اما وقتی صحبت از اصلاح الگوی مصرف باشد این امر زمانی کاملاً محقق خواهد شد که همه ما و در تمام طول سال چنین دغدغه‌ای داشته باشیم. این روزها بهره‌گیری از روش‌های نو و روزآمد برای آبیاری فضاهای سبز گسترده منطقه بار دیگر لزوم بازنگری در شیوه‌های سنتی استفاده از آب را مطرح می‌کند. گزارش زیر به وضعیت استفاده از منابع آبی در منطقه و تمهیداتی که در زمینه مدیریت مصرف آب اندیشیده شده، می‌پردازد.
توسعه فضای‌سبز شهر تهران به عنوان اصلی‌ترین مجاری تنفسی شهروندان ساکن در آن نیازمند منابع آبی است. اقلیم گرم و خشک تهران و خشکسالی‌های پی‌در‌پی در چند دهه گذشته از یکسو و کاستی‌های موجود در ساماندهی چاه‌ها و قنوات برای استفاده بهینه از منابع آبی، شهر تهران با محدودیت‌های بسیار برای آبیاری و نگهداری فضاهای سبز روبروست. منطقه 4 نیز با دارا بودن چنین وضعیتی با کمبود منابع آبی مواجه است، ضمن اینکه با وجود 2 گسل بزرگ در محدوده منطقه، امکان حفر چاه عمیق و استفاده از آب‌های زیرزمینی وجود ندارد.
مصرف بهینه
با این همه راهکارهای مناسبی برای بهینه‌سازی مصرف آب و استفاده مناسب از امکانات موجود وجود دارد. به گفته نوربخش ، رئیس اداره فضای‌سبز شهرداری منطقه، برای رویارویی مناسب با این مشکل، اقدامات بسیار وسیعی از سال 84 تاکنون، برای استفاده از حداکثر ظرفیت منابع آبی موجود در منطقه و جلوگیری از هدر رفتن آب انجام شده است.
او دراین‌باره می‌گوید: «حفر و راه‌اندازی چاه‌های عمیق در منطقه جزو این اقدامات است که با هماهنگی و اخذ مجوز از سازمان آب صورت می‌گیرد، برای افزایش منابع آبی منطقه چاه‌های عمیقی در بوستان سحر پگاه حفر شد و جابجایی چاه میدان استخر اشاره کرد.»
احیای قنات‌ها
معینی، مسئول اداره مسیل‌ها و قنات‌ها معتقد است: «استفاده بهینه از قنوات یکی از عوامل اصلی در بهینه‌سازی مصرف آب است. البته در این زمینه قنواتی مدنظر ما هستند که در محدوده جنوبی و انتهای منطقه قرار دارند و در آنها آب وجود دارد. با تمهیدات اندیشیده شده در شهرداری منطقه این دسته از قنوات، ساماندهی و به شبکه آب خام منطقه هدایت شده‌اند و با تجهیز به پمپ‌های شناور مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند.
از جمله این قنات‌ها می‌توان از قنات شهید عراقی، قنات بوستان دوم پاسداران، قنات هنگام، قنات ریحانی، قنات دارآباد و قنات خیابان گیلان نام برد.» به گفته رئیس اداره فضای‌سبز منطقه در کنار احیای قنات‌ها و استفاده مجدد از آنها پروژه ایجاد و تکمیل شبکه آب خام که همسو با سیاست‌های شهرداری تهران مبنی بر استفاده بهینه از منابع آبی از سال 85 آغاز و تا سال 86 به متراژ تقریبی 38 هزار متر با هزینه‌ای بالغ بر 5/3 میلیارد ریال انجام شد. با این اقدام، آبیاری فضاهای سبز با آب شهر که در بسیاری از بوستان‌ها از قدیم رایج بود حذف و آبیاری با تانکر با میزان قابل توجهی کاهش یافت.
ایجاد شبکه‌های توزیع
در همین حال با هدف صرفه‌جویی در مصرف آب، سیاست استفاده از روش‌های مدرن آبیاری مدنظر قرار گرفته است. برای صرفه‌جویی در مصرف آب و آبیاری مناسب در شیب‌های تند و بازده بالای آبیاری و آبیاری به شیوه بارانی با ایجاد شبکه توزیع بطور وسیعی در بسیاری از بوستان‌ها و فضاهای سبز با انجام 115 هزار و 700 متر لوله‌گذاری در بوستان ساحل، شهرک حکیمیه، رمپ و لوپ‌های استخر شهید بابایی، بابایی ـ دماوند، بزرگراه شهید باقری، شهید صیاد شیرازی، شهید همت، امام علی¨ع© ـ زین‌الدین، امام علی¨ع© ـ رسالت، امام علی¨ع© ـ خروجی شیان، حاشیه بزرگراه امام علی¨ع©، حاشیه بزرگراه شهید صیاد شیرازی به اجرا درآمده است.
