روح‌الله مدبر، کارشناس مسائل روسیه: در بحبوحه تحولات جاری در سوریه، یکی از موضوع‌هایی که مورد توجه قرار گرفته، نقش اوکراین در افزایش تنش‌ها در این کشور است. درباره نوع همکاری‌های اوکراین با گروه‌های تروریستی مستقر در سوریه و به‌ویژه «تحریرالشام» بیان چند نکته ضروری است:
- طی بیش از یک سال گذشته سرویس اطلاعات برون‌مرزی روسیه گزارش‌های مستند و دقیقی را درباره همکاری‌های متعدد و متنوع سرویس اطلاعات و وزارت دفاع اوکراین با گروه‌های تروریستی، به‌ویژه تحریرالشام و برگزاری نشست‌های متعدد آنها با کشورهای ثالت و به‌ویژه ترکیه را منتشر و حتی برای شورای امنیت سازمان ملل نیز ارسال کرده‌است.
- همکاری‌های تحریرالشام و اوکراین ۳ بعد دارد؛ «مستشاری»، «فنی» و «تحویل تجهیزات مدرن و پیشرفته دریافت شده از ناتو به نیروهای تحریرالشام».
- در جریان همکاری‌های اوکراین با نیروهای تحریرالشام طی حدود یک سال گذشته، آنها روش کامل کار با پهپادهای جدید نقطه‌زن و انتحاری مدرنی که ناتو در اختیار اوکراین قرار داده بود را فرا گرفتند و حتی تعداد قابل‌توجهی از نیروهای عملیاتی تحریرالشام با حضور در اوکراین، سازماندهی شدند و بخشی از شبکه‌های تروریستی ازبک، تاجیک و بقایای گروه‌های افراطی جدایی‌طلب چچنی نیز به آنها پیوستند. آنها در کنار گردان‌های «آزوف» علاوه بر اینکه عملیات‌های مشترکی را علیه روسیه در منطقه «دونباس» انجام دادند، روش کار تخصصی با تجهیزات و سلاح‌های ناتو را نیز کسب کردند.
- یکی دیگر از جنبه‌های همکاری اوکراین با نیروهای تروریستی معطوف به این موضوع بود که اوکراینی‌ها در زمینه روش‌های انجام عملیات‌های شیمیایی در حد «متوسط» و «کوچک» نیز آموزش‌هایی را به نیروهای تروریستی ارائه کردند. با توجه به این که ناتو طی حدود ۸ سال گذشته در اوکراین مراکز و لابراتوارهای تولید سلاح‌های میکروبی و بیولوژیک ایجاد کرده، این کشور دپویی از مواد میکروبی بسیار خطرناکی دارد که در عملیات‌های مختلفی در جریان جنگ روسیه، حتی علیه غیرنظامیان نیز استفاده شده‌است.
- ازسوی دیگر تروریست‌های تحریرالشام در کنار سایر نیروهای تروریستی فعال در آسیای‌مرکزی، با ایجاد یک شبکه منسجم و همکاری فنی و اطلاعاتی و همچنین و فراگیری روش کار با سامانه‌های ماهواره‌ای در اوکراین، تقویت و پس از آن راهی ادلب شدند. پس از شورش چند روز اخیر هم بود که شاهد بودیم همین تجهیزات ماهواره‌ای و فنی در اختیار نیروهای تحریرالشام قرار دارد.
- علاوه‌بر اینها باید اشاره کرد که در ادلب به‌صورت علنی، شاهد نصب بودن پرچم‌های اوکراین در معرض دید هستیم و نیروهای مستشاری اوکراینی هم در این منطقه حضور دارند و نمادهای اوکراین نیز به‌ضوح بر دیوارهای ادلب خودنمایی میکند؛ موضوعی که نشان‌دهنده حضور پررنگ نیروهای اوکراینی در سوریه است.
- غرب، امروز اوکراین را به مرکز لجستیکی برای تجمع، هدایت، سازماندهی و اعزام نیروهای تروریستی به مناطق مختلف، از جمله سوریه تبدیل کرده‌است. آنها با تجهیزات مدرن ناتو آموزش می‌بینند و برای عملیات در نقاط مختلف جهان آماده می‌شوند.
- نکته مهم اینجاست که با توجه به رویکردهای ضدایرانی اوکراین، کی‌یف این گروه‌های تروریستی را تحریک و برای انجام عملیات علیه ایران آموزش می‌دهد. بنابراین به‌شدت باید نگران باز شدن جبهه دوم در قفقاز، آسیای‌مرکزی و حتی ازبکستان، تاجیکستان و افغانستان باشیم.
- با توجه به وضعیت موجود، ضرورت افزایش سطح تماس تهران و مسکو، به‌منظور ایجاد یک ائتلاف امنیتی با هدف مقابله با «تهدیدهای مشترک» بیش از پیش مطرح است. تعمیق همکاری‌های دوجانبه و تسریع در امضای توافقنامه راهبردی ایران و روسیه، می‌تواند راهگشای رفع تهدیدهای امنیتی دوجانبه، به‌ویژه در حوزه آسیای مرکزی باشد.
