تأثیر بحران مالی جهان بر مطبوعات تاجیکستان

اقتصاد تاجیکستان که در همبستگی با سایر کشورهای عضو اتحاد جماهیر شوروی سابق سازمان یافته بود، اکنون به عوامل بیرونی وابسته شده است. بحران مالی جهان بر رسانه‌های گروهی تاجیکستان ازجمله بر مطبوعات که امروزه یکی از عرصه‌های تجارت در این جمهوری محسوب می‌شود تأثیر زیادی گذاشته است.

در جمهوری تاجیکستان که بیش از 5/7 میلیون نفر جمعیت دارد تا اول اکتبر2009 مجموعاً 189عنوان نشریه ازجمله 44 نشریه دولتی، 94 نشریه خصوصی، 25 نشریه سازمانی و 26 نشریه تخصصی در وزارت فرهنگ کشور ثبت شده است. درعین حال پس از سقوط دولت شوروی تاکنون در تاجیکستان روزنامه یعنی نشریه یومیه یا نشریه‌ای که حداقل هفته‌ای 5 نوبت چاپ شود وجود ندارد و اکثراً به شکل هفته نامه منتشر می‌شوند.

بنا به پژوهشی که «Media Consulting Asia Plus» ابتدای تابستان سال‌جاری انجام داده، تأثیر بحران مالی بر مطبوعات تاجیکستان به‌طور کامل احساس می‌شود. دریک پژوهش مدیران مسئول 30 نشریه، 4 رادیو، 2 مجله و 2 تلویزیون مورد پرسش قرار گرفتند که از میان آنها 31 رسانه خصوصی بودند.

92 درصد پرسش شوندگان معتقد بودند که بحران مالی بر رسانه‌های آنها تأثیر گذاشته و درآمد آنها را کاهش داده است. 5 درصد از این عده که رسانه آنها دولتی بود یا از اعتبار سازمان‌های خارجی استفاده می‌کرد اعلام  کرده‌اند که تأثیر بحران مالی را احساس نکرده‌اند. همچنین 24 درصد پرسش شوندگان اعلام کرده‌اند که درآمد آنها از 30 تا 35 درصد کاهش یافته است. مطابق پژوهش مذکور تیراژ این نشریه‌ها نیز از 5 تا 35 درصد تنزل یافته است.

51 درصد از پرسش شوندگان اذعان داشته‌اند که بحران مالی جهانی بر دریافت سفارش تبلیغات بازرگانی تأثیر‌گذار بوده است. این بحران باعث شده که ارزش پول ملی نسبت به ارزهای خارجی کاهش یابد و بنا براین هزینه چاپ گران‌تر از سابق شود. مطابق ماده 12 قانون تبلیغات تجاری جمهوری تاجیکستان، نشریات دولتی می‌توانند در یک شماره تا 25 درصد از حجم صفحات را با تبلیغات بازرگانی تکمیل کنند. این درصد درخصوص نشریات خصوصی تا 40 درصد قابل افزایش و درخصوص نشریات تخصصی تبلیغاتی، نامحدود است.

متأسفانه به‌دلیل وضعیت اقتصادی بازار، اکثر نشریات نمی‌توانند از این ظرفیت استفاده کنند. حتی بزرگ‌ترین بنگاه رسانه‌ای کشور با نام چرخ گردون سرویس ویژه جذب آگهی ندارد. به همین دلیل اکثر نشریات درآمدشان را صرفاً از محل تک فروشی تأمین می‌کنند و سعی می‌کنند که کمبود درآمد خود را از محل جذب منابع مالی دولتی یا خارجی تأمین کنند. 65 درصد پرسش شوندگان انتظار دارند که دولت از 30 تا 50 درصد کسری بودجه آنها را به طریق سیاست‌های حمایتی جبران کند. درعین حال 89 درصد پرسش شوندگان انتظار دارند که نشریه آنها مشمول بخشودگی‌های مالیاتی شود.

طبق مصوبه جدید دولت تاجیکستان قرار شده که از ماه می‌ امسال، 10 درصد از مالیات بر سود و 2 درصد از مالیات بر ارزش افزوده کسر شود. البته هنوز هم برخی افراد وجود دارند که بدون توجه به بحران مالی کنونی به تأسیس رسانه‌های جدید مبادرت می‌ورزند. از آن جمله بنگاه چرخ گردون است  که در 2 ماه اخیر 2 نشریه جدید تأسیس کرده است. طبع و نشر نیز که یک عرصه تجاری است، هنگامی در بازار رقابت موفق می‌شود که محصول خوب و ارزنده و ارزان به مشتریان عرضه کند.

* استاد دانشکده روزنامه‌نگاری دانشگاه ملی تاجیکستان