲:۳۸ - ۱۴۰۳/۰۲/۱۶
    2 36
    اب و بارندگی باشد مسیرش را طی می کند و می اید اینها دروغ است که افغانستان مسیر اب را تغییر داده اند و به سمت گود زره هدایت می کنند.
  • IR ۱۲:۵۲ - ۱۴۰۳/۰۲/۱۶
    44 4
    شما مرز را ببندد،افاغنه را هم کلا اخراج کن و هزینه ویزا را بالا ببر،کالا و خدمات هم نفرست تا فلج بشن
  • IR ۱۳:۰۵ - ۱۴۰۳/۰۲/۱۶
    32 4
    چاره اش یه موشک خوشگل مامانیه که بزنیم تو اون سد کذایی و خیال خودمون را راحت کنیم با نوچه آمریکا مذاکره فایده نداره زبان درست متوجه نمیشن
  • IR ۱۳:۲۴ - ۱۴۰۳/۰۲/۱۶
    35 1
    روزی یک متر مکعب واسه هر افغانی که تو ایران زندگی می‌کنه وگرنه باید همشون بیرون کنند برن تو کشور خودشون زحمت بکشن
  • احمد IR ۱۳:۲۸ - ۱۴۰۳/۰۲/۱۶
    39 3
    همه افغانها را از ایران اخراج کنید حتی افغانیهایی که تابعیت ایران را دارند
  • IR ۱۳:۲۸ - ۱۴۰۳/۰۲/۱۶
    20 1
    موشک میخواد، دنیا دنیای زور است
  • احمد IR ۱۳:۳۲ - ۱۴۰۳/۰۲/۱۶
    33 4
    چرا ما جور یه مشت ۵ میلیونی افغانی را چه دانشگاه ، چه درمان و چه غذا و مسکن باید اخراج شوند تا این شکم گنده های طالب بفهمند شعور یعنی چه
  • رضا IR ۱۳:۳۴ - ۱۴۰۳/۰۲/۱۶
    29 2
    اتباع رابیرون کنید طالبان رام میشود
  • IR ۱۳:۴۵ - ۱۴۰۳/۰۲/۱۶
    34 2
    افغانستان وطالبان کشوری نیست که بشه باهاشون دیپلوماسی کرد .نه وعده ونه پیمان ونه برادر ی حالیشونه .ما با خیلیاشون ارتباط داشتیم تنها کاری که بلد هستن بدقولی وخلف وعده هستش .ویه دفعه میزنن زیر همه چی .
  • مجید IR ۱۳:۵۹ - ۱۴۰۳/۰۲/۱۶
    16 3
    باید کمی هزینه کنیم پایین دست که بارش زیاده آبخیزداری بشه وسد زده بشه دور وبر ایران همسایه ها اذیت میکنن باید راهشون رو بست ،طالبان میدونه سیستان منطقه خشکی هست و درآمد نداره میخاد به ایران آب بفروشه یه جاهایی باید حتما هزینه کرد و مردم رو از دست عوامل طالبان محافظت کرد
  • IR ۱۴:۱۷ - ۱۴۰۳/۰۲/۱۶
    20 2
    تنها راهش اخراج مهاجران افغان و قطع کردن تمام مراودات تجاری بهداشتی درمانی و سیاسی با طالبان
  • شهرام IR ۱۴:۱۷ - ۱۴۰۳/۰۲/۱۶
    15 3
    بهترین راهش اینست پس از اتمام پروژه ها با موشک آنها را ویران کرد تا خرج متحمل شده هزینه ساز شود برای طالبان زبان نفهم.لازم هم نیست جار زده شود.
  • بهرام IR ۱۵:۴۰ - ۱۴۰۳/۰۲/۱۶
    13 2
    فقط چاره کار موشکه وبس
  • FR ۱۸:۰۵ - ۱۴۰۳/۰۲/۱۶
    17 2
    مگه قرار هست صدر در صد مجانی زندگی کنی ؟ چند در صد افاغنه پول آب میدن؟همه در خانه های ایرانی ها زندگی میکنید!! همه چیز مجانی ! کی دعوت نامه براتون فرستاده؟ فقط زبون درازی بلدید!!همه چیز مال خودت برو تو کشورت و غیرتمندانه زندگی کن.
  • IR ۱۸:۱۰ - ۱۴۰۳/۰۲/۱۶
    17 1
    ما ایرانیها در حال حاضر مشگلات اقتصادی زیادی داریم مثل بیکاری ،تورم ،گرانی قابل توجه مسئولین ما نباید مهاجر قبول کنیم مهاجرین با احترام باید برگردند کشورشون وسلام
  • IR ۱۸:۳۰ - ۱۴۰۳/۰۲/۱۶
    8 2
    اون زمان که از روی کار آمدن طالبان خوشحالی می‌کردید باید فکر این روزها هم میبودید، طالبان مثل داعش مهره آمریکاست.
  • سعید IR ۱۹:۴۴ - ۱۴۰۳/۰۲/۱۶
    5 2
    خب تواین کشور که خیلی ازپولها هپلومیشه وکسی هم نمیدونه کجاشدخب حداقل پول بدین بخرین آب رو،این طالبان اهرم فشارمشارحالیشون نیست
  • محمدرضا IR ۲۲:۱۰ - ۱۴۰۳/۰۲/۱۶
    1 2
    بنظر براکلی کشورهای نیازها ومنافع ونقطه ضعف ونقطه قوت آنان شناسایی شود ودر راهبردهای سیاسی اقتصادی سیاسی نظامی و وسیاسی فرهنگی وبابکارگیری دانشگاه‌ها وهزینه کرد مناسب ویا باتشکیل موسسات خصوصی عمومی نسبت به این نیازسنجی واثر اقدامات وحتی تحکم سیاسی وشاید باتحدید برای جلوگیری از آسیب رسیدن به منافع ملی شامل منافع همسایگی جهانی اقتصادی باید سلبی ویا ایجابی عمل کرد دانشجوی دکترا
  • IR ۲۲:۲۴ - ۱۴۰۳/۰۲/۱۶
    7 2
    وقتی دولت ما گروه طالبان رو به عنوان یک حکومت به رسمیت میشناسد و به پایتخت کشورمون دعوتشون میکنن انتظاری بیش نیست ..
