اما پرسشی که در داخل این کشور مطرح شده این است که آیا تجارت داخلی و ملی سینما در این کشور آفریقایی، خوب و سرپاست؟ البته رسانه‌های گروهی در چند ماه اخیر صحبت از موفقیت مالی و انتقادی فیلم اکشن و علمی- تخیلی «منطقه9» می‌کنند. این فیلم که توسط نیل بلامکمپ، فیلمساز اهل آفریقای جنوبی ساخته شده و کل صحنه‌ها و ماجرای آن در شهر سوه‌تو اتفاق می‌افتد، یک‌بار دیگر توجهات را به سمت محصولات سینمایی در این کشور جنوب آفریقا جلب کرده است. اما فیلمسازان داخلی می‌گویند برخلاف پولساز‌شدن منطقه 9، کسب و کار سینمایی در آفریقای جنوبی چندان پربار نیست؛ یا تولیدات هنری کم است و یا اینکه این تولیدات خریدار و بیننده زیادی ندارد.
فیلمسازان مقیم آفریقای جنوبی حدود 2ماه قبل در یک اقدام مشترک راهی پارلمان کشور شدند و در دیدار با نمایندگان مجلس، به بحث درباره مشکلات کاری خود پرداختند. در شرایطی که بحران اقتصادی یک‌سال‌و‌نیم اخیر بین‌المللی تأثیر منفی خود را بر اقتصاد و سینمای آفریقای جنوبی هم گذاشته است، فیلمسازان کشور خواهان کمک‌های مادی و معنوی بیشتر دولت برای حل مشکلات خود هستند.
اما رسانه‌های گروهی نسخه دیگری از این ماجرا را به نمایش می‌گذارند و می‌گویند سال2009 یکی از شلوغ‌ترین سال‌های کاری برای صنعت سینمای کشور بوده است. آنچه این رسانه‌ها به‌نمایش می‌گذارند، شباهت زیادی به گفته‌ها و اظهارنظرهای بسیاری از هنرمندان آفریقای جنوبی ندارد. لانس ساموئلز مدیر شرکت فیلمسازی «آوت‌آو آفریقا اینترتینمنت» هم با رسانه‌های گروهی موافق است. او می‌گوید: «بحران اقتصادی بین‌المللی ناخواسته کمک زیادی به صنعت سینمای ما کرد و یک‌جورهایی باعث شکوفایی فیلمسازی در آفریقای جنوبی شد».
او چنین ادامه می‌دهد: «از دیدگاه ما، این بحران اقتصادی یکی از بهترین حوادثی بود که می‌توانست اتفاق بیفتد. علتش هم همین تأثیرپذیری قیمت‌ها در آفریقای جنوبی است. شما اگر به جدول تولید نگاه کنید، می‌بینید که تعداد زیادی فیلم سینمایی در دست تولید است. این فیلم‌ها در سال جدید میلادی که تازه شروع شده به نمایش درمی‌آیند. به این‌ترتیب، شما شاهد اکران عمومی تعداد زیادی فیلم در سال2010 خواهید بود». این دیدگاه تهیه‌کننده‌ای است که معمولا فیلم‌های پرسروصدا و گران‌قیمت برای جذب بیشتر گیشه نمایش تهیه می‌کند. اما وقتی تهیه‌کنندگان مستقل حرف می‌زنند، زاویه تازه‌ای در رابطه با وضعیت سینمای داخلی گشوده می‌شود.
تندکا ماتاتو، تهیه‌کننده مستقل سینما نسبت به وضعیت موجود چندان خوش‌بین نیست و این هشدار را می‌دهد که صنعت سینما در مرحله بحران قرار دارد. به گفته او: « اگر یک مداخله منطقی وجود نداشته باشد، ما با خطر غرق‌شدن روبه‌رو هستیم. این غرق‌شدن به شکلی آهسته صورت می‌گیرد و ناگهانی و یکباره نیست». دیدگاهی که ماتاتو ارائه می‌کند، تصویری سیاه از یک وضعیت نابسامان است. وی این تصویر سیاه را به‌دلیل کاهش روبه‌رشد سرمایه‌گذاری بر محصولات داخلی می‌داند. درعین‌حال، اشاره وی به کاهش حضور گروه‌های فیلمسازی بین‌المللی در آفریقای جنوبی هم هست. به گفته او: « در چند سال اخیر فیلمسازان خارجی بیشتر ترجیح داده‌اند از لوکیشن‌های کشورهای دیگر استفاده کنند».
