تصور تهران بدون مترو هم این روزها خیلی‌ها را آزار می‌دهد. به‌این‌‌ترتیب است که همه شهروندان تهرانی دغدغه مترو را در سر دارند. بر این اساس همه برای توسعه این سامانه حساب و کتاب می‌کنند و برای فردای آن نگرانند. این دغدغه در گفته‌های نمایندگان شهری مردم پایتخت یعنی اعضای شورای اسلامی شهر نیز به‌خوبی محسوس است. نظرات رییس شورای شهر مصداق بارزی براین ادعاست.
نمایندگان شورای اسلامی شهر تهران نیز شهروندان پایتخت هستند، درست به همان اندازه که ما هستیم؛ با همان دغدغه‌ها و نگرانی‌ها. اما این دغدغه‌ها به‌خصوص در بخش مترو نیازمند عزمی ملی و دغدغه‌ای فرا‌شهری است.هرچند پیشرفت مترو در تهران به‌خوبی در حال انجام است، اما ادامه این روند صعودی نیازمند توان ویژه و تغییر این روند اعطای بودجه است. روندی که به نظر می‌رسد چندان خوشایند مترو نیست.سخنان رییس شورای اسلامی شهر تهران به‌خوبی نمایانگر این جریان است.
توان توسعه مترو با سرعت بیش از 25 کیلومتر در سال
حالا دیگرمترو چنان به دغدغه تهرانی‌ها تبدیل شده است که به‌نوعی پیشرفت آن نمایشگر پیشرفت مدیریت شهری محسوب می‌شود. پیشرفتی که سرعت بسیار زیادی به خود گرفته است. مهندس مهدی چمران، رییس شورای شهر تهران در این‌باره می‌گوید: «با وجود این‌که در سال‌های گذشته روند توسعه مترو کند بوده، اما طی سال‌های اخیر توسعه مترو شتاب بسیار خوبی گرفته است و اکنون می‌توانیم حداقل سالی 25کیلومتر مترو بسازیم».
مهندس چمران اما معتقد است این سرعت نیازمند بودجه مناسب خواهد بود: «توان و تکنولوژی توسعه مترو بیش از سالی 25کیلومتر نیز وجود دارد و اگر بودجه مناسب و کافی برای مترو درنظر گرفته شود می‌توان بر این میزان باز‌هم افزود و شبکه 100کیلومتری مترو را به‌سرعت تکمیل کرد و گسترش داد».
البته مترو هنوز آن‌قدر عقب است که باید با توجه بیشتر سرعت خود را افزایش دهد: «براساس قانون توسعه حمل‌ونقل و مدیریت مصرف سوخت باید 30درصد حمل‌ونقل شهر تهران به وسیله مترو صورت گیرد و در مجموع حمل‌ونقل عمومی 75درصد از سفرها را تحت‌پوشش قرار دهد؛ حال آن‌که اکنون تنها 6درصد از سفرهای شهر تهران با مترو صورت می‌گیرد و سهم حمل‌ونقل عمومی در سفرهای شهری در‌حال‌حاضر حدود 30درصد است».
رییس شورای شهر تهران در ادامه می‌گوید: «در‌حال‌حاضر تنها 3خط مترو آن‌هم تکمیل‌نشده به شهروندان خدمات‌رسانی می‌کنند. در واقع با وجود این‌که مردم مترو را به عنوان یک وسیله ارزان و سریع انتخاب کرده‌اند، ولی به‌دلیل این‌که این خطوط کامل نیست، به اندازه کافی واگن نداریم تا بتوانیم سرفاصله حرکت قطارها را کاهش دهیم».
مشکل بودجه؛ هم‌چنان در صدر
شورای اسلامی شهر تهران البته مانند شهروندان تهرانی، دغدغه‌ای برای پیشرفت و توسعه مترو دارد، اما از دیدگاه رییس شورای شهر تهران عدم‌تامین بودجه، مترو را دچار مشکل کرده است:
از دوره دوم شورای اسلامی شهر سعی کردیم برای توسعه مترو ارقام بالایی درنظر بگیریم، چنان‌چه در بودجه امسال شهرداری 900میلیارد تومان برای توسعه مترو پیش‌بینی شد که بخشی از این اعتبارات نقدی و بخشی غیرنقدی است و از این میزان 100میلیارد تومان برای بدهی‌های مترو به بانک درنظر گرفته شده، زیرا وام‌هایی که مترو از سال‌ها قبل گرفته است باید بازپرداخت شود و اگر پرداخت نشود، بانک‌ها از باز‌کردن LCهای جدید خودداری می‌کنند و ترخیص واگن‌ها و تجهیزات از گمرک صورت نمی‌گیرد».