ساخت مخازن
ساخت مخازن بتنی و استفاده از حداکثر ظرفیت منابع آب در دسترس با توجه به کمبود آب در سطح منطقه و کمی فشار آن در بسیاری از نقاط که دارای شبکه آب خام هستند، ضروری به نظر می‌رسد. به گفته رئیس منطقه‌ای آب و فاضلاب منطقه 4 برای ذخیره‌سازی آب و بهره‌برداری بیشتر و بهتر از حداکثر منابع آبی خام و تأمین فشار آب خطوط انتقال ظرفیت ویژه‌ای برای ساخت مخازن بتنی همراه با ایستگاه پمپاژ داراست.
این فعالیت‌ها برای اولین بار در سال 84 در شهرداری منطقه آغاز و تاکنون پیگیری شده است. در 2 سال 87 و 88 جمعاً 8 مخزن بتنی به ظرفیت 2 هزار و 500 مترمربع در حکیمیه، بوستان ساحل، انتهای بزرگراه شهید بابایی، شهید بابایی ـ استخر، شهید بابایی ـ هنگام، امام علی ¨ع© ـ زین‌الدین، قنات کوثر و ورودی شیان ـ شهید طجرلو و میدان صدم ساخته شده و ایستگاه پمپاژ بوستان غدیر نیز به بهره‌برداری رسیده است.
آبیاری تحت فشار
به گفته رئیس اداره فضای سبز شهرداری منطقه، با توجه به کمبود منابع آبی و شیب زیاد و عرصه‌های جنگلی در لویزان، شهرداری منطقه تصمیم به انجام مطالعاتی برای به روز کردن تأسیسات آبیاری پارک جنگلی لویزان کرد. وی می‌گوید: «در شیوه‌های قدیمی آبیاری مقدار زیادی آب هدر می‌شد و ما برای فراهم کردن امکانات مصرف بهینه آب و کاهش مشکلات ناشی از کم‌آبی فعلی با پایان مرحله نخست مطالعات، مقدمات اجرای سیستم آبیاری تحت فشار در این پارک را فراهم کرده‌ایم و یک قطعه 42 هکتاری به عنوان پایلوت این طرح مشخص شده است.»
نوربخش تصریح می‌کند: «پروژه مذکور، شامل شبکه آبیاری تحت فشار بصورت قطره‌ای، همراه با سیستم مانیتورینگ و تجهیزات هواشناسی است که بصورت اتوماتیک در مواقع بارندگی و متناسب با دمای محیط و میزان رطوبت، جریان آب را تنظیم و آب مورد نیاز درختان را تأمین می‌کند.»
وی ادامه می‌دهد: «بدیهی است با پیاده کردن و اجرای این پروژه و صرفه‌جویی در مصرف آب می‌توان با مقدار آب فعلی، علاوه بر آبیاری درختان موجود، نسبت به کاشت درختان پهن‌برگ که علاوه بر زیبایی شهر و تصفیه بهتر هوا، کمتر در معرض آتش‌سوزی هستند، اقدام کرد. این سیستم به لحاظ جلوگیری از آسیب‌های فیزیکی بازدیدکنندگان پارک، بصورت غیرروباز و زیر سطح زمین طراحی شده است.
آبیاری قطره‌ای
آبیاری فضاهای سبز در شیب‌های تند و کول‌گذاری‌ها به دلیل دور شدن سریع آب از دایره دسترسی گیاه، همواره دشوار است. برای نگهداری بهینه گیاهان و بازده بالای آبیاری و جلوگیری از جاری شدن آب در داخل بزرگراه‌ها و خطر‌های ناشی از تردد کارگران مسئول آبیاری در این نقاط از روش آبیاری قطره‌ای ثقلی، بهره گرفته می‌شود.
در این آبیاری با استفاده از فشار آب موجود، انرژی مورد نیاز سیستم از اختلاف ارتفاع سطح آب در ابتدا و انتهای سایت به دست می‌آید و از به کارگیری انرژی اضافی که تولید آن نیاز به ایستگاه پمپاژ دارد، خودداری می‌شود. نصیری در این‌باره می‌گوید: «این پروژه در وسعت 2 هکتار و با هزینه حدود 350 میلیون ریال در رفیوژ میان بزرگراه امام‌علی¨ع© در حال اجراست و دارای ویژگی‌های مثبت زیادی است.
چرا که این پروژه هم از نظر اقتصادی مقرون به صرفه است و هم هزینه‌های اولیه اجرای آن و هزینه بهره‌برداری و نگهداری کاهش می‌یابد، نیازی به مصرف انرژی برق در ایستگاه‌های پمپاژ نیست و به تأسیسات سختی‌گیر آب و خطوط مانیفوله و شیرهای فشارشکن ندارد و نگهداری آن آسان است و نیاز به مدیریت متمرکز و کارا برای بهره‌برداری و نگهداری ندارد.»
وی همچنین یادآور می‌شود: «بدین ترتیب با صرف حداقل هزینه و کاهش مصرف منابع آب و برق حداکثر بازه برای رفع نیاز گیاهان به آب فراهم می‌شود.» نصیری در خاتمه ابراز امیدواری می‌کند با ارتقای دانش و آگاهی‌های موجود قدر منابع پرارزش موجود داشته شود و با بهینه‌سازی الگوی مصرف، امکان بهره‌برداری از این میراث گرانبها برای نسل‌های آتی فراهم شود.
همشهری محله - 4
