جدال داخلی در سرویس اطلاعاتی آمریکا

چند روز بعد از مراسم تحلیف باراک اوباما، دنیس بلر را سنا به‌عنوان مدیر دفتر اطلاعات ملی دولت اوباما تایید کرد.

به غیراز تلاش ناکام برای منصوب کردن چارلز فری‌من به‌عنوان رئیس دفتر تولید ارزیابی‌های اطلاعات ملی، تنها دستاورد بلر به راه انداختن درگیری با لئون پانتا مدیر سیا بوده‌است. پانتا دیگر شخص منصوب اوباما در دستگاه اطلاعاتی آمریکاست.

شدیدترین درگیری میان بلر و رئیس سیا وقتی نمود یافت که گزارش شد کاخ سفید به بلر اختیار ارزیابی کارآمدی فعالیت‌های حساس سرویس اطلاعاتی آمریکا را داد. بلر در یادداشتی به تاریخ 13 نوامبر خطاب به کارمندان دایره اطلاعات نوشت، فعالیت‌های سیا هم شامل این اختیارات ویژه می‌شود. بلر در این متن نوشته‌بود که حالا دیگر می‌تواند درباره برنامه‌های عملیات مخفی سیا اظهار نظر کند. این از حساس‌ترین عملیات‌های سیا در طول تاریخ فعالیتش بوده‌است.

اوایل امسال بلر به‌دنبال آن بود که درباره نماینده ویژه دولت در امور اطلاعاتی خارج از آمریکا تصمیم‌گیری کند. در گذشته این وظیفه همواره در حوزه اختیار رئیس سیا بود و به‌عنوان مدیر اطلاعات مرکزی آمریکا، مسئولیت تمامی فعالیت‌های جامعه اطلاعاتی این کشور را به‌عهده داشت. روسای دفاتر اطلاعاتی آمریکا در خارج از این کشور همواره از افسران سیا بودند.

بلر بر این باور بود که زمانه تغییر کرده‌است و حالا دیگر مرد شماره یک اطلاعات یک کشور در خارج دیگر فقط وظیفه عملیاتی ندارد و باید با دولت خارجی تعامل برقرار کند. اما بعد از این کشمکش‌ها پانتا هنوز این اختیار را در چنگ خود حفظ کرده‌است.

مسئولیت‌های جدید بلر شامل اختیار بله یا نه گفتن به انجام خود عملیات‌ها نیست. خود بلر به دنبال چنین اختیاری بود اما نتوانست آن را به دست آورد. اکنون سیا و کاخ سفید هستند که می‌توانند درباره انجام شدن یا نشدن عملیات‌های مخفی اطلاعاتی در خارج از آمریکا تصمیم بگیرند.

کشمکش اطلاعاتی به این دلیل تشدید شده‌ که موضع دفتر اطلاعات ملی آمریکا یا همان دی‌ان‌آی هنوز روشن نیست. قانون اصلاح نظام اطلاعاتی و جلوگیری از تروریسم مربوط به سال 2004، دی‌ان‌آی را مسئول کل جامعه اطلاعاتی آمریکا و مشاور اصلی رئیس‌جمهور در امور اطلاعاتی می‌داند. براساس این قانون، مدیر دی‌ان‌آی درباره بودجه جامعه اطلاعاتی و نیروی کاری آن هم اختیارات دارد.

با توجه به سابقه نظامی بلر، تعجبی ندارد که او به‌دنبال اختیارات بیشتر برای خود و دفترش باشد. او یک دریاسالار سابق است که فرماندهی نظامی آمریکا در اقیانوس آرام را به‌عهده داشت. در این سمت او هزاران نیروی نظامی و صدها کشتی و هواپیما را فرماندهی می‌کرد.

تفکر بلر این است که وقتی ماموریت وسیعی دارید باید اختیار کافی هم داشته باشید. اما در قانون سال 2004 به دی‌ان‌آی اختیار خاصی درباره عملیات‌های مخفی سیا در خارج داده نشد زیرا بروز اختلاف بوروکراتیک میان سیا و دی‌ان‌آی پیش‌بینی می‌شد.

درست است که ارزیابی مستقل ارزش فعالیت‌های اطلاعاتی آمریکا کاری تضمین‌شده است و سیا همواره بهترین قاضی برای ارزیابی فعالیت‌های خودش نیست، اما این لزوما به آن معنی نیست که دی‌ان‌آی باید این ارزیابی‌ها را انجام دهد. آنچه در این میان اهمیت دارد تاثیر این عملیات‌ها بر سیاست‌های آمریکا و بررسی این تاثیر در مکان‌هایی مانند شورای امنیت ملی است که با سیاست‌ها و سیاستگذاری‌ها سر و کار دارد. این همه تلاش بلر برای به دست آوردن این قدرت می‌تواند باعث از بین رفتن تمرکز کاری دی‌ان‌آی شود.

یکی از مشکلات جدی جامعه اطلاعاتی آمریکا که بعد از حملات 11 سپتامبر بروز کرده‌است، عدم‌هماهنگی سرویس‌های اطلاعاتی با یکدیگر در زمینه تبادل اطلاعات است.

در خیلی از مواقع اگر این اطلاعات میان سرویس‌های مختلف به اشتراک گذاشته شود خیلی از مشکلات حل می‌شود. بعضی برای حل این مشکل پیشنهاد کرده‌اند که یک مسئول کل برای سرویس اطلاعاتی آمریکا تعیین شود تا کار هماهنگی این امور را به‌عهده بگیرد. اما این طرح مخالفان جدی دارد.

سرانجام تشکیل مرکز مقابله با تروریسم به‌عنوان راه حلی برای این مشکل مطرح شد و قرار شد تا این مرکز کار هماهنگی را به‌عهده بگیرد. اما عده‌ای در واشنگتن تصمیم گرفتند تا با استفاده از حملات 11 سپتامبر همان کاری را با جامعه اطلاعاتی آمریکا بکنند که با قانون گلد‌واتر و نیکلاس در سال 1986 با پنتاگون و سرویس‌های نظامی کردند.

آنها به‌دنبال اصلاح سرویس اطلاعاتی و ایجاد جامعه اطلاعاتی هرمی‌تری بودند. اما به این پرسش بی‌توجهی کردند که آیا اصلاحات نظام اطلاعاتی می‌تواند مشکل اطلاعاتی آمریکا را حل کند؟

در اینجا مشکل دیگری هم بروز کرد و آن اینکه اطلاعات چندان زیادی برای به اشتراک گذاشتن وجود نداشت. اصلاحات جامعه اطلاعاتی بعد از 11 سپتامبر این نکته را مورد توجه قرار نداد که سیا در جمع‌آوری اطلاعات خوب عمل نکرده‌و ذهنیت اف‌بی‌آی هم برای چنین جنگی آماده نبوده‌است.

جامعه اطلاعاتی آمریکا به اصلاحات ریشه‌ای نیاز دارد اما کنگره و دولت بوش در زمان وضع این قانون در سال 2004 چندان به چنین اصلاحاتی متمایل نبود. آنها فقط می‌خواستند در فضای سنگین آن روزها کاری انجام داده‌باشند.

اکنون جامعه اطلاعاتی آمریکا با جدال و کشمکش داخلی و بوروکراسی رو‌به‌روست. شاید تا زمانی که مشکل بزرگ دیگری بروز کند این مسئله اهمیت چندانی نداشته باشد.