به‌نظر می‌رسد مسئولان به این نتیجه رسیده‌اند که اداره سازمانی که باید بر همه دستگاه‌های اجرایی نظارت داشته باشد تا از این رهگذر محیط‌زیست کشور حفظ شود کاری است مردانه. هر چند زنان نشان داده‌اند که در عرصه‌های مدیریتی از قابلیت و توانایی لازم برخوردارند اما در عین حال باید بپذیریم برخی عرصه‌ها را باید به مردان سپرد.( این نکته در واقع از آن رو ذکر شد - اشاره به توانایی‌های خانم‌ها در عرصه مدیریت- تا پس از چاپ گزارش از تیر انتقاد آنها در امان باشد !). اینک دوره ریاست 4 ساله فاطمه واعظ جوادی، سپری شده است.
اینکه او تا چه اندازه توفیق خدمت داشت و عملکرد او تا چه اندازه مثبت بود البته مجال دیگری می‌طلبد؛ هرچه هست فرصت 4 سال خدمت او چون برق به پایان رسیده و اینک ناگزیر باید مسند ریاست را به دیگری واگذار کند. اکنون دیگری خواهد آمد؛ اما این دیگری چه کسی باید باشد؟ آنچه در پی می‌آید انعکاس نظرات برخی صاحب‌نظران در این زمینه است؛ مشت نمونه خروار.
دکتر تقی شامخی از چهره‌های منابع طبیعی کشور که 2دوره ریاست انجمن علمی جنگلبانی ایران را در پیشینه کاری خود دارد پیش از وارد شدن به بحث اصلی به چالش توسعه و محیط‌زیست به‌عنوان بزرگ‌ترین چالش‌های دنیای امروز به‌ویژه کشورهای در حال توسعه اشاره می‌کند و می‌افزاید: ایران هم مثل بسیاری از کشور‌ها درگیر چالش بزرگ توسعه و محیط‌زیست است. از یک طرف ما وظیفه داریم در راه توسعه حرکت کنیم و از سوی دیگر باید بتوانیم همزمان با توسعه، محیط‌زیست را حفظ کنیم. از این روست که می‌بینیم در حرکت به سمت و سوی توسعه، گاه نظریاتی یک طرفه مطرح می‌شود که مثلا فلان جاده نباید باشد چون محیط‌زیست تخریب می‌شود، حال آنکه در نظر نمی‌گیریم به لحاظ توسعه نیاز به چنین جاده‌ای داریم.
این استاد منابع طبیعی دانشگاه تهران، چالش بین عقب‌ماندگی و محیط‌زیست را دومین چالش عمده کشور عنوان می‌کند و می‌گوید: توسعه نیافتگی عاملی است که آثار مخربی بر محیط‌زیست دارد. ما اگر نتوانستیم مسئله دامداری در جنگل را حل کنیم نشان از آن دارد که در مسیر توسعه آن‌قدر دچار عقب‌ماندگی هستیم که نتوانسته‌ایم برای دامداری سنتی چاره‌ای بیندیشیم.
اینها نمونه‌هایی از مشکلات متعددی است که اکنون با آن دست به گریبانیم. براین اساس، کسی که می‌خواهد بر مسند ریاست سازمان محیط‌زیست تکیه زند باید جزو خبره‌ترین کارشناسان کشور باشد؛ کارشناسی که به‌خصوص روی 2محور احاطه بالایی داشته باشد؛ یکی مسائل اکولوژیکی سیستم‌های منابع طبیعی و دیگری مسائل توسعه. به عبارت دیگر، در زمینه‌های مختلف صاحب‌نظر باشد.رئیس سازمان محیط‌زیست اما باید ویژگی‌های دیگری هم داشته باشد.
دکتر شامخی این ویژگی‌ها را چنین وصف می‌کند: از آنجا که محیط‌زیست با چالش‌های بزرگی مواجه است باید کسی که عهده‌دار ریاست این سازمان می‌شود از قدرت تصمیم‌گیری بالایی برخوردار باشد تا بتواند بین طرح‌های چندده میلیاردی و حفاظت محیط‌زیست، تصمیمی بگیرد که موافق با مصالح محیط‌زیست باشد. ویژگی دیگر، قانونگرا بودن است. ما وقتی می‌توانیم مسیر درستی را طی کنیم که تمام این چالش‌های بزرگ را در چارچوب قانون حل وفصل کنیم. لازمه قانونگرایی و قانونمندی فسادناپذیری است. بنابراین این فرد باید در مقابل امتیازاتی که به او پیشنهاد می‌شود دین خودش را نفروشد و خلاف مصالح محیط‌زیست و منافع کشور و ملت امضایی نکند.
شامخی آخرین ویژگی رئیس سازمان محیط‌زیست را اشراف داشتن به مسائل کشور ونیز آشنایی با زمینه‌های مختلف فعالیتی که در کشور وجود دارد، عنوان می‌کند و در توضیح آن می‌گوید: یعنی از نظر کارشناسی باید خبره باشد. منظور از زمینه‌های مختلف فعالیتی، فعالیت‌هایی است که یک کشور به همه آنها نیاز دارد و عملا حرکت به جلوی کشور مؤلفه‌ای از همه این فعالیت‌هاست.
اعتقاد به محیط‌زیست
دکتر برهان ریاضی، استاد محیط‌زیست، در این باره می‌گوید: قبل از هر چیز باید روشن شود که محیط‌زیست چه جایگاهی در کشور دارد. آِیا مسئولان رده بالای مملکت به محیط‌زیست اهمیت می‌دهند یا محیط‌زیست در کشور ما مثل بسیاری از کشورهای دیگر سازمان لوکسی است که صرفا به خاطر ژست سیاسی و به عبارت عامیانه پز سیاسی می‌خواهیم در کشور ما هم‌چنین سازمانی وجود داشته باشد. البته این رویکرد خاص کشور ما نیست.