مهندس چمران در ادامه به می‌گوید: «تحقق کامل بودجه 900میلیارد تومانی مترو توسط شهرداری در صورتی انجام می‌شود که درآمدهای شهرداری به‌صورت کامل محقق شود، اما به خاطر مسایل ساخت‌وساز در سال‌جاری تاکنون 65درصد درآمدهای شهرداری محقق شده است».
البته آمار و ارقام نیز از چنین مسأله‌ای حکایت می‌کنند، مسأله‌ای که منجر به کاهش سرعت توسعه مترو می‌شود: «با‌توجه به این‌که سال گذشته درآمدهای شهرداری حدود 90درصد محقق شد، حدود 550میلیارد تومان شهرداری به مترو پرداخت کرد تا مترو بتواند کار خود را به‌خوبی انجام دهد.
امسال هم اگر‌چه ممکن است درآمدهای شهرداری در حد انتظار محقق نشود، اما به هر صورت سعی می‌کنیم بودجه مترو درست پرداخت شود. یعنی ممکن است در صورت تحقق نیافتن کامل درآمدهای شهرداری، ما از بودجه سایر پروژه‌ها بکاهیم و به مترو بدهیم. تحقق کامل بودجه‌های مترو از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا تونل‌های در حال ساخت مترو را به‌دلیل احتمال ریزش نمی‌توانیم رها کنیم و باید عملیات ساخت تونل‌ها تکمیل شود».
برای خرید واگن‌های جدید قرارداد 850میلیارد تومانی منعقد شده است، اما با این خرید عملا بودجه چندانی برای مترو باقی نمی‌ماند: «برای خرید واگن‌های جدید مترو هنگام اخذ قرارداد پیش‌پرداخت‌های لازم داده شده، اما هنگامی که قرار است این واگن‌ها به کشور وارد شوند، باید بقیه پول را بپردازیم.
تنها برای ورود واگن‌های جدید باید سالی 300میلیارد تومان بپردازیم، حال آن‌که که بودجه مصوب مجلس برای متروی تهران در سال‌جاری جمعا(از خرید واگن گرفته تا ساخت تونل‌ها، تجهیزات و...) 320میلیارد تومان است. درحالی‌که همین بودجه نیز به‌صورت صددرصدی محقق نمی‌شود و در خوش‌بینانه‌ترین حالت 280میلیارد تومان از این بودجه محقق خواهد‌شد که این رقم حتی جوابگوی واگن‌های جدید نیست».
او معتقد است، توسعه مترو نیازمند عزمی جدی است: «در این میان کسانی که در مترو هستند می‌گویند پول نداریم، اشخاصی که در وزارت کشور هستند نیز می‌گویند براساس قانون آن‌چه به ما ابلاغ شده را پرداخت کرده‌ایم و در مورد این گفتمان‌ها گاه خلط مبحث می‌شود، درحالی‌که برای توسعه مترو نیازمند عزم جدی و ملی هستیم».
یارانه‌هایی که در پرداخت آن تاخیر می‌شود
نماینده مردم تهران در شورای اسلامی شهر تهران می‌افزاید: «هر سفر با مترو 400تومان هزینه در‌بر‌دارد که از این رقم باید یک‌سوم توسط مسافران، یک‌سوم توسط شهرداری و یک‌سوم را دولت بپردازد که طبق محاسبات سهم دولت 48میلیارد تومان می‌شود، ولی چیزی که در بودجه تصویب شده برای اتوبوس‌ها و متروی تهران 30میلیارد تومان است، درحالی‌که اتوبوسرانی تهران به‌تنهایی باید 30میلیارد تومان برای بلیت دریافت کند که با حدود 250میلیاردی که از شهرداری به‌عنوان یارانه می‌گیرد بتواند به شهروندان خدمات‌رسانی کند.
