آشنایی با غار کتله خور - زنجان

این غار در 7 کیلومتری شهر گرماب و نزدیکی شهرستان خدابنده و در ۸۰ کیلومتری جنوب قیدار، 165 کیلومتری زنجان، ۱۷۳ کیلومتری شمال همدان و ۴۱۰ کیلومتری تهران قرار دارد.

غار عظیم و زیبای کتله خور از طریق جاده آسفالته زنجان- سلطانیه، خدابنده-گرماب و از طریق جاده زنجان- بیجار- گرماب و همچنین از طریق جاده همدان- کبودر آهنگ قابل دسترسی است.

کتله خور بر اساس برسیهای انجام گرفته معانی مختلفی مثل: تپه خورشید، روستای بدون خورشید و غیره که مناسبترین معنی بدست آمده یک کاربرد ترکی بوده که کتله به معنی پستی و بلندی و ناهمواری های داخل غار و خور به معنی راحتی و آسانی است که به صورت کلی به معنی پستی و بلندی‌های راحت و دنج می‌باشد.

غار کتله‌خور، غاری است آهکی که در برخی نقاط آن گل‌رس و خاکهای حاوی اکسیدآهن قابل مشاهده‌است. این غار از نظر سنی تقریباً هم‌سن غار علیصدر همدان است.

نکته جالب توجه در رابطه با غار کتله‌خور این است که شواهد و بررسی‌های انجام شده مؤید این موضوع است که این غار در نهایت به غار علیصدر در همدان متصل می‌شود.

همچنین یکی دیگر از عجایب و زیبایی‌های این غار تعدد طبقات آن است که اینگونه غارها در جهان بسیار کم‌نظیر هستند. گمان می‌رود که این غار دارای ۷ طبقه باشد که البته تاکنون تنها ۳ طبقه آن کشف شده است.

این غار به 3 بخش فرهنگی، تفریحی و ورزشی تقسیم شده‌است. بخش ورزشی آن که مورد استفاده غارنوردان و صخره‌نوردان قرار می‌گیرد حدود ۴ کیلومتر است و هنوز انتهای آن کشف نشده‌است.

بخش تفریحی غار که جهت بازدید عموم مورد استفاده قرار می‌گیرد حدود ۲ کیلومتر مسیر مستقیم است. بخش فرهنگی غار نیز در بخش جنوبی آن قرار دارد و قسمت اصلی آن دالانی است طبیعی که جهت برگزاری مراسم مختلف مورداستفاده قرار می‌گیرد. البته این دالان هیچگونه راه خروجی به بیرون نداشته و راه خروجی آن به صورت مصنوعی کنده شده اما خود دالان تماماً طبیعی ‌است.

طبق نظریه‌های علمی و نقشه‌های زمین شناسی غار کتله خور در دل کوه ساقیزلو در آهک‌های الیگومیوسن مربوط به دوران سوم زمین شناسی بوجود آمده و تقریبا حدود 30 میلیون سال می‌تواند قدمت داشته باشد.

سال پیدایش این غار برای اولین بار توسط انسان معلوم نمی‌باشد ولی مردمان شهر گرماب از سال پیدایش در این غار رفت و آمد داشته‌اند.

دهانه ورودی غار کتله خور به صورت طاق مثلثی شکل به قطر 70 سانتیمتر است که تنها راه دسترسی به داخل غار بوده و سیلاب یا رودخانه کوچکی که از جلوی ورودی غار رد می شده باعث شده بودکه دهانه این غار کمی بالاتر و در دامنه کوه قرار بگیرد.

تشکیل غار برای اولین بار بر اثر نفوذ آب اسید دار و انحلال توده های آهک ایجاد شده که رگه‌های سفید رنگ کف همین آب در دیواره‌های طبقه اول که در بعضی قسمتها به صورت چند خط سفید بوده و نشان دهنده دفعات تخلیه آب به طبقات پائین می باشد.

این غار به صورت 3 طبقه خشک و طبقه چهارم به بعد مسیرهائی نیز به صورت آب بوده و زمین شناسان احتمال تشکیل چهار طبقه دیگر را تا سفره آب زیر زمینی نیز داده اند.

در سال 2003 میلادی حدود 30 کیلومتر از مسیرهای متعدد غار توسط زمین شناسان آلمانی و سوئیسی نقسه‌برداری شد و از سال 72 تقریبا 2/5 کیلومتر آن بهصورت رفت و برگشت آماده بازدید شده است.

ورودی این غار تا سه راهی اول مسیر به حالت سینه خیز بوده و تمامی سقف و قسمتهایی از کف غار دستکاری گردیده که رفته رفته دستکاری داخل غار کم شده و به صورت طبیعی با نورپردازیهای انجام گرفته قابل بازدید می باشد.

این غار از لحاظ وسعت، دومین غار جهان و از لحاظ زیبائی اولین غار جهان شناخته شده است.گشت و گذار و دیدن پدیده‌های داخل غار اعم از دهلیزها و گذرگاه‌ها و وجود ستون‌های عظیم و وجود استاتگیت‌ها (چکنده‌ها) و استلاگمیته (چکیده‌ها) به رنگهای مختلف و تعدادی قندیل‌های تو خالی و نیسانی که جزء کمیاب‌ترین قندیل‌ها است، آن را در زمره منحصر به فردترین غارهای جهان قرار داده است.

در سقف و کف غار قندیلهای زیبائی به اشکال مختلف مثل شیر خوابیده، پنجه شیر، پای فیل، لباس عروس، قلع شمع، سگ شکاری، دست شیطان، نخل سوخته، مریم مقدس، دوجادوگر، سفره عقد و عروس و داماد وجود دارد که چشم هر بیننده ای را خیره می کند.

همچنین فسیلهایی نیز در داخل غار پیدا شده که چند مورد آن اسکلت جانوران امروزی نبوده و متعلق به دوره‌های قبل می‌باشد که تشخیص کامل آن مستلزم بررسیهای لازم است.

تنها موجود زنده داخل غار به علت نبود تغذیه و نور کافی فقط خفاش است. آب و هوای داخل غار در قسمتهای مختلف متفاوت است. مثلا در ورودی به دلیل چرخش هوا تا 4000 متری به صورت تقریبا خنک بوده و از 11 درجه شروع و در قسمتهای جلوتر رطوبت به حدود 90 درصد می‌رسد.

کلیه قندیلهای غار در چند نوع بوده که بخشی به صورت گل کلمی می‌باشد. کلیه قندیل‌های داخل غار حاصل رسوبات آهکی است که در مرحله اول از برخورد آب اسیددار با آهک به حالت بی کربنات محلول بوده و بعد از گذشتن از لابه لای سنگها و طی کردن مسیرهای طولانی در سقف غار قرار می‌گیرند.

منبع مورد استفاده برای این مدخل