رسانه‌ها با عناوین مختلف خبر از شست‌و‌شوی نماد پایتخت می‌دادند که بعد از 20سال با هزینه 300 تا 400 میلیون تومانی شروع شده بود و باید در مدت 2 تا 3 ماه به پایان می‌رسید.
اکنون بیش از 2 ماه از شروع عملیات می‌گذرد و این روزها هر شهروندی که در اطراف میدان آزادی تردد کرده باشد، برج سپید پایتخت را می‌بیند که سفید شده و دیگر از گرد و غبار گذشته در آن خبری نیست، اما همچنان تعدادی در محوطه میدان با لباس‌های زرد و قرمز در حال فعالیت هستند. آنها با وجود سفید شدن برج، در آن محدوده چه می‌کنند؟
کار ما شست‌و‌شو نیست. شستن با آب و مواد شوینده انجام می‌شود، اما در برج آزادی با حساس‌ترین دستگاه‌ها، غبارها جرم‌گیری شده و سپس برای جلوگیری از آلودگی مجدد سطوح با رزین محافظ پوشانده می‌شود این مطالب را «علیرضا باقری» پیمانکار پروژه مرمت و بهسازی برج آزادی مطرح می‌کند و می‌گوید:
«عملیات بازسازی برج آزادی با استفاده از تکنولوژی و متد جهانی در 3 بخش اجرا می‌شود که تاکنون مرحله نخست آن ¨جرم‌گیری به پایان رسیده است و در حال بندکشی هستیم که درنهایت رزین‌بندی برای جلوگیری از آلودگی مجدد انجام می‌شود.» البته برای انجام هر یک از این مراحل نیاز به زمان است؛ همانطور که در مرحله جرم‌گیری حدود 2 ماه طول کشید.
باقری در این باره می‌گوید: «برای انجام عملیات از جدیدترین و حساس‌ترین ماشین‌آلات مورد استفاده در کشورهای آلمان و ایتالیا استفاده شده است، چون باید به گونه‌ای کار می‌کردیم که آسیبی به سنگ‌های برج نرسد. اساس کار دستگاه ما هم استفاده از فشار باد بسیار پایین 2 تا 7 بار و ساینده نرم و دانه‌بندی شده است.»
وی می‌افزاید: «در کشورهای خارجی با فشار باد این دستگاه‌ها حتی تابلوهای نقاشی مانند آثار داوینچی را جرم‌گیری کرده بودند و با توجه به اهمیت برج آزادی از فشار باد دو درصد تا 2 بار و ساینده نرم استفاده شد.» هر چند اکنون عملیات جرم‌گیری در برج آزادی به پایان رسیده و نماد پایتخت سفید شده، اما همچنان نیروها در حال فعالیت هستند.
باقری می‌گوید: «جرم‌گیری پایان کار نیست، بلکه اکنون بندکشی را شروع کرده‌ایم. ما برای اجرای این مرحله نیاز به دمای بالای 10 تا 12 درجه داشتیم که بارندگی‌های اخیر باعث کند شدن انجام کار شد، اما همچنان بندکشی در حال انجام است و نیروها پس از خالی کردن بندهای قدیمی از بین سنگ‌ها، با استفاده از مته‌های تیز و ظریف ¨نمونه وسیله دندان‌پزشکان، اما در اندازه بزرگتر نوعی خمیر پلیمری در بین سنگ‌ها قرار می‌گیرد.
این خمیر ترکیبی از سیلیس دانه‌بندی شده، سیمان و چند نوع پلیمر است که ویژگی‌هایی مانند چسبندگی بالا، مقاومت عالی در مقابل نفوذ آب و انعطاف‌پذیری دارد.»عملیات اخیر برای این انجام می‌شود که در زمان ساخت برج، بندکشی با استفاده از مصالح سنتی بوده و به مروز زمان بین سنگ‌ها خالی شده است که این موضوع باعث نفوذ آب می‌شد، اما اکنون با انجام عملیات، دیگر مشکلی در این زمینه وجود نخواهد داشت.
باقری می‌گوید: «برای انجام کار نیاز به 2 تا 3 هفته زمان داشتیم که کار توسط راپل‌کاران در ارتفاع و نیروهای عادی در پایه‌ها در حال انجام است.» بیش از 2 ماه است که شهروندان و عابران نمی‌توانند از زیر پایه‌های برج آزادی عبور کنند، چون عملیات در این بخش هم در حال انجام است. میلیون‌ها تومان هزینه برای بهسازی نماد پایتخت صرف شده است تا این برج سفید و زیبا باشد، اما این زیبایی تا کی خواهد بود؟
پیمانکار پروژه می‌گوید: «مرحله سوم عملیات را به نگهداری از آلودگی مجدد اختصاص داده‌ایم. در این مرحله با یک نوع رزین محافظ که با آخرین تکنولوژی در دنیا تولید شده، جلو نشستن غبار گرفته می‌شود.» وی می‌افزاید: «در این مرحله از هیچ رنگی استفاده نمی‌شود و تنها محلولی بر روی سنگ‌ها اسپری یا قلم زده خواهد شد.»