وی علت این امر را در این نکته می‌داند که این کشورها پکیج‌های بهتر مالی و کاری به فیلمسازان ارائه می‌کنند و از قابلیت‌های تکنیکی و نیروی کار بهتری برخوردار هستند. ماتاتو در ادامه می‌گوید: «بازپرداخت‌های ما از زمانی که در سال2004 معرفی شد بسیار مؤثر بوده است. اما در همین‌حال، واحد پول قوی‌تری هم وجود دارد. به همین دلیل است که واحد پول ما در حال حاضر به اندازه سال‌های اول، قابلیت رقابت با رقبای خود را ندارد و بازپرداخت‌های ما تأثیر قبلی خود را از دست داده است».
سازمان تهیه‌کنندگان مستقل آفریقای جنوبی همراه با بسیاری از دیگر نیروهای فعال سینمایی و تحلیل‌گران اقتصادی پیش‌بینی می‌کنند که صنعت سینمای ملی در سال2008 به تنهایی با ضرر و زیان زیادی همراه بوده است. به همین دلیل بود که در سال2009 سینمای آفریقای جنوبی تلاش زیادی کرد تا سرمایه‌های خارجی را جذب خود کند. اهل فن می‌گوید برای رونق‌گیری فعالیت‌های سینمایی، صنعت فیلمسازی کشور حداقل به 160میلیون دلار نیاز دارد. اما منتقدان سینمایی این رقم را نیز کم و ناکافی می‌دانند.
دیوید ویچت که در ماهنامه فیلم آفریقا مطلب می‌نویسد، می‌گوید: «آنچه من در رابطه با وضعیت فعلی سینمای کشور می‌بینم این است که روند تولید محصولات سینمایی تا 50درصد کاهش یافته است. بخش اعظم این کاهش مربوط به محصولاتی می‌شود که شرکت‌های خارجی روی آنها سرمایه‌گذاری می‌کنند. درحال حاضر، ما داریم عقبگرد می‌کنیم و اصلا در موقعیت 3سال قبل خود قرار نداریم. اسم این اتفاق را نمی‌توان چیزی به‌جز یک سقوط باشکوه ارزیابی کرد».
درخواست کمک‌های مالی بیشتر دولتی و مداخله پولی حکومتی از سوی اهالی صنعت سینما در شرایطی مطرح می‌شود که بحران مالی جهانی، گریبان تمام کشورها را گرفته و قدرت سرمایه‌گذاری‌های دولتی را در اکثر نقاط جهان بسیار کم کرده است. در چنین شرایطی، طرف دولتی چه کارها و اقداماتی می‌تواند انجام دهد؟ فیلمسازان محلی در حال منطبق‌کردن خود با وضعیت خاص و دشوار اقتصادی هستند و همین مسئله، آنها را به سمت تولید محصولات کم‌خرج کشانده است. حتی برخی فیلمسازان در این‌‌باره صحبت می‌کنند که تولیداتشان را مستقیما وارد بازار ویدئویی کنند.
اما ویچت می‌گوید که انعطاف‌پذیری فیلمسازان داخلی، الزاما به بهتر‌شدن وضعیت آب‌وهوایی خراب سینما کمک چندانی نخواهد کرد. به گفته او: «همیشه فیلم‌های اندکی وجود دارند که در نمایش عمومی با موفقیت مالی خوبی روبه‌رو می‌شوند. این فیلم‌ها معمولا جزو آثار کم‌خرج سینمایی هستنداما این موفقیت به‌معنی سرپا ایستادن کل صنعت سینما نیست و به خلق یک صنعت سینمای قوی کمکی نمی‌کند. درصورتی می‌توان از یک موفقیت عمده و اساسی صحبت کرد که تعداد این فیلم‌ها زیاد باشد، در غیراین‌صورت، هرگونه خوش‌بینی‌ای، غلط خواهد بود».
