به گزارش همشهری‌آنلاین، در دهه ۱۹۸۰، در میانه جنگ تحمیلی ایران و عراق، دو مدرسه در شهر بروجرد هدف حمله هوایی رژیم بعث عراق قرار گرفتند؛ این حملات، که به‌ویژه با استفاده از اطلاعات دقیق و پیشرفته‌ای از سوی ایالات متحده به رژیم صدام حسین ارائه می‌شد، انجام شد، به شهادت ۶۸ نفر از دانش‌آموزان و معلمان، و مجروحیت بیش از ۲۰۰ نفر دیگر منجر شد.
این فاجعه انسانی، علاوه‌بر ابعاد انسانی آن، پرسش‌هایی جدی درباره نقض قوانین بین‌المللی جنگی و نقش ایالات متحده در هدف‌گیری مراکز غیرنظامی مطرح می‌کند؛ حملات هوایی به مدارس بروجرد در روز شنبه ۲۰ دی‌ماه سال ۱۳۶۵، ساعت ۱۲:۴۵، در زمانی رخ داد که بیشتر دانش‌آموزان و معلمان در کلاس‌ها حضور داشتند.
شاهدان عینی این حملات گزارش داده‌اند که پس از انفجار، شعله‌های آتش و دود سیاه همه‌جا را پوشاند و تلاش‌ها برای کمک به مصدومان به‌دلیل خرابی‌های گسترده و آوارهای سنگین، با موانع جدی مواجه شد.
یکی از شاهدان این حادثه که در آن زمان در مدرسه حضور داشت، در مورد لحظات وقوع حمله به مدارس بروجرد گفت که دو موشک در مقابل مدرسه فیاض‌بخش اصابت کرد و انفجار به‌قدری مهیب بود که تا چند کیلومتر آن طرف‌تر نیز احساس شد.
او توضیح داد که دانش‌آموزان هیچ‌وقت فکر نمی‌کردند که به‌زودی بدن‌های سوخته‌شان در کف زمین مدرسه پخش شود و نمی‌دانستند که کیف‌های‌شان هرگز باز نخواهد شد.
این شهادت‌ها گواهی بر درد و رنج‌هایی است که کودکان و معلمان آن روز در بروجرد متحمل شدند. این حملات، که به‌وضوح هیچ‌گونه توجیه قانونی و نظامی نداشت، به فاجعه‌ای انسانی تبدیل شد.
حمایت اطلاعاتی از رژیم بعث عراق
یکی از ابعاد جنجالی این حملات، نقش ایالات متحده در حمایت از رژیم بعث عراق بود. در آن دوران، ایالات متحده از طریق سیستم‌های پیشرفته اطلاعاتی خود، شامل ماهواره‌ها، رادارهای جاسوسی و دیگر ابزارهای نظارتی، اطلاعات دقیقی از تحرکات نظامی ایران و مکان‌های غیرنظامی آن کشور، از جمله مدارس و بیمارستان‌ها، جمع‌آوری می‌کرد.
این اطلاعات دقیق که از طریق منابع مختلف به رژیم بعث منتقل می‌شد، به عراق کمک می‌کرد تا حملات هوایی خود را با دقت بیشتری انجام دهد. این حمایت‌ها به رژیم عراق این امکان را می‌داد تا مراکز غیرنظامی مانند مدارس و بیمارستان‌ها را به‌طور هدفمند شناسایی کند.
حمله به مدارس بروجرد در دی‌ماه ۱۳۶۵ یکی از بزرگ‌ترین فاجعه‌های انسانی جنگ ایران و عراق بود که نقض صریح و آشکار حقوق بشر و قوانین بین‌المللی به‌ویژه کنوانسیون‌های ژنو را در پی داشت.
این فاجعه انسانی به‌ویژه در سطح حقوقی اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده‌است. خانواده‌های شهدای حملات بروجرد پس از سال‌ها با وکالت عزالدین سلیمانی و همکارش، شکایتی علیه دولت ایالات متحده در دادگاه ویژه رسیدگی به امور بین‌الملل ایران مطرح کرده‌اند.
جزئیات دادگاه
این دادگاه، که در شعبه ۵۵ دادگاه ویژه تهران برگزار شد، به بررسی نقش آمریکا در حمایت از رژیم بعث و تأثیر آن بر جنایات جنگی نظیر حملات هوایی به مدارس ایران پرداخت.
عزالدین سلیمانی، وکیل خانواده‌های شهدا و جانبازان، دراین‌باره به تسنیم گفت که به‌همراه همکار خود، محمد دشتبانی روزبهانی، وکالت ۴۹ خانواده از خانواده‌های شهدا و مجروحان این حادثه را به‌عهده گرفته‌اند.
سلیمانی، در سخنان خود تأکید کرد که حملات به مدارس بروجرد نه‌تنها با حمایت‌های مستقیم نظامی، بلکه با استفاده از اطلاعات حساس که از سوی آمریکا در اختیار رژیم بعث قرار می‌گرفت، انجام شد.
او اشاره کرد که آمریکایی‌ها از طریق آواکس‌ها و سیستم‌های نظارتی به رژیم صدام حسین کمک می‌کردند تا مدارس و دیگر مراکز غیرنظامی را هدف قرار دهند.
