اما باز هم این نکته را یادآوری کرد که چرا ده‌ها دانشگاه برتر کشور در این رتبه‌بندی جایی ندارند و چرا به‌رغم انتشار اخبار پیشرفت‌های علمی در کشور و کسب مدال‌های رنگارنگ المپیاد‌ها، باز هم دانشگاه‌های ایران در فهرست‌های معتبر جهانی جایی ندارند؟
مؤسسات و دانشگاه‌های مختلفی در دنیا اقدام به رتبه‌بندی دانشگاه‌ها می‌کنند، دانشگاه شانگهای، THES-QS، نشریه آموزش عالی تایمز، نشریه نیوزویک، آزمایشگاه سایبرمتریک، مدرسه عالی ملی معدن پاریس، انجمن ارزیابی و ارتقادهی آموزش عالی تایوان، دانشگاه ووهان چین و دانشگاه براون آمریکا از این جمله‌اند.
رتبه‌بندی دانشگاه شانگهای
نخستین رتبه‌بندی آموزشی دانشگاه‌های جهان، توسط دانشگاه شانگهای جیاوتانگ صورت گرفته است. این رتبه‌بندی در قالب یک پروژه بزرگ در کشور چین صورت گرفته‌است و هدف آن رتبه‌بندی دانشگاه‌های دنیا به‌صورت کاملاً مستقل بود و در واقع برای اندازه‌گیری فاصله دانشگاه‌های چینی و دانشگاه‌های روز دنیا صورت گرفت و نتایج آن در مجله اکونومیست به چاپ رسید.
مهم‌ترین انتقادی که به این نوع رتبه‌بندی وارد است بررسی دانشگاه‌ها فقط در حوزه علوم طبیعی است و این درحالی است که توجهی به حوزه‌های دیگر علوم نشده‌است. گواه این ادعا میزان پارامترهای مؤثر در این رتبه‌بندی است که بیشتر در حوزه علوم طبیعی قرار دارند و عبارتند از: تعداد مقالات منتشر شده در مجلات نیچر و ساینس (که هر دو در حوزه علوم طبیعی فعالیت می‌کنند)، تعداد برندگان جایزه نوبل (که بیشتر به علوم فیزیک تعلق می‌گیرد) و جایزه فیلدز (در حوزه ریاضیات).
در رتبه‌بندی سال 2009 دانشگاه شانگهای جیاو تانگ (Shanghai Jiao Tong University) مشهور به رتبه‌بندی شانگهای، دانشگاه تهران در میان 501 دانشگاه رتبه‌بندی شده در جهان رتبه‌ای میان 402 تا 501 را به‌خود اختصاص داده است.
دانشگاه شانگهای جیاو تانگ از سال 2003 براساس شاخص‌هایی مانند سطح آموزش دانشگاه‌ها، سطح اعضای هیأت علمی، تولیدات علمی و اندازه دانشگاه‌ها اقدام به رتبه‌بندی دانشگاه‌ها در سطح جهان کرده است. همچنین امتیاز کلی 100 دانشگاه اول از امتیاز 100 اعلام شده است.
10 جایگاه اول در رتبه‌بندی امسال شانگهای به‌ترتیب به دانشگاه‌های هاروارد، استنفورد، کالیفرنیا برکلی، کمبریج، مؤسسه تکنولوژی ماساچوست، مؤسسه تکنولوژی کالیفرنیا، کلمبیا، پرینستون، شیکاگو و آکسفورد اختصاص یافته است.
شانگهای در رتبه‌بندی خود 100 دانشگاه برتر دنیا را براساس امتیازات رده بندی می‌کند اما دانشگاه‌هایی که در رتبه‌های بالاتر از 100 قرار می‌گیرند را براساس امتیاز کسب شده در دسته‌های 101 تا 200، 201 تا 302، 303 تا 401 و 402 تا 501 تقسیم‌بندی می‌کند؛
به‌گونه‌ای که دانشگاه‌های میان 101 تا 201 از امتیاز بالاتری نسبت به رتبه‌های بالاتر برخوردارند اما میان دانشگاه‌هایی که در این دسته قرار گرفته‌اند رتبه‌بندی صورت نمی‌گیرد و دانشگاه‌ها براساس حروف الفبا طبقه بندی می‌شوند.
رتبه‌بندی ثس-کیو اس
مدل رتبه‌بندی (Ranking) ثس-کیو اس (THES-QS) دانشگاه‌های جهان از معتبرترین نمونه‌های امتیازدهی است که از سال 2004 میلادی شروع شد و در ماه اکتبر همان سال برای نخستین بار فهرست 200 دانشگاه برتر دنیا منتشر شد.
در این مدل تقریباً تمامی‌شاخص‌های مهم و ضروری هر دانشگاه برای رتبه‌بندی در نظر گرفته می‌شود که عبارتند از:
1 - بازبینی بسیار دقیق وضعیت دانشگاه در سال‌های گذشته و استادان دانشگاهی.