طبق گفته ساموئلز صنعت سینمای ملی نیازمند آن است که جایگاه اصیل خود را در خانه به‌دست آورد و براساس آن روبه جلو حرکت کند. او می‌گوید: «تهیه‌کنندگان سینما در آفریقای جنوبی باید نگاه واقع‌بینانه‌ای به وضعیت و موقعیت خود داشته باشند و مشکلات را بدون‌اینکه کم‌اهمیت بدانند یا آنها را بیش از حد بزرگ کنند، به شکلی درست مورد بحث و بررسی قرار دهند. من فکر می‌کنم مراجعه به دولت و درخواست پول و یارانه بتواند کمک زیادی به ما بکند.
ما باید خودمان آستین‌ها را بالا زده و در جهت حل منطقی مشکلات بکوشیم». حتی ماتاتو هم- که قبل از این با دادن هشدارهایی در مورد وضعیت بحرانی سینمای کشور، جزو کسانی بود که به دیدار نمایندگان پارلمان رفت- نسبت به آینده نگاه خوش‌بینانه‌ای دارد. به‌گفته او: «من فکر می‌کنم صنعت سینمای ما دوباره سر بلند خواهد کرد و قاطعانه روی پاهای خویش خواهد ایستاد. فرصت‌های خوب و زیادی پیش‌روی ماست که می‌تواند باعث رشد و شکوفایی صنعت فیلمسازی شود و به‌همین دلیل است که فکر می‌کنم کمک‌های دولتی می‌تواند باعث تسریع این شکوفایی شود».
سینمای آفریقای جنوبی در شرایطی در تلاش برای بهبود وضعیت خویش است که تجربه مبارزه با رژیم آپارتاید را در طول سال‌های مختلف فعالیت خود داشته و پس از سقوط رژیم نژادپرست حاکم بر کشور، درصدد احیای جایگاه بین‌المللی و ملی خویش است. در دوران حکومت رژیم نژادپرست، هنرمندان بین‌المللی هم در حمایت از جنبش صلح‌طلبانه مردم آفریقای جنوبی علیه آپارتاید، فیلم‌هایی را تهیه و تولید کردند.
تاریخ سینمای آفریقای جنوبی با این نوع محصولات بیگانه نیست. حتی در دوران پس از سقوط نژادپرستان و تشکیل حکومت مستقل هم، هنرمندان خارجی همکاری‌های خود با مردم و هنرمندان این کشور را قطع نکرده‌اند. جدید‌ترین نمونه از این دست، درام ورزشی «شکست‌ناپذیر» ساخته کلینت ایستوود است. این فیلم که امید زیادی به موفقیت‌های اسکاری آن می‌رود، مورگان فریمن را در نقش نلسون‌ماندلا دارد. قصه فیلم، برگزاری مسابقات بین‌المللی راگبی در آفریقای جنوبی را در اولین ماه‌های استقلال کشور به‌تصویر می‌کشد. تولید این فیلم حکایت از آن می‌کند که تاریخ پرتلاطم آفریقای جنوبی هنوز هم مورد‌توجه صنعت بین‌المللی سینما و هنرمندان آن است.
آنتونی رکهام، نویسنده فیلمنامه «شکست‌ناپذیر» می‌گوید: «آنچه مرا جذب کار نگارش فیلمنامه این فیلم کرد این بود که می‌توانستم به واسطه منشور یک فیلم ورزشی، درباره ماندلا و آفریقای جنوبی صحبت کنم. برایم خیلی جالب بود که به‌واسطه یک مسابقه راگبی، بخشی از تاریخ پرهیجان کشوری را تعریف کنم که نام آن در جغرافیای سیاسی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است».