مطالبه خسارت از آمریکا
او تأکید کرد که ما، به‌عنوان وکلا، دفاعیات خود را بر اساس قوانین داخلی و بین‌المللی ارائه دادیم و منتظر تصمیم دادگاه درباره میزان خسارت به این خانواده‌ها هستیم.
او همچنین افزود که تمام مراحل قانونی برای طرح دعوی و ابلاغ‌های قانونی به مقامات ایالات متحده انجام شده‌است: «تمام اقدامات قانونی طبق قوانین ایران و حقوق بین‌الملل انجام شده است و دولت آمریکا از قبل از زمان رسیدگی به این پرونده مطلع بوده‌است».
یکی از سؤالات کلیدی که در دادگاه ۲۸ آبان مطرح شد، این بود که چرا نمایندگان دولت ایالات متحده در این دادگاه حضور نداشتند؟
سلیمانی در پاسخ به این پرسش گفت که در پرونده‌های حقوقی، به‌ویژه زمانی که طرف مقابل از زمان رسیدگی و جزئیات پرونده مطلع باشد، حضور یا عدم حضور طرف مقابل در دادگاه الزامی نیست.
او توضیح داد که این قضیه با پرونده‌های کیفری متفاوت است. در پرونده‌های کیفری، وقتی متهم از حضور در دادگاه خودداری کند، قاضی ممکن است از طریق وکیل تسخیری اقدامات لازم را انجام دهد، اما در پرونده‌های حقوقی، این اختیار به طرف دعوی داده می‌شود که خود یا از طریق وکیل در دادگاه حاضر شود.
سلیمانی اشاره کرد که در پرونده‌های حقوقی، به‌ویژه در موارد بین‌المللی، پیگیری‌های قضائی در سطح جهانی ممکن است با موانع و چالش‌هایی مواجه شود.
او با توضیح اینکه دولت آمریکا از پیش از آغاز رسیدگی به این پرونده از زمان و جزئیات دادگاه مطلع بوده‌است، گفت که بااین‌حال، تا زمانی که دادگاه حکم نهایی را صادر نکند، نمی‌توان پیش‌بینی کرد که واکنش دولت آمریکا چگونه خواهد بود.
سلیمانی اشاره کرد که ما منتظر هستیم تا دادگاه تصمیم نهایی خود را اعلام کند و عدالت برای خانواده‌های بمباران مدارس بروجرد برقرار شود.
در همین راستا، سلیمانی تأکید کرد که پرونده حمله به مدارس بروجرد فراتر از یک دعوای حقوقی ساده است و به یک موضوع بزرگ‌تر در سطح بین‌المللی تبدیل شده‌است: «این دعوا نه‌تنها به‌منظور جبران خسارات مادی و معنوی خانواده‌های شهدای بروجرد است، بلکه در حقیقت برای اعمال فشار به جامعه جهانی جهت محاکمه و پیگیری مسئولیت‌های بین‌المللی در برابر جنایات جنگی و نقض حقوق بشر است.»
سلیمانی از عزم راسخ خود و همکارش برای پیگیری این پرونده تا حصول نتیجه نهایی خبر داد و گفت که امیدواریم با صدور حکم و اجرایی‌شدن آن، دولتمردان آمریکا و دیگر مقامات در سطح بین‌المللی برای هرگونه حمایت از جنایات جنگی علیه غیرنظامیان، پاسخ‌گو شوند.
امید به عدالت و تأثیرات جهانی
درحالی‌که پرونده حملات موشکی به مدارس بروجرد همچنان در جریان است، پیگیری حقوقی آن نشان می‌دهد که ایران در تلاش است تا عدالت را برای خانواده‌های شهدای این حملات هوایی برقرار کند.
پیگیری حقوقی این پرونده همچنین نشان می‌دهد که نظارت رسانه‌ها و نهادهای حقوق بشری در روند آن می‌تواند تأثیرات مهمی در تغییر نگاه جهانی به جنایات جنگی و مسئولیت‌های بین‌المللی داشته باشد.
اقدامات حقوقی در سطح بین‌المللی به‌ویژه از سوی ایران می‌تواند الگویی برای سایر کشورها در مواجهه با جنایات جنگی و حمایت‌های خارجی از رژیم‌های نقض‌کننده حقوق بشر باشد.
باتوجه‌به پیچیدگی‌های حقوقی و سیاسی این پرونده، نتایج آن می‌تواند پیامدهای زیادی در زمینه‌های مختلف بین‌المللی داشته باشد. از جمله این پیامدها می‌توان به افزایش فشار بر ایالات متحده برای پذیرش مسئولیت‌های خود در این حملات و همچنین تقویت موقعیت حقوقی ایران در محاکم بین‌المللی اشاره کرد.
عدالت برای قربانیان جنگ، فراتر از مرزهای ملی است و احقاق حقوق قربانیان جنایت در بروجرد، می‌تواند الهام‌بخش دیگر کشورهای آسیب‌دیده از جنگ‌ها باشد تا به‌طور مشابه به پیگیری حقوقی جرایم جنگی و نقض حقوق بشر در سطح بین‌المللی بپردازند.
نظر شما