شاهکارهای زلزله در طبیعت کم نیستند؛ این پدیده طبیعی هولناک که برخی مواقع قربانیان زیادی می‌گیرد، در کنار همه ویرانگری‌ها گاهی به خلق شاهکارهایی می‌انجامد که یک جاذبه گردشگری می‌شوند. شهریور ۱۴۰۲ بود که ساکنان روستاهای منطقه کوهستانی تارودانت با دیدن یک چشمه آب پس از زلزله شدید در این کشور غافلگیر شدند یا یک سال پیش از آن، زلزله ششم فوریه در ترکیه به طور گسترده لایه‌های بیرونی زمین در مناطق زلزله را تکان داد و موجب ایجاد شکاف‌هایی گسترده در سطح زمین و پیدایش یک برکه زیبا شد. سال ۱۹۱۱ هم یک زلزله باعث لغزش زمین شد و دریاچه کایندی در جنوب شرقی آلماتی در قزاقستان را ایجاد کرد که پس از مدتی این دره توسط بارش‌های پیاپی پر شد و جنگل را به مرور زمان به زیر آب برد. از این شاهکارها در ایران هم کم نیست. از دریاچه تار در استان تهران گرفته تا دریاچه ولشت و چورت در مازندران و دریاچه جفتان در کرمان؛ دریاچه‌ای فیروزه‌ای در دل کویر.
دریاچه فیروزه‌ای
ماجرای شکل‌گیری دریاچه جفتان در دل کویر کرمان به زمین لرزه ۷.۳ ریشتری سال ۱۳۶۰ برمی‌گردد؛ یکی از رشته‌های تخریب شده در این زلزله رشته کوه پلوار بود؛ میلیون‌ها تن سنگ و خاک فرو ریخت و جلوی رودخانه کشیتو به عنوان آب جاری منطقه را گرفت و یک سد طبیعی ایجاد کرد. نتیجه این اتفاق، پدید آمدن دریاچه‌ای با بیش از ۲ میلیون متر مکعب آب بود که ۲۴ سال دوام داشت و پس از آن به دلیل خشکسالی پیاپی مدتی خشک شد و حالا در سال‌های پربارش دوباره زنده می‌شود.
جوشش دوباره چشمه قدیمی
پس از وقوع زمین لرزه ۷.۳ ریشتری آبان سال ۱۳۹۶ بود که بسیاری از چشمه‌های قدیمی دوباره جوشیدند. یکی از آن‌ها هم چشمه‌ای قدیمی در روستای وَنیت در شهرستان ایوان بود که دوباره جوشان و باعث خوشحالی ساکنان منطقه شد. به گفته اهالی منطقه در گذشته‌های نه چندان دور چشمه‌های زیادی داشته و زمین‌های کشاورزی و باغات از این چشمه‌ها آبیاری می‌شدند، اما در سال‌های اخیر همه خشک شده بودند.
شاهکار زلزله در مازندران
زلزله سال ۱۳۱۸ در مازندران باعث شکل‌گیری دریاچه رویایی چورت شد. هنوز هم می‌توان تنه درختان قدیمی را بر روی سطح این دریاچه دید چون قبل از اینکه دریاچه شکل بگیرد در بستر زمین این منطقه درختان زیادی قرار داشته است. در این دریاچه که حدود ۲/۵ هکتار بزرگی دارد ماهی‌های متنوعی دیده می‌شود؛ برخی را اهالی به دریاچه ریخته‌اند و برخی هم با عوامل طبیعی به وجود آمده‌اند. تعداد ماهی‌ها آنقدر زیاد است که می‌توانید در دریاچه ماهی‌گیری کنید.
دریاچه تار
زمین‌لرزه‌ای در نیمه اول قرن هفدهم میلادی یا اواخر دوره صفویه را می‌توان عامل شکل‌گیری یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری تهران یعنی تار دانست. در این اتفاق پس از حرکت پوسته زمین، دریاچه تار و هویر شکل گرفته‌اند. طول این دریاچه ۱.۳ کیلومتر و عرض آن ۴۰۰ متر است و امکان شنا کردن برایتان وجود دارد، اگر شناگر ماهری باشید. سطح آب دریاچه تار در فصول مختلف سال متفاوت بوده و در پرآب‌ترین فصل سال عمق دریاچه تار نزدیک به ۵۰ متر است.
جاذبه‌های بعد از زلزله
استاد پژوهشکده زلزله‌شناسی با بیان اینکه به وجود آمدن سدها و دریاچه‌های طبیعی پشت آن‌ها بعد از وقوع زلزله طبیعی است، به همشهری گفت: زمین‌لرزه‌هایی که در مناطق کوهستانی رخ می‌دهد به می‌توانند با تخریب بخشی از کوه یا دره یک سد طبیعی جلوی رودخانه‌ها ایجاد کنند و همین عامل شکل‌گیری سدهای طبیعی و دریاچه‌های زیبا پشت آن‌هاست.
مهدی زارع مشهورترین نمونه دریاچه‌های ناشی از زلزله را دریاچه سیمره استان ایلام دانست و افزود: حدود ۱۰ هزار سال پیش زمین‌لرزه شدیدی در دامنه شمالی کبیرکوه رخ داد که در نتیجه آن یک سد طبیعی و دریاچه بزرگ سیمره شکل گرفت که البته حالا بخش زیادی از آن از بین رفته است.
او دریاچه تار در استان تهران را نمونه‌ای از این دریاچه‌ها دانست و از نمونه‌های اخیر به ایجاد یک دریاچه با زلزله سال ۱۳۷۷ دره هراز در منطقه آب‌اسک اشاره کرد که تا ۲۰ سال بعد هم وجود داشت.
استاد پژوهشکده زلزله‌شناسی با تاکید بر کوهستانی و همچنین زلزله‌خیز بودن ایران، اظهار کرد: این سدها و دریاچه‌های طبیعی معمولا علاوه بر اینکه به یک جاذبه گردشگری تبدیل می‌شوند به مطالعات علمی هم کمک می‌کنند. محققان با رسوبات پشت این دریاچه‌ها زمان دقیق زمین‌لرزه‌ها یا اتفاقات زمین‌شناسی را بررسی می‌کنند.
زارع البته توضیح داد که زمین‌لرزه‌ها فقط باعث ایجاد سد طبیعی و دریاچه نمی‌شوند و به دلیل تغییر چشم‌انداز گاهی جاذبه‌های دیگر هم پدید می‌آورند.
او افزود: مثلا زمین‌لغزش‌ها دامنه‌هایی جالب هم ایجاد می‌کنند. مثلا پیست اسکی آبعلی روی لغزش‌های ناشی از زمین‌لرزه گسل مشا شکل گرفته است. زمین‌لرزه‌ها گاهی منجر به جوشیدن چشمه، زنده شدن دوباره چشمه‌های خشک‌شده و یا حتی خشک شدن چشمه‌ها هم می‌شوند. مثلا در زلزله ازگله کرمانشاه شاهد جوشش تعداد زیادی چشمه بودیم.
استاد پژوهشکده زلزله‌شناسی در ادامه پدیده بهمن سنگ را هم از جاذبه‌های بعد از زلزله دانست و توضیح داد: با وقوع زلزله توده‌های سنگ در یک طرف کوه حرکت می‌کند و پدیده بهمن سنگ را ایجاد می‌کند که علاوه بر گردشگری مورد علاقه سنگ‌نوردان و ورزشکاران هم قرار می‌گیرد.
نظر شما