همشهری آنلاین - الهام مصدقی راد : دریای خزر که چهارمین پروتکل حفاظتی اش در آستانه تصویب در مجلس شورای اسلامی است با چند تهدید دست و پنجه نرم می‌کند. گسترش آلودگی ناشی از ورود مواد نفتی و فاضلاب و سموم کشاورزی، تغییرات اقلیمی، کاهش تراز آب و تهدیدات ویژه آبزیان و ماهی ها. آبزیان خزر از وضعیت آلودگی ها هم متاثرند اما جز این، عوامل دیگری هم بر آنها تاثیرات منفی گذاشته و جمعیت ماهی ها را با کاهش مواجه کرده است. بخشی از این عوامل به دلیل عدم مدیریت درست در بهره برداری از ماهی ها و بخشی دیگر به دلیل تفکر سد سازی است.
عدم مدیریت مطلوب در پرورش مصنوعی ماهی ها، فشار صید، تفکر سد سازی، ورود گونه های غیربومی و... از جمله عواملی است که منجر به بروز مشکلات برای ماهی های خزر شده و جمعیت آنها را تهدید مِی‌کند.
اصغر عبدلی، متخصص اکولوژی آبزیان و استاد پژوهشکده علوم محیطی دانشگاه شهید بهشتی : شرایط رودخانه ها برای تولید مثل ماهیان اقتصادی خزر مطلوب نیست
از جمله مشکلاتی که ماهی های خزر را تهدید می‌کند، تکثیر مصنوعی است. در سال های اخیر شیلات اعلام کرده بیش از ۲۰۰ هزار تن ماهی در قفس، در دریای خزر پرورش خواهد داد. برای این میزان باید ۲۵۰ میلیون بچه ماهی قزل آلا در دریا ریخته شود. بازمانده غذای این ماهی‌ها و فضولات آنها، به عنوان آلودگی به خزر وارد می شوند. این آلودگی را به آلودگی های ناشی از فاضلاب و سموم کشاورزی که به این دریاچه می‌ریزد بیافزاید .چند سال قبل نیز طی تکثیر مصنوعی، فقط ماهی سفید به دریا ریخته می‌شد که این هم اشتباه است و باید دیگر ماهی هم تکثیر شده و به دریا بپیوندد تا تعادل جمعیت شان بهم نخورد. وقتی تعادل جمعیت ماهی‌ها به هم بریزد، بهره برداری پایدار نیز از بین مِی رود. باز هم طی پروژه ای دیگر، قزل آلای رنگین کمان که گونه ای غیر بومی است در دریا ریخته شد. این گونه، لاروها و سیتو پلانکتون ها را می خورد. این ماهی هم در قفس در داخل دریا پرورش داده و نگهداری می‌شد اما بخشی از قفس ها دچار پارگی شدند و این ماهی وارد آب شد و از کیلکا تغذیه کرد، به عبارت دیگر یک ماهی بومی، تبدیل به غذای یک ماهی غیر بومی شد. در چندین مورد صید قزل آلای رنگین کمان، تعدادی بچه ماهی سفید و کیلکا در شکمش مشاهده شد. موجود بی مهره ای به نام شانه دار نیز بیشتر از ۲۰ سال قبل توسط آب توازن کشتی ها در دریای خزر تخلیه شد. این بی مهره که با تغییر اقلیم بر جمعیتش افزوده می‌شود و بیشتر در سمت سواحل ایران وجود دارد، رقیب غذایی کیلکاست. از سویی فشار صیادی روی کیلکا هم وجود دارد. شیلات قبلا کیلکای آنچوی صید می کرد اما این نوع، هم اکنون به مرز انقراض رسیده و حالا کیلکای معمولی صید می‌شود. این در حالیست که کیلکا غذای اصلی فوک دریایی، ماهی آزاد و ماهی خاویار است.
صید بیش از حد خاویار که شیلات متوقفش نکرد، یکی دیگر از فشارهایی است که بر ماهی های خزر وارد شد. در دهه ۷۰ تا ۲۵۰ تن خاویار می گرفتیم اما در دهه ۹۰ به صفر رسید وتمامی ۵ کشور صیدش را متوقف کردند. با این حال تکثیر مصنوعی خاویار هم جوابگو نبود و این ماهی نتوانست جمعیتش را بازسازی کند. با این شرایط، هم اکنون نیز صید غیرمجاز خاویار داریم.
ساخت سدهای متعددی که ظرفیت مخازنشان از میزان آب ورودی به خزر بیشتر است هم موجب فشار بر رودخانهای منتهی به این دریاچه شده است. این رودها خشک و کم آب شده و درگیر آلودگی های سموم نیز هستند؛ این در حالیست که ۵ گونه خاویاری، آزاد، سفید، کپور دریای خزر، سیاه کولی، شاه کولی، نمونه های اصلی ماهیان اقتصادی این دریاچه هستند که برای تولید مثل به آب شیرین و تمیز و جریان دار رودخانه نیاز دارند. اگر شرایط به همین منوال پیش رود، با انقراض خاموش ماهیان اقتصادی و ارزشمند خزر مواجه خواهیم شد.
بیشتربدانید :
نظر شما