دکتر شهرام یزدانی، دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در اظهار نظری علمی در قالب یک مقاله، با اعلام میانگین ضریب هوشی 84 برای ایرانی‌ها، به اختصار به علل افت میانگین ضریب هوشی در کشور پرداخته و گفته بود: وضعیت ضریب هوشی مردم یک جامعه با عوامل محیطی و ژنتیک، مهاجرت نخبگان و وضعیت کنترل موالید ارتباط مستقیمی دارد و در شرایط موجود می‌توان انتظار داشت که میانگین ضریب هوشی هر نسل 2/1 امتیاز از میانگین ضریب هوشی نسل قبل کمتر شود.
بعد از انتشار این مقاله دبیر انجمن روانپزشکان ایران با بی‌اساس خواندن شایعه نزول IQ ایرانیان به فارس گفت: این موضوع پایه علمی ندارد و کذب محض است.
دکتر پرویز مظاهری با اشاره به اینکه تا به حال تحقیق جامع جهانی راجع به این موضوع انجام نشده است، اظهار داشت: IQ ضریبی دارد که با فرمول مخصوصی سنجیده می‌شود و براساس آن تعیین می‌کنند که چه کسی باهوش است، چه کسی هوش مرزی دارد و چه کسی کم هوش یا عقب‌مانده ذهنی است.
وی افزود: تجربه ثابت کرده است که ایرانی‌ها از ضریب هوشی قابل‌قبولی در سطح دنیا برخوردارند و حرف اول‌زدن ایرانی‌ها از نظر علمی و فنی در برخی از رشته‌ها از جمله پزشکی در دنیا شاهد این مدعاست. اما ظاهرا ادعای فوق و واکنش اخیر دبیر انجمن روانپزشکان با نظرات مختلف کارشناسان و روانپزشکان همراه است.
IQ ثابت است
دکتر ایرج راد، روانشناس و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی ضمن اشاره به اینکه ما نمی‌توانیم بگوییم IQ ایرانی‌ها به‌طور انفرادی در حال کاهش است، به همشهری اینطور توضیح می‌دهد: نکته مهم این است که هوش تک تک افراد جامعه براساس یک منحنی طبیعی است و امکان ندارد که کاهش پیدا کند.
دکتر بابک نژند، روانپزشک نیز با تایید این امر به خبرنگار همشهری می‌گوید: کاهش سطح IQ ایرانی‌ها می‌تواند 2 معنی داشته باشد: یکی اینکه در طول زمان در هر فرد ایرانی IQ در حال پایین آمدن است و دوم اینکه متوسط IQ ایرانی‌ها در حال کم شدن است.
در مورد ادعای اول می‌توان گفت مثلا فردی 20 سال پیش دارای ضریب هوشی 120 بوده و الان این میزان به 80 کاهش پیدا کرده است. در مورد ادعای دوم هم می‌توان گفت در کسانی که تازه متولد می‌شوند متوسط IQ در حال کاهش است. ولی واقعیت این است که IQ به هیچ وجه کم نمی‌شود مگر اینکه بیماری‌های عمده روانپزشکی منجر به این اتفاق شود.
این روانپزشک تاکید می‌کند: البته ما شواهدی نداریم که این بیماری‌ها مثل آلزایمر و اسکیزوفرنی نسبت به گذشته در ایران به‌طور جدی افزایش معنی داری پیدا کرده باشند؛ بنابراین ادعای اول از نظر علمی هیچ پایه و اساسی ندارد ؛چون IQ ثابت است.
شاید نخبگان، مقصر باشند
دکتر راد، برداشت دیگری هم بر ادعای کاهش ضریب هوشی ایرانیان دارد و معتقد است: اگر منظور از تحقیق فوق این باشد که به‌طور کلی هوش ملی در حال کاهش است، این امر منطقی‌تر به‌نظر می‌رسد؛ چون سالانه چندین هزار نفر از نخبگان در حال ترک کشور هستند و همین امر، هوش ملی ایرانی‌ها را تحت‌تأثیر قرار خواهد داد.
«هوش نه کاهش پیدا می‌کند و نه افزایش می‌یابد و این ادعا شاید فقط هشداری است به مسئولان در مورد فرار نخبگان از کشور.»
