نوعی بیماری که مردم و حتی رسانه‌ها به غلط به آن نام آنفلوانزای بزی داده‌اند و حتی آن را مرتبط با آنفلوانزای نوع آ می‌دانند.
البته این بیماری جدید که نام اصلی آن تب Q است، به گفته کارشناسان اصلا بیماری جدیدی نیست و سالیان سال است که همه کشورهای دنیا با آن دست به گریبان هستند اما اینکه چرا به تازگی به یک معضل جدید تبدیل شده و نام آن نیز به اشتباه سر زبان‌ها افتاده، چالشی است که در حال حاضر متخصصان آن را فقط یک خبر غلط می‌دانند که می‌تواند منجر به تشویش اذهان عمومی شود.
فقط یک اصطلاح غلط
دکتر حسین حاتمی، عضو هیأت علمی و دانشیار گروه بیماری‌های عفونی و گرمسیری دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در گفت‌وگو با خبرنگار همشهری توضیح می‌دهد: این بیماری به غلط به‌عنوان آنفلوانزای بزی شناخته شده است.
در هر رشته‌ای اصطلاحاتی وجود دارد که وقتی بدون توجه به آن رشته تداعی‌شوند، یک بیماری ممکن است با بیماری‌های دیگر اشتباه گرفته شود مثلا به بیماری افسردگی هم در روانپزشکی آنفلوانزای روانی می‌گویند.
پس تب Q هم از بیماری‌هایی است که به غلط به آنفلوانزای بزی در میان رسانه‌ها و عامه مردم شایع شده است. این متخصص بیماری‌های عفونی اما معتقد است که این بیماری به هیچ وجه در کشور ما و در هیچ کجای دنیا، مشکل بهداشتی محسوب نمی‌شود.
تب Q چیست؟
دکتر حاتمی در توضیح این بیماری خاطرنشان می‌کند: بیماری تب Q یک بیماری باکتریال است و در تمام نقاط دنیا در بسیاری از حیوانات از جمله بزها و حتی در انسان هم دیده می‌شود؛چون این بیماری در واقع بین انسان و حیوان مشترک است.وی در تشریح عامل این بیماری معتقد است، عامل بیماری تبQ یک عامل باکتریایی به نام کوکسیلا بورنتی (ریکتزیا دیاپوریکا، ریکتزیا بورنتی) است.
این باکتری ارگانیسم مقاومی است؛ به‌طوری که به‌مدت 7 تا 10 روز در دمای 15 تا 20 درجه سانتی گراد در پشم گوسفندان و به‌مدت بیش از یک ماه در گوشت تازه و به‌مدت 40 ماه در سرشیر، زنده می‌ماند.
وی در حالی به عامل باکتریایی این بیماری اشاره می‌کند که به گفته دکتر حسین جعفری، دامپزشک و معاون بهداشتی و تضمین کیفیت سازمان میوه و تره‌بار شهرداری، عامل بیماری آنفلوانزای نوع آ کاملا ویروسی است.
مخازن اصلی، گوسفند و بز
«این بیماری، نوعی بیماری شغلی به حساب می‌آید و کسانی‌به‌آن‌مبتلا می‌شوند که تماس مستقیمی با حیوانات داشته‌باشند؛ نظیر کشاورزان، دامپزشکان و کارکنان کشتارگاه‌ها ولی با وجود این گاهی تماس غیرمستقیم با حیوانات آلوده هم باعث بروز بیماری شده مثلا در کسانی که از گرد و غبار ناشی از عبور گله‌های آلوده استنشاق کرده‌اند.»
با این اوصاف دکتر حاتمی در حالی به این عبارات اشاره می‌کند که به عقیده دکتر جعفری مخزن بیماری تب Q، گاو، گوسفند و بز است و در همه حیوانات حتی حیوانات خانگی هم دیده می‌شود. به گفته وی البته مخازن اصلی همان گوسفند و بز هستند.
این دامپزشک در گفت‌وگو با همشهری ادامه می‌دهد: عامل تب Q در ماه‌های فوریه تا می و یا بهمن تا اردیبهشت که فصل زایش گوسفند و بز است، بیشتر دیده می‌شود؛ به‌طوری که اگر دامی با این عامل بیماری روبه‌رو شود، در آن سقط جنین ناگهانی روی می‌دهد.