گویا این رزین ویژگی‌های منحصر به فردی دارد که باعث شده در تمام دنیا برای محافظت از آثار میراث‌فرهنگی و ساختمان‌های ارزشمند در مقابل عوامل جوی از آن استفاده شود. از آن جمله می‌توان به مجسمه حضرت مسیح (ع) در شهر ریودوژانیرو برزیل، اهرم مایاما در آمریکای‌جنوبی، سازه‌های آجری در آلمان و... اشاره کرد.
ویژگی‌های رزین هم عدم تأثیر ظاهری بر روی سطح، غبار و آب‌گریز کردن سطح و دوام بالا در مقابل اشعه مخرب UV است. باقری می‌گوید: «این عملیات پس از غبارزدایی از برج آزادی انجام می‌شود، چون در این مدت غبارهایی روی برج نشسته که با آب یا باد قابل رفع شدن هستند و در نظر داریم در صورت همکاری نیروهای آتش‌نشانی، شست‌و‌شو با آب را انجام دهیم، پس از آن بلافاصله عملیات در مدت یک هفته انجام می‌شود تا برای 10 سال برج آزادی در مقابل غبارها مقاوم باشد.»
البته پیمانکار به این موضوع تأکید دارد که باید سالانه برج با آب شست‌و‌شو داده شود تا سنگ‌ها همچنان سفید باشند. در بخش محدودیت زمانی، برای بهسازی نماد پایتخت شهرداری به پیمانکار پروژه 3 ماه مهلت داده بود که پایان این زمان 10 آذر است. باقری می‌گوید: «عملیات در مدت اعلام شده به پایان می‌رسد، البته برای بازسازی برج از مدت‌ها قبل از 10 شهریور کار را شروع کرده بودیم، چون باید سازمان میراث‌فرهنگی برای انجام کار متقاعد می‌شد، نیروها را گرد هم آوردیم و متقاعدشان کردیم که در محلی کار خواهند کرد که شگفتی‌های زیادی دارد و شاهکار معماران ایرانی است.»
این پیمانکار تاکنون در اماکن مختلف کار جرم‌گیری و بهسازی را انجام داده که از بین آنها می‌توان به ساختمان پالایشگاه آبادان، ساختمان‌های بزرگ شهر تهران و... اشاره کرد، اما برای او برج آزادی تفاوت‌های زیادی دارد. باقری می‌گوید: «از زمانی که مسئولیت بهسازی را به عهده گرفتم، سعی کردم با این برج و شاهکار ایرانی بیشتر آشنا شوم، چون مکان برایم اهمیت زیادی داشت و خواستم اگر 2 روز دیگر در اطرافش تردد کردم به راحتی به قولی سرم را بالا بگیرم که بهترین کار را تحویل داده‌ام.» بهسازی برج 45 متری با 25 هزار قطعه سنگ بریده تا چند روز آینده به پایان می‌رسد، اما در مدت انجام عملیات کارهای دیگری هم صورت گرفته که قابل توجه هستند.
نیروهای فعال
اگر در مدت جرم‌گیری یا همین حالا شهروندی در اطراف برج تردد داشته باشد، بجز 2 نفری که روی دیواره هستند و چند نفر در پایین پایه‌ها افرادی را نمی‌بینند، در حالیکه برای انجام عملیات 35 نفر در روز کار می‌کردند. «میثم محمدی» سرپرست کارگاه که هر روز از ابتدای ساعت کاری تا پایان آن در اطراف برج آزادی است، می‌گوید:
«شاید در نظر مردم تعداد نیروهای فعال کم باشد، اما اینطور نیست و علاوه بر 3 یا 4 راپل‌کار، یک نفر در حالت آماده‌باش و یک ناظر، 2 اپراتور در پای هر دستگاه فعالیت می‌کنند. همچنین کارگرانی تمام مدت در حال نظافت و سرویس دادن هستند. در واقع بجز 21 نفر پرسنل، 4 ناظر و 6 راپل‌کار هم فعالیت می‌کنند که همگی بجز کارگران عادی بیمه هستند.»
البته پیمانکار پروژه برای تسریع کار می‌توانست تعداد این نیروها را افزایش دهد که این کار انجام نشده است. باقری در این باره می‌گوید: «با افزایش نیرو شاید کار در مدت زمان کمتری انجام می‌شد، اما احتمال خطر وجود داشت و ما خواهان بروز حادثه نبودیم، چون کار حساس است.»
