همشهری آنلاین: بیابان‌زایی یکی از مهم‌ترین معضلات زیست محیطی کشور است.۶۱ درصد مساحت ایران در اقلیم خشک و فراخشک قرار دارد وکشاورزی و زراعت در آن امکانپذیر نیست. حالا اما معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری از اجرای طرح‌هایی برای بیابان زدایی و حتی امکان زراعت در مناطق بیابانی ایران با کمک برخی کشورها خبر می‌دهد. موضوعی که می تواند جلوی رشد بیابان زایی را بگیرد و ضمن جلوگیری از فرسایش خاک و کنترل کانون‌های گرد و غبار، امکان زراعت را در زمین های لم یزرع فراهم کند.
صادق توسلی‌زاده، رئیس مرکز راهبری ستادهای توسعه اقتصاد دانش‌بنیان معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری با اشاره به طرح‌ها و برنامه‌های این مرکز در حوزه محیط زیست با مشارکت شرکت های دانش بنیان گفت:ایجاد پارک‌های جنگلی کویری، تبدیل شن و ماسه به خاک کشاورزی، کاشت ارکیده در مناطق بیابانی و تحلیل اطلاعات ماهواره‌ای برای هشدارهای زودهنگام گردوغبار از جمله این برنامه هاست.
او با اشاره به طرح تبدیل شن و ماسه و ماسه‌های بادی به خاک کشاورزی و جلوگیری از فرسایش خاک و بیابان‌زدایی افزود: ایران به لحاظ جغرافیایی در مدار مشترک با کشور چین است و چین و عربستان پروژه موفقی در زمینه تبدیل شن و ماسه به خاک کشاورزی به اجرا درآورده اند و ما هم با بهره گیری از این تجربیات و نتایج مثبت آن در این زمینه اقدام کرده‌ایم. برای هر یک از این طرح‌ها در حال حاضر فاز ابتدایی آنها اجرایی شده است و در فاز بعدی به‌صورت پایلوت با یک متولی یا ذی‌نفع منطقه‌ای وارد همکاری خواهیم شد.
توسلی زاده ادامه داد: «اجرای این طرح‌ها را از بهمن‌ماه سال گذشته با انتشار فراخوان شروع کرده ایم. در این فعالیت‌ها پروژه‌ای انتخاب می‌شود که با رویکرد بیایان، توجیه اقتصادی مناسبی نیز داشته باشد.
رئیس مرکز راهبری ستادهای توسعه اقتصاد دانش‌بنیان معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری گفت: «ایجاد پارک‌های جنگلی کویری با هدف ایجاد فضای سبز در مناطق بیابانی و بهبود شرایط محیط زیستی اجرا می‌شود. ضمن اینکه با تبدیل شن و ماسه به خاک کشاورزی برای تولید خاک زراعی می‌توان سطح زمین‌های قابل کشت را افزایش داد.»
طرح‌های موفق بیانان‌زدایی
رئیس مرکز راهبری ستادهای توسعه اقتصاد دانش‌بنیان معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان با اشاره به برخی از دستاوردهای این مرکز تصریح کرد:« در منطقه بهشهر فضاهای گلخانه‌ای برای کاشت گل ارکیده در منطقه بیابانی، کاکتوس و میوه کاکتوس را اجرایی کردیم واجرای طرح کشت کاپاریس از دیگر طرح‌های این مرکز است که در اقلیم غرب کشور اجرایی شد. این گیاه دارای خواص دارویی است و صرفه اقتصادی دارد.»
تجربه جهانی برای کشت در اراضی بیابانی
دانشمندان چینی با استفاده از نوآوری، در حال تبدیل بیابان‌های خشک و لم‌یزرع به زمین‌های قابل کشت حاصلخیز هستند. راز این کار، ماده‌ای مبتکرانه به نام «چسب گیاهی» است. این چسب که از سلول‌های گیاهی ساخته شده، به شن‌های بیابانی قدرت نگهداری آب، مواد معدنی، هوا، میکروب‌ها و مواد مغذی را می‌دهد که برای رشد گیاهان ضروری هستند.
در سال ۲۰۰۸ بودکه ایده تبدیل کردن بیابان ها به محل حاصل خیز جوانه زد که در این سال بود که چارچوب نظری اساسی و روش خاک زدایی ماسه ای از جمع آوری و تجزیه و تحلیل داده ها به دست آمده از یک سری آزمایش های داخلی و خارجی شکل گرفت.
سپس در بین سال های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۵ بود که با استخراج ماده ODI از گیاهان و آزمایش کاشت در خاک شنی با شبیه سازی شرایط بیابانی در چونگ کینگ با موفقیت انجام شد. پس از این موفقیت یکی از موسسه های معتبر استفاده از این ماده را غیر سمی بیان کرد.
در بین سال های ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰ با آزمایش این ماده در صحرای بوده در مغولستان داخلی، صحرای تکلیماکان در سین کیانگ، سرزمینی بیابانی در زوئیگه، سیچوان، تبت و شن های ساحلی در جزایر شیشاو صحرای صحرا و خاورمیانه به مساحت کلی ۱۳۰۰ هکتار مورد آزمایش قرار گرفت.شن و ماسه پس از گذشت چند ثانیه از ترکیب شدن با این ماده تبدیل به خاک می شوند که قابل استفاده برای رشد انواع گیاهان است. این ماده و شن تبدیل شده به خاک هر دو سازگار با محیط زیست هستند. شن به سرعت به صورت فیزیکی تبدیل به خاک می شود و این امر در مقیاس بزرگ نیز امکان پذیر است. کل فرایند این خاک زدایی بسیار ساده و سریع است.
۳۲ میلیون هکتار اراضی بیابانی ایران
۳۲.۵ میلیون هکتار از اراضی کشور در وضعیت بیابانی قرار دارد، اما در تقسیم‌بندی‌های اکوسیستمی، ۴۳.۷ میلیون هکتار آن در زمره اکوسیستم بیابانی است. حدود ۲۰ میلیون هکتار از اکوسیستم بیابان تحت تاثیر فرسایش بادی است و از این سطح ۶.۴ میلیون هکتار در محدوده کانون‌های بحرانی قرار دارد که در ۱۸۲ منطقه، ۹۷ شهرستان و ۱۸ استان کشور پراکنده است.چنین شرایطی باعث شده که بیش از ۲۰ درصد مساحت کشور را اراضی بیابانی تشکیل دهند. در حال حاضر سرانه بیابان در کشور ۰.۵ هکتار است، در حالی که سرانه جهانی آن ۰.۲۲ هکتار است.در مناطق خشک و فراخشک ایران با توجه به شرایط اقلیمی همچنین عوامل انسانی از قبیل افزایش جمعیت، چرای مفرط، برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی، آلودگی آب‌های زیرزمینی از طریق پساب‌های صنعتی، شهری و کشاورزی، تغییر کاربری اراضی، مدیریت نامناسب مراتع و مدیریت غیراصولی اراضی کشاورزی، پدیده بیابان‌زایی رشد فزاینده‌ای دارد.
نظر شما