  • علیرضا دلارامی IR ۲۲:۲۷ - ۱۴۰۳/۰۲/۱۶
    6 1
    باسلام پیشنهاد میشود که مطالب را خلاصه توضیح دهید با تشکر
  • محمد IR ۲۲:۵۳ - ۱۴۰۳/۰۲/۱۶
    5 1
    خواهش میکنم اگر دلسوزی وجود دارد باید تا فرصت کمی برایمان باقی است دنبال حرف های گذشته و حال و آینده رو رها کرد وطوری برنامه ریزی نمود که اگر همه کشورهای همسایه ايران درآینده نزدیک جلوی ورود آب را به ايران گرفتند البته خواهند گرفت پس باید زانوی غم بغل کنیم والتماس کنیم ونفت بدهیم و آب با التماس بگیریم.چرا تا کشورهای دیگه جلوی مارا از استفاده از آب دریا نگرفتند آب را به مرکز ايران و شهرهای بی آب و جابجایی شهرهای بزرگ به مناطق دیگر که امکان استفاده از آب دریا وغیره دارند صورت نمی گیرد. کشورهای جهان برای یک قرن یا چند قرن برنامه ریزی می کنند. چرا باید ما دقیقه ای وثانیه ای تصمیم گیری کنیم.
  • رضا IR ۲۲:۵۵ - ۱۴۰۳/۰۲/۱۶
    12 2
    از ماست که بر ماست
  • US ۲۳:۲۵ - ۱۴۰۳/۰۲/۱۶
    8 1
    اونوقت دولت با ۱۵۰۰ دلار بهشون اقامت و همه امتیازات شهروندی میده، مشکل از خودی هاست، خودی ها
  • US ۲۳:۳۴ - ۱۴۰۳/۰۲/۱۶
    11 2
    متاسفانه حاکمیت اقتصاد کشورو تا حدودی به کارگران افغانی وابسته کرده، اگر از قبل برنامه ریزی داشتن و جلو ورود بی رویه افغانها رو میگرفتن الان نسل کارگر ایرانی منقرض نمیشد و این همه بدبختی و نارضایتی بابت حضور میلیونها افغان در کشور نداشتیم
  • IR ۰۱:۵۰ - ۱۴۰۳/۰۲/۱۷
    1 3
    تنها راه زندگی وحیاط بشریت برداشتن مرزها و یکپارچه شدن جهان هست .وسلام‌ یک دنیای واحد یکپارچه ....
    • IR ۱۰:۴۷ - ۱۴۰۳/۰۲/۱۷
      0 0
      انگار شما تو خاورمیانه زندگی نمیکنی، مرز برداشته بشه که به خاک سیاه میشینیم.
  • آشنا IR ۰۵:۴۳ - ۱۴۰۳/۰۲/۱۷
    3 1
    میلیونها افغانی داره بقدر حقابه تو ایران آب میخوره.اقلا طالبان حق آبه اینهارو نمیده نظام بیش از حد در باره طالبان کوتاه اومده ... چون طالبان هر روز پرو تر میشه ...
  • ‌پرهام IR ۰۶:۳۱ - ۱۴۰۳/۰۲/۱۷
    1 0
    ما خدا رو داریم. خدا ایران را تشنه نمیگذارد همانطور که خدا جواب سد سازی های ترکیه را با مجازات زلزله داد این ها هم مجازات میشوند
  • رضوی IR ۰۶:۵۴ - ۱۴۰۳/۰۲/۱۷
    0 0
    خب اگر واقعا نگران هستید،امارت برای ساختن این سد نیاز مبرم به واردات میلگرد و سیمان از ایران داره.جلوی صادرات این دوقلو جنس رو بگیرید وامارت رو تحریم کنید.نه اینکه بیایید در مجازی آه وناله کنید یا بد براه بگید.
  • IR ۰۶:۵۵ - ۱۴۰۳/۰۲/۱۷
    0 0
    برادران عزیز این اتباع افغانی فقط از آب ایران برای آشامیدن استفاده می کنند و بس زیاد سخت نگیرید این هم فکر کنید بچه تان اول صبح دوبارصورتش شسته
  • IR ۰۷:۴۰ - ۱۴۰۳/۰۲/۱۷
    1 0
    شما به تنهایی فکر میکنید و هیچوقت هم به نتیجه مطلوبی نخواهید رسید بهتر است با سرمایه گذاری بر روی آب از دریای عمان تمرکز کنید و سرمایه های این مملکت را در این مملکت خرج کنید
  • IR ۱۲:۳۵ - ۱۴۰۳/۰۲/۱۷
    1 0
    چرا طالبان را بمباران نمیکنید ؟! والا هرکسی دیگه بود دوتا مرزبانش رو شهید می‌کردن الان افغانستان را با خاک یکسان میکرد چه فرقی بین مرزبان شهید با شاید سوریه هست که از بغلش راحت می‌گذری ؟!