گرد و خاک با ارزش
در دوره غبارروبی هر شهروندی که در اطراف برج تردد می‌کرد، شاهد نشستن گرد و خاک بر روی لباس‌هایش بود. برخی با دیدن این خاک‌ها می‌گفتند که جرم‌گیری یعنی برداشتن یک لایه از سنگ، در حالیکه اینگونه نبود و خاک‌ها در اثر تماس مواد جرم‌گیری با غبار و آلودگی بوجود می‌آمد و حتی برای مدیران پروژه اهمیت داشت.
برای همین روزانه 2 تا 3 کارگر برای جمع‌آوری خاک‌ها فعالیت می‌کردند. باقری می‌گوید: «در مدت انجام فعالیت صحبت‌های جالبی از زبان شهروندان می‌شنیدیم. برخی از آنها می‌گفتند که در حال رنگ زدن هستیم و خاک‌ها در اثر این رنگ‌آمیزی ایجاد می‌شود. در حالیکه اینگونه نبود و خاک‌ها قهوه‌ای بودند.»
وی می‌افزاید: «با توجه به اینکه مواد استفاده شده برای جرم‌گیری بسیار گران بوده و غبار آنها قابل بازیافت است، ما آنها را توسط نیروها جمع‌آوری کردیم تا نه تنها آسیبی به سنگ‌ها در زمان تماس با آب و چمن‌ها نزنند، بلکه بتوانیم در پروژه‌های دیگر از آنها استفاده کنیم.»
داربست‌هایی برای پیشرفت کار
با شروع عملیات بهسازی برج آزادی مسئولان شهری اعلام کردند که در روند کار از داربست استفاده نمی‌شود، چون امکان زدن داربست در اطراف برج نبود و مهم‌تر از همه شاید به سنگ‌ها آسیب می‌رسید، اما در روزهای پایانی جرم‌گیری رهگذران دیدند که زیر برج را داربست بسته‌اند.
«علیرضا باقری» پیمانکار پروژه در این باره می‌گوید: «نماد پایتخت پیچیدگی‌های زیادی دارد و برخی مسائل هم قابل پیش‌بینی نبود، در نظر داشتیم برای جرم‌گیری از راپل‌کاران و بالابر استفاده کنیم که با ورود به فصل سرما و افزایش بادهای غربی، مشکلاتی بوجود آمد. مثلاً بالابر شروع به حرکت می‌کرد و این باعث کاهش ایمنی کار می‌شد. به همین دلیل، داربست‌ها بسته شدند و برای جلوگیری از آسیب زیرشان چوب گذاشتیم.»
البته کار در زیر طاق اصلی برج چندان آسان نبود و به دلیل غبار بیش از حد باید علاوه بر افزایش فشار باد، مدت زمان زیادی صرف می‌شد. باقری می‌گوید: «کاری را که در سایر سطوح 4 روزه انجام می‌شد، برای زیر برج 12 روزه پیش‌بینی کرده بودیم. با این حال کار با تمام مشکلاتش در مدت 14 روز به پایان رسید.»
وظیفه‌ای برای نماد خاطره‌ها
شهرداری برای بازسازی برج آزادی هزینه‌ای در حدود 300 تا 400 میلیون تومان پیش‌بینی کرده است تا نماد پایتخت سال‌های سال تمیز بماند و به محل برپایی جشن‌ها و مراسم مختلف تبدیل شود. البته این تمیزی نیاز به همکاری شهروندان هم هست، چون در گذشته برخی به دور از چشم نگهبانان روی پایه‌های این برج امضا کرده و یادگاری می‌نوشتند، این کار نه تنها باعث می‌شد که نیروهای شهرداری برای تمیز کردنش زمانی را صرف کنند، بلکه باعث تخریب هم می‌شد
اما اکنون با جرم‌گیری و انجام عملیات، این وظیفه شهروندان است که در نگهداری برج تلاش کنند. چون برای انجام عملیات سرمایه زیادی خرج شده است. نیروهای زیادی ساعت‌ها زمان خود را برای پاکسازی گذاشته‌اند حتی زیر باران کار کرده‌اند تا در زمان مقرر عملیات به پایان برسد. این نیروها وظیفه‌شان را انجام دادند، اما شهروندان تا چه حد به وظیفه‌شان توجه می‌کنند؟
جوانان بالای برج آزادی
در پروژه بهسازی برج آزادی نیروهای جوان بسیاری کار می‌کنند. «سهیل پورعابدی» 24 ساله یکی از این افراد است که علاوه بر مدیریت گروه راپل، خود در ارتفاع برای جرم‌گیری کار می‌کند. او به اعضای گروه همواره یادآوری می‌کرده که چگونه طناب را بیندازید و...، پورعابدی می‌گوید:
«رشته کار در ارتفاع شاید سخت باشد، اما حتی در باران و برف جذاب است و خوشحالم که اکنون در جایی کار می‌کنم که نماد پایتخت بوده و هست.»وی می‌افزاید: «در هنگام کار، برای بسیاری از مردم که از ارتفاع پایین ما را تماشا می‌کردند کار کردن ما عجیب بود و تازگی داشت.
