از دههفجر سال گذشته، اتوبوسرانی مشهد با بهرهگیری از توان 3 شرکت خصوصی 300 دستگاه اتوبوس را به سامانه حملونقل عمومی این شهر تزریق کرده است.
اما نکته قابل تامل این است که خدمات بخش خصوصی تفاوت چندانی با اتوبوسهای دولتی ندارد و تنها مزیت آن خلوت بودن آن است.
یک شهروند مشهدی در گفتوگو با ایسنا، میگوید: «باتوجه به اینکه مشهد یکی از بزرگترین کلانشهرهای ایران است و هر ساله افراد زیادی برای زیارت بارگاه امام رضا(ع) به مشهد سفر میکنند، وضعیت اتوبوسرانی نامناسب است و در شأن چنین شهری نیست.»
وی میافزاید: «شهروندان به تازگی شاهد همکاری اتوبوسهای بخش خصوصی با بخش دولتی هستند، اما با توجه به بالا بودن میزان کرایه، خدمات آنها فرق چندانی با اتوبوسهای بخش دولتی ندارد و به همین دلیل مردم چندان استقبال نکردند.»
یک کارمند دولت نیز در این باره میگوید: «هر روز برای رفتن به محل کار، مجبور به استفاده از 3 اتوبوس هستم و بیشتر از اتوبوسهای دولتی استفاده میکنم، چرا که بهدلیل بالا بودن ترافیک استفاده از اتوبوسهای خصوصی و عمومی فرقی ندارد.»
وی میافزاید: «در سال گذشته اتوبوسرانی کار مؤثری برای شهروندان انجام نداده است و فقط قیمت بلیت را بدون ارائه خدمات بهتر از30 تومان به 50 تومان افزایش داده است و اتوبوسهای فرسوده هنوز در سطح شهر تردد میکنند در حالیکه شهروندان با افزایش قیمت بلیت، انتظار خدمات بهتری را دارند نه اینکه تنها ناوگان افزایش پیدا کند.»
یک دانشجو نیز با انتقاد از دیرآمدن اتوبوسها، ایجاد خطوط تندرو و مسیرهای ویژه را در بهبود وضعیت اتوبوسرانی مؤثر میداند و میگوید که خطوط تندرو و مسیرهای ویژه اتوبوسرانی در جابهجایی مسافران نقش بسزایی دارند و موجب تسریع رفتوآمد و صرفهجویی در وقت میشوند. وی همچنین با گلایه از وضعیت بهداشتی اتوبوسها و کثیف بودن آنها خاطرنشان میکند، پایانههای اتوبوسرانی به محل داد و ستد تبدیل شده است و دیده میشود که افراد برای فروش اجناس خود حتی وارد اتوبوس هم میشوند.
محسن شوشتری، مدیرعامل سازمان اتوبوسرانی شهرداری مشهد با تاکید بر سیاستهای دولت، مجلس و شورای اسلامی شهر مشهد، مبنی بر استفاده حداکثر از امکانات بخش خصوصی در سامانه حملونقل، بهویژه حملونقل عمومی میافزاید: «سال گذشته کمکهای دولت درخصوص توسعه ناوگان حملونقل عمومی براساس ضرایب تشویقی مانند خصوصیسازی و الکترونیکی کردن این ناوگان بود.»
شوشتری تصریح میکند: «سازمان اتوبوسرانی در حال حاضر بخش دولتی را به بخش خصوصی واگذار نکرده، بلکه تنها امکانات جدید را که از سوی بخش خصوصی تامین میشود، به ناوگان قبلی تزریق کرده است و در این ارتباط، سازمان اتوبوسرانی تنها خطوطی را که اقتصادیتر است به بخش خصوصی واگذار کرده است.»
شوشتری در عینحال تایید میکند که اتوبوسهایی که از طریق بخش خصوصی به ناوگان اتوبوسرانی تزریق شدهاند، خدمات ویژهای ندارند و تنها این اتوبوسها به ناوگان قبلی اضافه شدهاند.
وی با اذعان به اینکه شهروندان تنها از بعضی از خطوط استقبال کردهاند، تعداد اتوبوسهای در نظر گرفته شده برای خطوط را به تناسب حجم مسافر اعلام میکند و میگوید: «شهر مشهد چند خط محوری مانند انتهای طبرسی - انتهای ترمینال دارد که این نوع خطوط بهدلیل بالا بودن حجم مسافر دارای 50 اتوبوس است و این امکان وجود دارد که برای یک خط غیرمحوری با حجم مسافر کم، هر 5 دقیقه یک اتوبوس پیشبینی شود.»