این پژوهشگر محیط‌زیست که بسیاری از کارشناسان محیط‌زیست کشور در کلاس‌های او درس آموخته‌اند در ادامه خاطرنشان می‌سازد: بی‌تعارف باید تکلیف را روشن کرد. به باور من تاکنون به سازمان محیط‌زیست به‌عنوان سازمانی نگاه شده که همواره مانع و مزاحم توسعه بوده است و از آنجایی که مسئولان سازمان با این نگاه انتخاب شده‌اند، گزینه‌های مناسبی بوده‌اند.وی در ادامه می‌گوید: نکته دیگر اینکه چنانچه آدم قوی و شاخصی برای این مسند انتخاب شود باید دید واقعا از او پشتیبانی و حمایت خواهد شد یا او را تهدید می‌کنند.
این استاد دانشگاه می‌افزاید: از آنجایی که سازمان محیط‌زیست یک سازمان بین بخشی است با سازمان جنگل‌ها و مراتع تفاوت اساسی دارد. سازمان محیط‌زیست قانونا نظارت بر سازمان جنگل‌ها را بر عهده دارد. همچنان که براساس وظایف تعریف شده‌‌اش بر عملکرد شیلات هم باید نظارت کند؛ یعنی اگر سازمان شیلات پروانه صید بی‌رویه صادر کند این سازمان محیط‌زیست است که باید جلوی آن را بگیرد.
مدت‌هاست که بنا بر توجیهات مختلف ما شاهد تبدیل قانونی اراضی در حجم زیاد هستیم این نیز از وظایف سازمان است که قاطعانه جلوی چنین تغییر کاربری‌هایی بایستد. وظیفه اصلی سازمان محیط‌زیست، نظارت بر محیط‌زیست کشور است. براین اساس مدیری که می‌خواهد در راس این سازمان قرار بگیرد باید علاوه بر تحصیلات ذی ربط، از تجربه کافی هم برخوردار باشد؛ با سازمان‌های جهانی مرتبط با محیط‌زیست آشنایی کامل داشته باشد و با آنها در تعامل باشد.
جنسیت مهم نیست
اما برای اینکه در این گزارش تنها از نگاه کارشناسان مرد به موضوع پرداخته نشود به سراغ شینا انصاری، کارشناس محیط‌زیست رفتیم و نظر او را در این باره جویا شدیم. انصاری نه تنها کارشناس محیط‌زیست است که دستی به قلم دارد و هراز گاهی دغدغه‌های زیست‌محیطی‌‌اش را در قالب مقاله منعکس می‌کند؛ مخاطبان این صفحه لابد نام وی را بر پیشانی برخی مطالب در این صفحه دیده‌اند. نکته دیگر اینکه انصاری سال‌هاست در مسند ریاست، محیط‌زیست شهر تهران را اداره کرده است از همین رو، نگاه او در این زمینه قابل تامل است.
انصاری پیش از هر چیزی می‌گوید: در بحث مدیریت محیط‌زیست، صرف جنسیت ملاک نیست. کسی که در این جایگاه قرار می‌گیرد چه زن، چه مرد باید با سازمان آشنا باشد به‌ویژه با بدنه کارشناسی سازمان کار کرده باشد. با مشکلات کنونی سازمان چه از نظر سازمانی و چه از نظرمعضلات زیست‌محیطی آشنا باشد؛ بتواند جایگاه سازمان را به‌عنوان یک سازمان تخصصی- نظارتی که می‌بایست بر تمامی امور توسعه کشور نظارت داشته باشد ارتقا دهد.
وی معتقد است باید فردی در راس سازمان محیط‌زیست قرار بگیرد که بتواند علاوه بر ارتقای جایگاه نظارتی سازمان، کمبود‌ها و محرومیت‌هایی را که در حال حاضر این سازمان از آن رنج می‌برد برطرف کند و با تجهیز سازمان، امکانات و تجهیزات آن را به روز کند.
با طرح ادغام سازمان مخالف باشد
دکتر محمدرضا فاطمی نامی آشنا برای دوستداران محیط‌زیست و طبیعت است، این منتقد و استاد دانشگاه که تاکنون بارها عملکرد سازمان محیط‌زیست را به رشته نقد کشیده است، نظراتش را درباره گزینه مناسب برای نشستن بر مسند ریاست سازمان محیط‌زیست، نکته وار و به‌صورت تلگرافی بیان می‌کند.
وی می‌گوید: اول اینکه باید محیط‌زیستی باشد؛ نه اینکه لزوما در داخل مجموعه باشد بلکه بایددر محیط‌زیست تجربه داشته باشد؛ با محیط‌زیست ایران آشنا باشد؛ دغدغه‌اش محیط‌زیست باشد؛ زبان انگلیسی بداند؛ مدرک دکترا در محیط‌زیست یا رشته‌های مرتبط با آن داشته باشد و محیط طبیعی را به‌خوبی بشناسد.این عضو هیأت علمی، صفات دیگری را هم برای رئیس سازمان محیط‌زیست ذکر می‌کند: باید مدیر باشد، برش داشته باشد تا بتواند جلوی تعدیات و تجاوزات را بگیرد. با برنامه حرکت کند از اعمال نظرات شخصی در برنامه‌ها به‌شدت پرهیز کند و نکته دیگر که البته نکته بسیار مهمی است، با طرح ادغام سازمان محیط‌زیست در وزارت جهادکشاورزی مخالف باشد.