از همین میزان یعنی 30میلیارد تومان هم در مجموع 6/4میلیارد تومان به مترو و اتوبوسرانی داده شده است و شهرداری مجبور شده برای جبران کمبود اعتبارات تا حالا حدود 330میلیارد تومان به‌عنوان یارانه بپردازد. قیمت بلیت برای یک‌مسافر مترو حدود 400تومان است، درحالی‌که در‌حال‌حاضر، یک‌چهارم آن یعنی مبلغ 100تومان از مسافران اخذ می‌شود».
البته برداشت مترو از حساب ذخیره ارزی یکی از راه‌حل‌های مترو بوده است: «طرح برداشت یک‌میلیارد دلار از حساب ذخیره ارزی برای توسعه مترو را بسیار خوب است. تاکنون از فاینانس‌ها و اعتبارات خارجی برای توسعه مترو می‌توانستیم استفاده کنیم، اما حالا اگر نمی‌توانیم از فاینانس استفاده کنیم باید بتوانیم از اعتبارات صندوق ذخیره استفاده ببریم.
استفاده از اعتبارات صندوق ذخیره ارزی هزینه‌ای را به‌دنبال ندارد، زیرا اعتبارات بازپرداخت می‌شود. 10میلیون جمعیت تهران را نمی‌توان رها کرد و نادیده گرفت. وقتی شهر بزرگ می‌شود مشکلاتش تصاعدی زیاد می‌شود، برای رفع این مشکلات نیز عزم ملی نیاز است».
جالب این‌جاست که اغلب شهرداری را تنها مسئول توسعه مترو می‌دانند، در صورتی که رییس شورای شهر تهران چنین نظری ندارد:
«در توسعه مترو نباید انتظار بی‌جا از شهرداری و هم‌چنین دولت و مجلس داشت. توسعه مترو کاری است که به همکاری و مشارکت همه نیاز دارد و باید با عزم ملی بودجه‌های خوبی به مترو اختصاص یابد. توسعه مترو باید با سرعت زیاد و سریع صورت بگیرد، حتی اگر 20کیلومتر هم در سال مترو بسازیم کم ساخته‌ایم، چون 5سال دیگر باید 60میلیارد برای ساخت هر کیلومتر مترو بپردازیم و هزینه ساخت به‌شدت بالا می‌رود.
اگر توسعه مترو هرچه سریع‌تر صورت گیرد، ضمن کاهش هزینه‌های ساخت، در مصرف بنزین صرفه‌جویی می‌شود و از محل صرفه‌جویی بنزین می‌توانیم برای توسعه و رفع مشکلات شهرهای کوچک و روستا‌ها هزینه کنیم».
امید به تصویب بودجه توسط مجلس
مهندس چمران امیدوار است مجلس طرح امکان اختصاص 2میلیارد دلار از اعتبارات صندوق ذخیره ارزی برای توسعه مترو را تصویب کند: «با تصویب این طرح همه کلان‌شهرها می‌توانند برای توسعه مترو از اعتبارات خوبی بهره‌مند شوند».رییس شورای شهر تهران در پایان، توسعه مترو را محتاج افزایش واگن‌های قطارهای شهری می‌داند:
«ازدحام جمعیت و کمبود واگن از اصلی‌ترین دلایل تاخیرهای مترو است و در واقع بسته‌نشدن در قطارها به‌دلیل ازدحام جمعیت می‌تواند در کل شبکه اختلال ایجاد کند، زیرا درصورتی که در قطارها بسته نشود، به‌صورت اتوماتیک قطارها حرکت نمی‌کنند و توقف چنددقیقه‌ای یک قطار کل شبکه را می‌تواند درگیر کند،
چون قطار بعدی هم نمی‌تواند به قطار جلویی که در ایستگاه متوقف مانده نزدیک شود و مجبور می‌شود در تونل توقف کند. هم‌چنین به‌دلیل ازدحام مسافران ممکن است یک‌نفر، 3 تا 4قطار بیاید و برود و نتواند سوار شود. این مشکلات تا وقتی که خطوط مترو کامل نشود و به اندازه کافی واگن نداشته باشیم، کماکان باقی خواهد‌ماند».
همشهری مسافر