وی دلیل اصلی تاخیر در خدمترسانی اتوبوس را ترافیک سنگین سطح شهر میداند و معتقد است که با ایجاد خطوط ویژه در سطح شهر میتوان زمانبندی دقیقی برای خدمت رسانی اتوبوسها اعمال کرد.
شوشتری تصریح میکند: «زمانی که بعضی اتوبوسها بالای 10 سال عمر دارند، مراجعات آنها به تعمیرگاهها زیاد میشود و در نتیجه از خدماتدهی آنها کاسته میشود.»
مدیرعامل سازمان اتوبوسرانی مشهد در باره دو قسمت شدن بعضی از خطوط هم میگوید: «براساس مطالعات صورت گرفته روی بعضی از خطوط به این نتیجه رسیدیم که تمامی تقاضاها به هسته مرکزی شهر ختم نمیشود و در کنار آن بهدلیل وجود ترافیک بالا در سطح شهر، راننده نمیتواند در این وضعیت طاقت فرسای ترافیکی رانندگی کند و بههمین دلیل این خطوط به 2 قسمت تقسیم شدند.
وی با تاکید بر ضرورت توسعه پایانهها تصریح میکند: «براساس مطالعات صورت گرفته در حال حاضر 13 نقطه از شهر برای ایجاد پایانه مشخص شده است و همچنین در کنار توسعه پایانهها باید خطوط محوری سطح شهر تقویت شود.»
شوشتری درباره استفاده از کارت الکترونیک نیز خاطرنشان میکند: «اگر میخواستیم صرفا برای اتوبوس کارت طراحی شود، اجرای آن آغاز شده بود، ولی شهرداری در نظر دارد سامانهای را طراحی کند که طی آن شهروندان بتوانند با یک کارت از امکانات اتوبوس، تاکسی، قطار شهری، شهربازی، پارکینگها و... استفاده کنند که برای این منظور، سازمان خدمات فناوری و اطلاعات کامپیوتری شهرداری مشهد مناقصه آن را برگزار کرده است و نفرات اول و دوم تعیین شدهاند و بهزودی وارد مرحله اجرا میشود.» به گفته وی، «سال گذشته با کمک دولت 500 دستگاه اتوبوس به ناوگان حملونقل عمومی مشهد اضافه شده است و اگر امسال نیز همین مقدار به ناوگان تزریق شود، اتوبوسهای فرسوده جمعآوری خواهد شد و در کنار آن باید به این نکته نیز توجه داشت که تولید اتوبوس در مشهد دارای محدودیت است.»
مدیرعامل سازمان اتوبوسرانی مشهد با بیان اینکه سازمان اتوبوسرانی کمتر از حد انتظار درآمد دارد، میافزاید: «اتوبوسرانی مشهد در یکماه 5/1 میلیارد تومان بهوسیله مردم درآمد دارد در حالیکه این مقدار باید به 2 میلیارد و 700 میلیون تومان برسد.» وی با افزودن این مطلب که تا سال 1390 باید 60 درصد ناوگان اتوبوسرانی به بخش خصوصی واگذار شود، اظهار میدارد: «در حال حاضر تنها 300 دستگاه به نسبت 2 هزار دستگاه اتوبوس موجود به بخش خصوصی واگذار شده است و بخش خصوصی برای اینکه بتواند هزینههای خود را پوشش دهد، باید بهوسیله مردم کسب درآمد کند و در کنار آن شهروندان باید خودشان را با شرایط جدید وفق دهند.»
به گفته شوشتری، در سال 87 قیمت تمام شده بهای بلیت 158 تومان بوده که این مقدار در سال 88 به 200 تومان رسید و اگر شهرداری مشهد یارانهها را افزایش دهد، بهای بلیت افزایش پیدا نخواهد کرد. وی در پایان خاطرنشان میکند: «هزینههای اتوبوسرانی در کنار یارانه شهرداری باید از محل دیگری یعنی ایجاد درآمد از طریق شهروندان تامین شود و راه علاجی برای آن وجود ندارد، همچنین مردم میتوانند با کمک به بخش خصوصی و سازمان اتوبوسرانی، راه ارائه خدمات بهتر را باز کنند.»