اما عقیده دکتر نژند در مورد ادعای مهاجرت نخبگان چیز دیگری است؛ چون به گفته وی اگر منظور این است که فقط نخبگان هستند که IQ تاپ دارند، در این صورت باید مشخص شود که تمام افراد دیگر جامعه IQ پایین‌تری دارند که چنین تحقیقی هم تا به حال انجام نشده.
همچنین باید مشخص شود که بقیه دانشجویان که به خارج از کشور مهاجرت نکرده‌اند هم متوسط IQ پایین‌تری نسبت به مهاجران دارند که این امر نیز تا به حال اثبات نشده است.
موفقیت ربطی به IQ ندارد
«از جانب دیگر فرض این مدعا بر آن است که IQ با میزان موفقیت و نخبه بودن ارتباط تنگاتنگ دارد که این ارتباط هم درست نیست؛چون در مورد موفقیت، فاکتوری که خیلی مهم است EQU یا همان هوش عاطفی است.»
دکتر نژند با اشاره به این عبارات ادامه می‌دهد: هوش عاطفی به این معنی است که درک فرد از شرایط و موقعیت‌های اجتماعی اجزای مختلفی دارد که مهم‌ترین آن خودآگاهی است. پس هیچ فردی تنها با IQ پیشرفت نمی‌کند بلکه کسانی بیشتر موفق هستند که هوش عاطفی بالاتری دارند.
به‌عقیده این روانپزشک، براساس کتب معتبر مهم‌ترین عامل در افراد موفق پشتکار بوده است؛چون خیلی از افراد با وجود هوش بالا پیشرفت چندانی نداشتند. پس اگر بخواهیم نخبگان را به IQ بالا ربط دهیم خطای بزرگی است؛ چون این معنی را دارد که نخبگان IQ بالایی دارند درحالی‌که اینطور نیست،
زیرا نخبگان به‌طور نسبی هوش عاطفی بالاتری نسبت؛ به بقیه دارند. البته در میان این نظرات متناقض همه کارشناسان بر این موضوع اتفاق نظر دارند که ما زمانی می‌توانیم ادعایی این‌چنینی را در مورد کاهش هوش ایرانیان مطرح کنیم که استدلالمان براساس یک پژوهش ملی باشد که تا به حال چنین پژوهشی در کشور ما انجام نشده است.
به گفته دکتر نژند، نکته مهم این است که کسی که معتقد است ضریب هوشی ایرانی‌ها در حال کاهش است، باید براساس یک تحقیق این ادعا را کرده باشد. همچنین باید مشخص شود که چقدر این تحقیق موثق است.
آیا جمعیت تحقیق معرف کل جمعیت یک کشور هستند یا نه؟ روش تحقیق درست است یا نه؟ تست‌های سنجش، استاندارد هستند یا نه ؟ وی می‌افزاید: این تحقیقات بسیار مشکل و مفصل هستند و ما تا به حال نظیر آن را در ایران نداشته‌ایم.
رابطه میزان موالید وضریب هوشی
اما طی سال‌های گذشته روانشناسان به این نتیجه رسیده‌اند که به‌طور کلی هوش جهانی در حال کاهش است؛ چون 70 درصد هوش ارثی است و از والدین به فرزندان به ارث می‌رسد.
دکتر یزدانی نیز در مقاله خود به این امر اشاره کرده بود که سن باروری در میان نخبگان بالا رفته که همین امر باعث شده نخبگان تعداد موالید کمتری نسبت به گروه مقابل یعنی کسانی داشته باشند که از میزان ضریب هوشی کمتری برخوردارند.
دکتر راد با تایید این امر خاطرنشان می‌کند: افراد باهوش معمولا فرزندان کمتری دارند. ولی در مقابل افراد کم هوش دارای خانواده‌های پرفرزندتری هستند. نتیجه این وضعیت هم چیزی نیست جز اینکه خانواده‌های باهوش کم فرزند باقی می‌مانند و در مقابل روز به روز به تعداد افراد کم هوش جامعه افزوده می‌شود.
به عقیده وی البته در این بین امکانات رفاهی جوامع از قبیل آموزش و محیط مناسب در ارتقای سطح هوش افراد مؤثرند؛ علاوه بر اینکه انتخاب نسل هم می‌تواند در افزایش هوش مؤثر باشد.