اما برعکس درام سیاسی و ورزشی ایستوود، منطقه9 فیلمی سراسر اکشن و ماجراجویی است که اگر بخواهیم نشانی از سیاست را در دل آن پیدا کنیم، باید به لایه‌های زیرین آن مراجعه کنیم. این فیلم که با هزینه‌ای 30میلیون دلاری تهیه شد، در سطح جهانی بیش از 200میلیون‌دلار فروش کرده است. البته فیلم محصول هالیوود است، ولی کارگردان، لوکیشن‌ها، قصه و تعداد زیادی از بازیگران آن آفریقایی هستند. نمایش عمومی فیلم در آفریقای جنوبی هم با استقبال تماشاگران روبه‌رو شد، ولی فیلمسازان داخلی هنوز ترجیح می‌دهند روی پرده سینما به مکاشفات خود درباب افسانه آپارتاید بپردازند.
استیون سیلور در درام «باشگاه بنگ‌بنگ» همین راه را ادامه می‌دهد. قصه فیلم از یک ماجرای واقعی گرفته شده و تلاش‌های 4عکاس خبری برای تهیه گزارش‌های تصویری در آخرین روزهای حاکمیت آپارتاید را به نمایش می‌گذارد. بازیگران فیلم ترکیبی از هنرمندان داخلی و خارجی هستند. جنیفر هادسن، بازیگر رنگین‌پوست و اسکارگرفته سینما هم به‌زودی راهی آفریقای جنوبی می‌شود تا نقش وینی، همسر سابق نلسون ماندلا را در فیلم تاریخی «وینی» بازی کند. دارل رودت، کلید فیلمبرداری فیلم را در ماه می می‌زند. انتخاب هادسن برای بازی در نقش وینی ماندلا باعث آزردگی‌خاطر و ناراحتی برخی از منتقدان و هنرمندان محلی شده است.
در کنار تلاش فیلمسازان داخلی برای تعریف قصه‌های دوران تبعیض نژادی، تعداد دیگری از آنان با تولید فیلم‌هایی متفاوت به‌سمت محدوده‌های جدید می‌روند. گاوین هود برای اولین بار در فیلم اسکاری «توتسی» به بررسی زندگی حاشیه‌نشینان پایتخت پرداخت. «دیروز» ساخته رودت که نامزد اسکار هم شد، درباره زندگی روستایی و بیماری ایدز در این کشور آفریقایی بود. مارک دورنفورد می، اپرای معروف ینیره را تبدیل به فیلمی سینمایی به‌نام «کارمن کایلیتشا» کرد و خرس طلایی جشنواره بین‌المللی برلین را برای آن گرفت. قصه فیلم از دوران قدیم به آفریقای جنوبی معاصر نقل‌مکان کرد. «عروسی سفید» نامزد رسمی آفریقای جنوبی برای رقابت‌های اسکار بهترین فیلم خارجی هم یک کار کمدی جاده‌ای است.
این فیلم را جان فورنر کارگردانی کرده و نتوانست به فهرست نیمه‌نهایی این رشته اسکار راه پیدا کند. الیور هرمانوس ستاره درحال رشد سینمای آفریقای جنوبی درام واقع‌گرای اجتماعی «شرلی آدامز» را آماده نمایش دارد. قصه این فیلم درباره مادری است که سعی دارد از فرزند بیمار و عقب‌مانده خود محافظت کند. از دیگر فیلم‌های مهم و مطرح جدید سینمای این کشور می‌توان به «رسوایی» (استیو جاکوبز)، «پوست» (آنتونی فابیان) و «پایان بازی» (پته تراویس) اشاره کرد.
منتقدان سینمایی می‌گویند آفریقای جنوبی هم مثل آمریکا تشنه فیلم‌هایی است که مضمون اصلی آنها در ارتباط با تقدیر و اعتقاد است و به محصولاتی که ارزش‌های خانوادگی را پاس می‌دارند، اهمیت زیادی می‌دهد. بخش اعظم تماشاگران سینما در این کشور آفریقایی مسیحی هستند و صنعت سینمای این کشور تلاش دارد تعالیم مذهبی را در دل قصه‌هایی اجتماعی و سرگرم‌کننده به تصویر بکشد. تولید فیلم‌های زنده در شرایطی در دستور کار صنعت سینمای آفریقای جنوبی قرار دارد که قرار است اولین فیلم انیمیشن کامپیوتری هم در این کشور وارد مرحله تولید شود.
رویترز