- روس‌ها آماده امضای توافقنامه جامع راهبردی تهران و مسکو هستند. آنها بارها اعلام کرده‌اند که هر لحظه که طرف ایرانی تاریخ رسمی سفر رئیس‌جمهور ایران را به روسیه اعلام کند، مقدمات امضای توافقنامه در کرملین آماده میشود، ایران باید سریع‌تر در این زمینه اقدام کند.
- ایران و روسیه دارای تهدیدهای امنیتی مشترکی هستند. پیش از آنکه جبهه جدیدی در قفقاز و آسیای‌مرکزی گشوده شود، امضای توافقنامه جامع راهبردی ایران و روسیه ضروری است. در بند سوم این توافقنامه، به تعمیق همکاری‌های اطلاعاتی، امنیتی و مقابله با تهدیدهای مشترک اشاره شده‌است که می‌تواند رفع کننده بسیاری از تهدیدهای مشترک باشد.
- در روزهای اخیر ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه دوباره به‌صورت رسمی اعلام کرد که آماده امضای فوری توافقنامه راهبردی با طرف ایرانی است.
- درباره نقش‌آفرینی این روزهای روسیه در تحولات سوریه نیز باید تاکید کرد که برخلاف تبلیغات این روزهای غربگرایان، روس‌ها تاکنون آنچه در توان‌شان بوده برای انجام ماموریت‌های خود در روسیه، به‌ویژه در حوزه عملیات هوایی، انجام داده‌اند و با دمشق همکاری کرده‌اند. نیروهای روس در روزهای اخیر با به‌کارگیری انواع جنگنده‌ها و تجهیزات خود، اقدام‌های قابل‌توجهی برای مقابله با تروریست‌ها انجام داده‌اند.
- روس‌ها علاوه‌بر اینکه از ظرفیت‌های ماهواره‌ای خود برای اعلام مسیر حرکت تروریست‌ها به دولت سوریه بهره گرفته‌اند، در حوزه اطلاعاتی، مستشاری لجستیکی، امنیتی و... در حال فعالیت است، اما با توجه به اینکه براساس «ضمانت آستانه»، طرف ترکیه‌ای تعهد داده بود که درگیری‌ها آغاز نشود، یکی از متهمان اصلی آغاز درگیری‌ها ترکیه است.
- در چنین شرایطی اگر قرار است تقسیم کاری به‌منظور مقابله با تروریست‌ها و حفظ حاکمیت و تمامیت ارضی سوریه انجام شود، در کنار اینکه ارتش سوریه باید به‌صورت جدی وارد عملیات‌های خود شود و نارضایتی‌ها را کنار گذاشته و به‌سوی تحقق منافع ملی حرکت کند، ساختار دولتی در سوریه هم باید به سمت همگرایی و هماهنگی بیشتری حرکت کند.
- علاوه بر اینها سطح تماس تهران و مسکو باید به شدت افزایش یابد تا بتوان به صورت مشترک به راهکاری برای مقابله با تروریست‌ها دست یافت. امروز قطر هم یکی از دولت‌هایی است در قبال تحولات اخیر، در کنار ترکیه قرار گرفته است و نظری متفاوت با محور ایران و روسیه دارد.
- آنچه حائز اهمیت است، اینکه بحران سوریه چندبعدی و بسیار پیچیده است. علاوه بر اینکه طرف اسرائیلی، آمریکایی و ناتو در آن در حال نقش‌آفرینی هستند، گروه‌های دیگری نیز به این ائتلاف پیوسته‌اند و سرریز گروه‌های تروریستی در آسیای‌مرکزی که در سوریه فعال شده‌اند، به‌طور قطع منافع مشترک ایران و روسیه را تهدید میکند. مسکو از این موضوع آگاه است و با همه توان در حال اقدام است. براین اساس نباید با دلسری اعلام کنیم که روس‌ها در این تحولات حضور ندارند و گویا کنار کشیده‌اند. آنها در حوزه‌ای که ماموریت برای‌شان تعریف شده، یعنی در بخش عملیات هوایی، اقدام‌های خود را انجام داده‌اند، اما ضرورت دارد بخش‌های دیگر نیز فعال شوند و از تبدیل سوریه به کانون تازه‌ای برای تجمع و سازماندهی گروه‌های تروریستی جلوگیری کنند.
- ما باید بسیار هوشیار باشیم که تله «نظم جدید»، که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی مطرح کرد، در خاورمیانه و سوریه عملیاتی نشود که پس‌لرزه‌های آن به‌سرعت خاورمیانه را دربر خواهد گرفت که یکی از راه‌های آن، تعمیق همکاری‌های تهران و مسکو و رسیدن به ائتلاف امنیتی مشترک و انجام اقدام‌های پیشدستانه است. در حالی که رقبای ما اقدام‌های تروریستی و بحران‌زای خود را «پیشدستانه» انجام می‌دهند، ما نباید صرفا به فکر یک «واکنش» باشیم.
نظر شما