تاکنون بیش از500 گونه بنفشه در جهان شناخته شده‌اند که 19 گونه آن بومی ایران است. گل بنفشه رنگ‌های بسیار متنوعی از زرد، سفید، بنفش، ارغوانی تا مخلوطی از رنگ‌ها دارد.
در ایران بنفشه معطر و بنفشه سه رنگ که بومی ایران هستند و همچنین بنفشه‌های دو رگه زینتی، که به بنفشه فرنگی شهرت دارند، بیش از دیگر گونه‌ها یافت می‌شود. بنفشه، در بیشتر مناطق کوهستانی ایران به ویژه در شمال و شمال‌غربی کشور به صورت خودرو می‌روید.
گل‌های معطر آن دارای بوی خوشِ ملایم است و به رنگ‌های بنفش، آبی و سفید از اواخر زمستان تا اوایل بهار ظاهر می‌شوند. بنفشه معطر در زمین‌های مرطوب و سایه دار، در کنار جویبارها و زیر درختان می‌روید.
بنفشه سه رنگ گیاهی علفی و چند ساله با عمری کوتاه و بومی اروپا و مناطق معتدل آسیا و ایران است و در شمال، شمال‌غربی و غرب ایران به صورت خودرو می‌روید. گل‌های این نوع بنفشه معمولا دارای سه رنگ مشخص و از ترکیب رنگ‌های زرد، ارغوانی، آبی نیلی و سفید به وجود آمده‌اند.
چند گونه از بنفشه بومی ایران نیز در کناره خلیج‌فارس به صورت خودرو می‌رویند و در اواخر زمستان گل‌هایی به رنگ‌های سفید و بنفش روشن می‌دهند.
بنفشه سه رنگ را در اوایل تابستان از راه کاشتن بذر پرورش می‌دهند. پس از روییدن چند برگ، در شهریور ماه آن را نشا می‌کنند. محل رویش این بنفشه باید آفتاب‌گیر و خاک آن کوددار و بدون علف هرز باشد.
برای پرورش بنفشه معطر، قسمت‌های ریشه‌دار گیاه و یا ساقه‌های خزنده را در بهمن و اسفند از گیاه جدا می‌کنند و در خاک نرم و کوددار می‌کارند.
جالب است بدانید تمام قسمت‌های بنفشه از جمله برگ، گل، دانه، ریشه و سرشاخه‌های گل‌دار آن مصرف دارویی دارند.
بنفشه مرطوب، تند، سرد و کمی تلخ است. گل بنفشه ضدالتهاب، خلط آور، محرک، ادرار آور (مدر)، ضد تومور، ضد رماتیسم، ملین، ضد میکروب، معرق، مسهل، تثبیت کننده دیواره مویرگ‌ها و تصفیه‌کننده خون است.
از شربت تهیه شده از دم کرده آن برای درمان سرفه استفاده می‌شود. بنفشه خلط‌آور خوبی است. دو قاشق غذاخوری از پودر گیاه را با نیم لیتر آب جوشیده و با اضافه کردن مقداری شیر و عسل مصرف می‌کنند.
دم کرده بنفشه را بعد از تغلیظ به صورت کمپرس برای درمان بیماری‌های پوستی می‌توان استفاده کرد. برای درمان رماتیسم می‌توان از کمپرس دمکرده گیاه بر روی موضع، روزی دوبار استفاده کرد. از پودر گیاه و آب خمیری درست می‌شود که برای بهبود زخم‌ها و جراحات مفید است.
دانه بنفشه به مقدار ۶ تا ۱۰ گرم، اثر ملین در اطفال داشته و مصرف ۷ تا ۱۵ گرم آن در ۱۵۰ گرم آب، مسهل ملایم است. از روغن بنفشه می‌توان برای جلوگیری از ریزش مو، شوره سر، خارش پوستی، زیبایی پوست، ورم لثه، سردرد و خون‌ریزی بینی استفاده کرد.
به طور کلی گیاه بنفشه برطرف‌کننده مواردی مانند گلو درد چرکی، خشکی بینی، برفک دهان، خارش پلک، روشن کردن پوست، جوش صورت، مشکلات ادراری، اختلالات جلدی مزمن و زخم‌های ترشح‌دار است. مصرف مقادیر زیاد آن به دلیل ایجاد تهوع و استفراغ توصیه نمی‌شود.
در جنوب فرانسه کشتزارهای بزرگی از بنفشه معطر برای تهیه عطر وجود دارد. بنفشه سه رنگ نیز خاصیت‌های دارویی شبیه بنفشه معطر دارد. از گل‌های جوان بنفشه معطر و برگ های لطیف گونه‌های خودروی بنفشه، در تهیه سالاد و غذا نیز استفاده می‌شود.