2 - بررسی وضعیت استادان و دانشجویان
با استعداد که در زمینه علمی‌و عملی باعث تحولاتی شده‌اند.
3 - نسبت استادان بین‌المللی.
4 - نسبت دانشجویانی که از ملیت‌های دیگر در دانشگاه‌ها تحصیل می‌کنند.
5 - نسبت دانشجویان با استعداد و نوآور.
6 - خدمات و تسهیلات دانشگاهی.
نشریه آموزش عالی تایمز
نشریه آموزش عالی تایمز لندن یک نشریه واقع در انگلستان و مربوط به آموزش عالی با همکاری مؤسسه کاکارلی سیمونز، هر ساله فهرستی از ۲۰۰ دانشگاه برتر دنیا را با عنوان منتشر می‌کند. در مقایسه با رتبه‌بندی‌های دیگر، در این رتبه‌بندی سالانه بسیاری از دانشگاه‌های غیرآمریکایی و خصوصاً انگلیسی در میان رتبه‌های بالای آن قرار دارند.
نشریه نیوزویک
در آگوست ۲۰۰۶، نشریه نیوزویک آمریکا رتبه‌بندی ۱۰۰ دانشگاه اول دنیا را به کمک معیارهای 2رتبه‌بندی دیگر (یعنی رتبه‌بندی آموزشی دانشگاه‌های دنیا توسط دانشگاه شانگهای و نشریه آموزش عالی تایمز) و یک معیار جدید که تعداد کتاب‌ها و مجلات کتابخانه‌ها بود، ارائه کرد.
وبومتریک
رتبه‌بندی وبومتریک دانشگاه‌های دنیا توسط آزمایشگاه سایبرمتریک (CINDOC) -واحدی از انجمن ملی تحقیقات اسپانیا (CSIC)- تهیه شده‌است. این رتبه‌بندی بیش از ۴۰۰۰ دانشگاه دنیا را براساس اطلاعات مبتنی بر وب آنها تحلیل کرده‌است.
رتبه‌بندی وبومتریک متشکل از یک پایگاه داده شامل ۱۵ هزار دانشگاه و بیش از 5 هزار مرکز تحقیقاتی است. 4 هزار دانشگاه اول در رتبه‌بندی مشخص شده‌است و دانشگاه‌های دیگر نیز در رتبه‌بندی‌های محلی و جزئی‌تر آمده‌است.
این رتبه‌بندی نخستین‌بار در سال ۲۰۰۴ انجام شد و براساس شاخصی مرکب از چندین پارامتر تهیه شد. این پارامترها عبارتند از: حجم اطلاعات موجود روی وب، قابلیت دسترسی و نسبت اطلاعات منتشر شده در وب به میزان لینک‌های برگشتی خارجی آن است.
شاخص‌های وبومتریک به این دلیل به‌وجود آمده‌اند که میزان توجه مؤسسات را به نشر اینترنتی نشان دهد. بنابراین دانشگاه‌های با کیفیت آموزشی بالا ممکن است به‌دلیل عدم‌تمایل به سیاست‌های انتشار اینترنتی، در این نوع رتبه‌بندی رتبه مورد انتظار خود را به‌دست نیاورند.
فاکتور جی
یکی از روش‌های رتبه‌بندی دانشگاه‌ها براساس وبومتریک، روش فاکتور جی است که تعداد پیوندهای وب‌سایت یک دانشگاه را در میان وب‌سایت دیگر دانشگاه‌ها محاسبه می‌کند.
فاکتور جی درواقع میزان محبوبیت و اهمیت وب‌سایت یک دانشگاه خاص را در میان وب‌سایت‌های دانشگاه‌های دیگر نشان می‌دهد. بنابراین فاکتور جی حالتی از گستردگی و میزان نفوذ یک دانشگاه براساس وب‌سایت آن است.
برای نخستین بار در تاریخ
دانشگاه تهران برای نخستین بار در تاریخ رتبه‌بندی شانگهای به‌عنوان دانشگاه اول ایران در رتبه‌ای میان 402 تا 501 در سطح دانشگاه‌های جهان قرار گرفت. این در حالی است که دانشگاه تهران در رتبه‌بندی سال‌های گذشته شانگهای موفق به دستیابی به جایگاه قابل‌توجهی نشده بود.
همچنین دانشگاه تهران در رتبه‌بندی موضوعی و رتبه‌بندی براساس رشته‌های تحصیلی رتبه‌ای را طی 3سال گذشته به دست نیاورده است. براساس رتبه‌بندی جدید شانگهای امتیاز دانشگاه‌هایی که رتبه‌های یک تا 10 را به دست آورده‌اند، تغییر چندانی نداشته است و تقریبا این امتیازات طی 3سال اخیر ثابت باقی مانده‌اند.