اگر هم سقط اتفاق بیفتد، با توجه به اینکه مایع آمنیوتیک و جفت دفع شده از دام، عامل بیماری زیادی با خود دارد، سبب آلودگی محیط خواهد شد. همچنین با توجه به اینکه مهم‌ترین راه انتقال عامل این بیماری استنشاق است، اگر این اتفاق بیفتد، بیماری در حد وسیعی پراکنده خواهد شد.
البته به عقیده دکتر جعفری اگر این واگیری در حیوانات غیراز زمان آبستنی اتفاق بیفتد، دام ایمنی پیدا می‌کند؛ یعنی دامی که قبلا ایمن شده، حتی اگر در فصل زایش مبتلا به بیماری شود، دیگر سقط جنین را نخواهیم داشت.
وی مهم‌ترین عامل انتشار بیماری را استنشاق می‌داند و معتقد است عامل بیماری شدیدا به خشکی و گرما مقاوم است و این امر باعث می‌شود که همراه با ذرات گرد و غبار در هوا پراکنده شود و از طریق استنشاق فرد را بیمار کند.
فراگیری در تمام دنیا
اما کارشناسان معتقدند که تب Q در تمام دنیا فراگیری دارد و کانون مشخصی را برای آن نمی‌توان نام برد. آخرین موارد ابتلا به این بیماری در هلند گزارش شد که طی آن 6 یا 8نفر انسان مبتلا جان خود را از دست دادند.
دکتر جعفری در این باره می‌گوید:
تب Q در استرالیا که خیلی از بیماری‌ها وجود ندارد، دیده می‌شود. نخستین مورد بیماری هم در سال 1935 گزارش شد.
وی توضیح می‌دهد: در ایران هم پایان‌نامه‌ها و مطالعات زیادی در سال 57 و 58 در مورد تب Q ارائه شد. البته این مطالعات بیشتر در مناطق جنوبی صورت گرفت ولی این بدان معنا نیست که این بیماری فقط در مناطق جنوبی دیده می‌شود، چون هرجا که محل پرورش دام باشد، مکان مناسبی برای انتشار تب Q نیز هست.
علائم شبیه آنفلوانزا
با این حال اگرچه علائم بیماری در دام با سقط جنین همراه است ولی در انسان علائمی شبیه آنفلوانزا ایجاد خواهد کرد؛ به‌طوری که به گفته دکتر جعفری بیماران همان تب بالای 40 درجه، ضعف، گلودرد، سردرد، گرفتگی عضلات، سرفه‌های خشک و حتی در برخی از افراد اسهال و استفراغ، درد شکم و درد در ناحیه سینه را تجربه خواهند کرد.
علاوه بر این همانطور که منشأ این بیماری باکتریایی است، آنتی‌بیوتیک‌هایی مثل تتراسایکلین یا داکسی سایکلین در بهبودی آن مؤثر است. البته به عقیده کارشناسان در رفرنس‌ها و منابع پزشکی گزارش شده که این بیماری حتی یک تا 2 درصد مرگ نیز به همراه دارد.
همچنین دوره نهفتگی بیماری نیز بستگی به تعداد عامل عفونی که وارد بدن می‌شود دارد و معمولا بین 2 تا 3 هفته است.
چه باید کرد؟
«در مناطق پرورش دام که شرایط غیربهداشتی و یا غیرصنعتی‌دارند نباید تردد کرد. از مراکزی که دام را به‌صورت غیرمجاز نگه می‌دارند خرید دام صورت نگیرد و دامداران درصورت مشاهده سقط جنین در دام، ترشحات و جنین دفع‌شده را در شرایط بهداشتی و با دستکش دفن کنند.»
این‌ها توصیه‌های دکتر جعفری است. وی با تأکید بر اینکه در واقع با محدود کردن عرضه دام به‌صورت غیرمجاز در مراکز شهری و تردد آن در این محیط‌ها می‌توان از وقوع تب Q پیشگیری کرد، می‌گوید: توصیه ما به شهروندان این است که در تهران به مراکز عرضه بهداشتی دام که در منطقه 15 جنب بازار گل امام رضا، در منطقه 18 خیابان احمد آباد مستوفی و در منطقه 4 انتهای بزرگراه شهید زین‌الدین‌قراردارد برای خرید خصوصا در ایام عزاداری مراجعه کنند؛
چون با توجه به استقرار دامپزشک در محل و انجام معاینات قبل و بعد از کشتار دام، احتمال انتقال بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان قطعا حذف خواهد شد.
