زنگ خطر نابودی حیات‌ وحش در یک منطقه حفاظت شده | طاعونی که به جان پارک ملی «کلاه قاضی» افتاده است

همشهری آنلاین - مجیدجباری: پارک ملی کلاه قاضی اصفهان زیستگاه طبیعی گونه های مختلف حیات وحش، سال‌هاست درگیر مشکلات و چالش‌های گوناگون است. فعالیت های انسانی بی ضابطه مثل جاده سازی، معدن‌کاوی و توسعه صنایع در حاشیه این زیستگاه در کنار همه گیری بیماری طاعون نشخوارکنندگان کوچک (ppr) در ۴ سال گذشته دست از سر حیوانات کلاه‌قاضی بر نمی‌دارد. با اینکه کارشناسان محیط زیست و حیات وحش از سه دهه پیش با اشاره به این فعالیت‌ها نسبت به به جزیره ای شدن زیستگاه و کاهش تنوع ژنتیکی حیات وحش منطقه هشدار می‌دهند، اما بی توجهی به هشدارها کار را به جایی رسانده است که حالا رییس اداره حفاظت و مدیریت حیات وحش حفاظت محیط زیست استان اصفهان زنگ خطر را برای این زیستگاه طبیعی به صدا درآورده و می‌گوید: «کاهش تنوع ژنتیکی حیات وحش «کلاه قاضی» را تهدید می‌کند.»

مریم امیدی تصریح کرد:«ارتباط پارک ملی کلاه قاضی با زیستگاه‌های اطراف آن قطع شده است به‌نحوی‌که مهاجرت‌های فصلی و موقتی صورت نمی‌گیرد. ارتباط و تبادل بین گونه‌های داخل پارک ملی کلاه قاضی با مناطق اطراف در چنین شرایطی از دست می‌رود و موجب افزایش «درون‌آمیزی» می‌شود. این وضعیت سبب از دست رفتن تبادل ژنتیکی بین وحوش شاخص این منطقه از جمله آهو با بیرون و نواحی مجاور پارک کلاه قاضی می‌شود و با افزایش درون‌آمیزی، کاهش تنوع ژنتیکی رخ می‌دهد.»

امیدی با اشاره به سرشماری وحوش شاخص پارک ملی کلاه قاضی در سال جاری، خاطرنشان کرد: نتایج این سرشماری نشان داد که جمعیت گونه‌های علفخوار شاخص این منطقه مانند آهو، «کَل و بز» و «قوچ و میش» افزایش چشمگیری نداشته و جزیی بوده است. دلیل اینکه افزایش جمعیت این گونه‌های شاخص علفخوار در پارک ملی کلاه قاضی قابل توجه نبوده، جزیره‌ای شدن و فقر پوشش گیاهی این منطقه است.

به گفته کارشناسان محیط زیست و حیات وحش، پارک ملی کلاه قاضی در ۲۰ سال گذشته به‌شدت جزیره‌ای شده است؛ یک سوی این منطقه، شهرک صنعتی و سوی دیگر آن، جاده اصفهان به شیراز قرار دارد و در شمال آن، شهر «بهارستان» توسعه یافته است. فعالیت معادن سنگ در اطراف کلاه قاضی سبب ایجاد ناامنی برای حیات وحش شده و از طرفی، قرار است کنارگذر شرق اصفهان نیز از حاشیه این منطقه عبور کند.

یک کارشناس حیات وحش و تنوع زیستی با اشاره به آسیب‌ها و پیامدهای فعالیت‌های انسانی بی ضابطه در اطراف پارک ملی کلاه قاضی اصفهان گفت:« فعالیت های انسانی در محیط های طبیعی که تنوع زیستی کمتری دارد مثل پارک ملی کلاه قاضی، به مراتب آسیب های بیشتری را نسبت به مناطقی با تنوع زیستی بیشتر به دنبال دارد. مجموعه فعالیت‌های انسانی در کنار سوء مدیریت، اکوسیستم این منطقه حفاظت شده را جزیره ای و تضعیف کرده است.»

محمدعلی یکتانیک در گفت‌وگو با همشهری آنلاین به پیامدهای جزیره ای شدن پارک ملی کلاه قاضی اشاره کرد و ادامه داد: «زمانی که گونه های یک اکوسیستم طبیعی در یک زیستگاه محدود شوند از همه عوامل محیط استفاده می‌کنند و آن محیط به مرور فقیر و ضعیف می شود و کیفیت ومطلوبیت زیستگاه از دست می رود. در محدوده ای که جزیره ای یا ایزوله شده باشد، منابع غذا در زیستگاه به شدت کاهش پیدا می کند، و بیماری براثر آلوده شدن محیط گسترش می یابد. پارک ملی کلاه قاضی هم با وجود هشدارهای چند ساله کارشناسان با فعالیت های مختلفی که اطراف این زیستگاه صورت گرفته، با چنین بحرانی مواجه شده است.»

او تصریح کرد: «یکی دیگر از پیامدهای جزیره ای شدن زیستگاه، ساده شدن ژن‌ حیوانات آن اکوسیستم است. محدود شدن گونه های حیات وحش در یک محیط و قطع ارتباط با مناطق مختلف زیستگاه، مسیرهای طبیعی گدار یا مهاجرت های کوتاه حیوانات که بر اساس حافظه ژنتیگی برای تولید مثل صورت می‌گیرد را می‌گیرد و سبب کاهش تنوع ژن گونه‌ها می‌شود. محدود شدن تولید مثل سبب می شود حیوانات مقاومت خود را دربرابر بیماری از دست بدهند نتیجه آن، شیوع و همه گیری بیماری ها در بین حیوانات است. درواقع، ساده شدن ژن باعث آسیب پذیر شدن گونه‌ها شده و مقاومت حیوانات در برابر بیماری ها را کاهش می دهد. مثل بیماری طاعون نشخوارکنندگان کوچک (ppr) که ۴ سال پیش در پارک ملی کلاه قاضی اصفهان باعث تلف شدن بیش از ۲۰۰ راس بز و کل وحشی شد. متاسفانه سوء مدیریت در این زمینه نه تنها در پارک ملی کلاه قاضی، بلکه در بسیاری از پارک‌های ملی و مناطق حفاظت شده، تیر خلاصی بر حیات وحش و محیط زیست بوده است.

به گزارش همشهری آنلاین، پناهگاه حیات وحش کلاه قاضی با مساحت ۵۰ هزار هکتاری در ۳۶ کیلومتری جنوب شرقی اصفهان واقع شده است. این منطقه زیستگاه گونه‌های مختلف حیات وحش از جمله آهو، «کل و بز» و «قوچ و میش» است.