در حالی که ما در خود ایران آموزش دیده‌ایم و تنها پس از پایان هر دوره، یک گروه از کارشناسان کشورهای اروپایی به ایران آمده و از ما امتحان می‌گیرند، او درباره خطرهای کار هم می‌گوید: «بیشترین مشکل در برج آزادی پیچیدگی آن است، اما با ایمن‌سازی بویژه در محدوده زیرطاق سعی کردیم خطرها را کاهش داده و کار را به سرانجام برسانیم .»
ما بندباز نیستیم
در مدت زمان انجام عملیات، روند کارها توسط کارگاه‌هایی پیگیری می‌شد که مسئولیت کارگاه راپل را «سعید غیبی» به عهده دارد. البته او معتقد است که استفاده از کلمه راپل یا بندباز اشتباه است، چون بندباز، روی بند بازی می‌کند و راپل‌کار به نوعی طناب‌کار است. غیبی و گروهش مسئولیت انجام فعالیت در ارتفاع دارند.
گروه وی همان‌هایی هستند که پیش از شروع پروژه مسئولان اعلام کردند آنها به آلمان رفته و دوره دیده‌اند، در حالی که بعدها این موضوع تکذیب شد.غیبی می‌گوید: «رشته کار در ارتفاع اکنون توسط یک شرکت در ایران آموزش داده می‌شود و از سطوح آموزشی یک، 2 و 3 و بالاتر برخوردار است.
کسانی که وارد این رشته می‌شوند باید بالای 18 سال داشته و از توان جسمی برخوردار باشند، چون دوره‌های سختی را می‌گذرانند.»2 سال از فعالیت غیبی به شکل تخصصی در رشته کار در ارتفاع می‌گذرد و تاکنون او برای برج‌های فردوسی، تجریش، جام‌جم، سردارجنگل و تأمین اجتماعی کار کرده، اما می‌گوید: «کار کردن در برج آزادی برایم افتخار است.»
2 قطعه سنگ برای اعلام به شهروندان
در نمای برج آزادی از 25 هزار قطعه سنگ استفاده شده که 15 هزار شکل متفاوت و با سطوح پیچیده و قوس‌دار دارند و نمای این قطعه سنگ‌ها بجز 2 قطعه در ضلع شرقی جرم‌گیری شده‌اند. جرم‌گیری نشدن این 2 قطعه به دلیل غبار بیش از حد و... نبوده است، بلکه مسئولان پروژه به قصد آن را نگه داشته‌اند تا هر رهگذری که در اطراف میدان تردد می‌کند، متوجه انجام عملیات شود.باقری می‌گوید:
«معمولاً بعد از پایان یک پروژه، انجام کار برای شهروندان عادی می‌شود، برای جلوگیری از این کار، 2 قطعه سنگ در بخش شرقی ¨رو به خیابان آزادی© مانند قبل از شست‌و‌شو مانده است تا شهروندان ببیند برج چه بوده و چه شده است.»وی می‌افزاید: «اگر سازمان زیباسازی و شهرداری منطقه قبول کنند، این سنگ‌ها همچنان به همین شکل باقی می‌ماند، اما اگر نپذیرند در کمترین زمان با توجه به اینکه جرم‌گیری تکه‌تکه هم قابل اجراست، آنها را جرم‌گیری کرده و رزین محافظ را رویشان می‌زنیم تا این بخش هم مانند سایر سطوح سفید شود.»
ایمنی شهروندان کنجکاو
از 10 شهریور که در مراسمی شروع عملیات بازسازی برج آزادی اعلام شد، پیمانکار پروژه برای جلوگیری از بروز هر حادثه‌ای دور تا دور پایه‌های برج را با میله محصور کردند و با شروع عملیات به شکل جدی نوارهای زردرنگ هم اطرافش بستند تا اتفاقی برای شهروندان و نیروها رخ ندهد.
اما گویا جذابیت کار برای برخی از رهگذران بویژه از زمان حضور راپل‌کاران بسیار زیاد بود، چون گاهی افرادی به دور از چشم نگهبان، سرپرست کارگاه و سایر نیروها از حصار گذشته و به زیر برج می‌رفتند و این روند همچنان ادامه دارد.«میثم محمدی» سرپرست کارگاه در این باره می‌گوید: «کنجکاوی شهروندان گاهی باعث مزاحمت می‌شد. برخی حتی حاضر نبودند محوطه محصور شده را دور بزنند و از زیر نرده و نوار خطر گذشته و وارد کارگاه می‌شدند.
همشهری محله - 9
