تصاویری دیده نشده از کشمیر | تکرار هویت بخشی به سرزمین زیبا و مهجور کشمیر

همشهری آنلاین، فاطمه عباسی؛ مناقشات منطقه‌ای، نام سرزمین زیبای کشمیر را با جنگ و جدل هم نشین کرده است؛ رد پای این درگیری‌ها آنقدر پررنگ است که در فیلم‌های مشهور هندی هم مشهود است؛ فیلم‌هایی مثل حیدر، مبارز (Fighter) و حتی عاشقانه‌ای مثل دفتر یادداشت (Notebook) همگی تحت تاثیر این درگیری‌ها ساخته شده و مورد استقبال مخاطبانی از سراسر جهان قرار گرفته‌اند؛ اما این سرزمین کم نظیر بیشتر از مناقشات مرزی، رنگ و بویی مهجور و زیبا دارد. رنگ و بویی که به عطر و تصویرهایی ایرانی آغشته است.

تاریخ تقریبا ۸۰۰ ساله حضور گورکانیان (گوْرَکَن به معنای داماد) که عروسانی از فارس و ایران زمین اختیار می‌کردند در رواج فرهنگ فارسی در هندوستان اثری قابل توجه داشته است. بازمانده‌های تاریخی لال (لعل) قلعه در دهلی و تاج محل به عنوان یکی از عجایب جهان در آگرا گواه آن اند. مراکزی که در لیست بایدهای هر گردشگری تیک می‌خورند اما اثر حضور ایرانیان بسیار بیشتر از این است.

شبه قاره وسیع هند تا قرن ها زبان فارسی را زبان رسمی دیوان و ادارات خود قرار داده بود. پادشاهان این سرزمین وسیع که محل زندگی هفتاد و دو ملت است با رویکرد حمایتی خود باعث مهاجرت بسیاری از هنرمندان، نویسندگان و شاعران ایرانی به هند شدند. اما پیش از این، سفرهای تبلیغی عرفا و اندیشمندان ایرانی و مسلمان باعث تحول شد. در میان فرهنگ‌ها، زبان‌ها و سنت‌های رایج در هندوستان که برخی از آن‌ها شناخته شده و بسیاری از آن‌ها در قبیله‌های مختلف و بومی وجود دارند، فرهنگ اسلامی-ایران این بزرگان رواج یافت و پادشاهان بودایی و مردم مناطق مختلف به اسلام شیعی مشتاق و مشرف شدند.

منطقه کشمیر یکی از نمونه‌های زیبای این تشرف است. سفر و اقامت بزرگانی مانند عرفایی چون میرسیدعلی همدانی و سید شرف الدین عبدالرحمان در منطقه کشمیر در شمال هندوستان باعث شد هم اسلام رواج یابد، هم شیوه حکمرانی ارتقا پیدا کند و هم مردم با گرویدن به اسلام هویتی مترقی پیدا کنند.

این اثرگذاری آنقدر عمیق است که بعد از گذشت صدها سال عبادتگاه سید شرف الدین مشهور به بلبل شاه در کنار رودخانه جهلم سرینگر محل زیارت و عبادتگاه شاه همدان، میر سید علی محل برگزاری مراسم‌های مختلف است.

پروفسور نذیر از چهره‌های برجسته منطقه و عضو هیئت امناء که در زمان بازدید ما از عبادتگاه میر سید علی همدانی توضیحاتی مبسوط ارائه کرد معتقد است شاه همدان به حق لقب "امیرکبیر" را دریافت کرده چرا که به مردم کشمیر به واسطه دعوت به اسلام و تعلیم هنر و صنعت و فرهنگ ایرانی قوت و قدرت بخشیده است.

صنعت نساجی با بافت و گلدوزی شال‌های کشمیری و صنعت-هنر پیپرماشی (papier-mâché) برای ساخت ابزار و وسایل تزئینی هر دو ایرانی هستند، حقیقتی که فروشندگان بازار شهر سرینگر نیز به آن تصریح دارند و با دیدن گردشگران ایرانی از ریشه‌های پارسی محصولات خود می‌گویند. علاوه بر این مطالعات ارزشمندی در زمینه ارتباط‌های تاریخی این هنر-صنعت‌ها با فرهنگ و ذوق ایرانی انجام و منتشر شده است.

دکتر نذیر در توضیح اشعاری که به خط فارسی در جای جای این عبادتگاه دیده می‌شود می‌گوید این ارتباط تاریخی اهالی کشمیر با ایران است که نه تنها در زبان و هنر بلکه در خوراک هم دیده می‌شود. او می گوید: "ما حتی غذاهای ایرانی هم داریم؛ آبگوشت و شامی کباب و ... شما هم این غذاها را دارید" و با لبخند مهربانش تایید من را تصدیق می‌کند.

از ایشان می‌پرسم آیا به ایران سفر داشته‌اند؟ در پاسخ به زیبایی ایران و همایش بین المللی سال ۱۳۹۴ اشاره می‌کنند که به مناسبت هفتصدمین سالگرد شاه همدان و ثبت نام وی در میان مشاهیر یونسکو برگزار شد.

کشمیر نمادهای ایرانی بیشتری نیز دارد. سرباز روح الله رضوی، دین پژوه و فعال حوزه بین الملل که خود متولد کشمیر است به این واقعیت صحه گذاشته و با اشاره به عزاداری اهالی کشمیر به مناسبت شهادت سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور فقید، از هویتی که شیعیان کشمیر بعد و به واسطه انقلاب اسلامی پیدا کردند می‌گوید.

توگویی کشمیر این بار توسط امام خمینی (ره) تحول و تولدی دوباره یافته و بار دیگر به واسطه انقلاب اسلامی ایران، قوت و قدرت به دل شیعیان و مسلمانان کشمیر بازگشته است. رد این ایده را در خیابان‌ها و خانه‌های اهالی کشمیر دنبال می‌کنم. در گوشه کنار زندگی روزمرهء این مردم دوست داشتنی تصاویری از شهید مطهری، شهید سلیمانی، امام خمینی(ره)، مقام معظم رهبری و حتی رساله ایشان پیدا می کنم. تصاویری که در کوچه‌ها و طاقچه‌های مردمان پرمهر کشمیر به دور از جدل‌های مرزی و تکلف‌های سیاسی نمودی صمیمانه دارند.