صدر در ۱۰ اسفندماه سال ۱۳۱۳شمسی در شهر کاظمین دیده به جهان گشود. او از خاندان دانش و تقوا بود. پدرش سید حیدر صدر، عالمی برجسته و از مجتهدان جوان و پراستعداد زمانش بود. مادرش نیز بانویی پرهیزگار و دختر مرحوم آیت‌الله شیخ عبدالحسین آل‌یاسین بود.
صدر از همان دوران کودکی تحصیلات دینی را آغاز کرد و از محضر استادانی چون محمدرضا آل یاسین و سیدابوالقاسم خویی بهره برد و با استعداد شگرف و پشتکاری که داشت، در اوان جوانی به درجه اجتهاد نائل شد.
او نه‌تنها در فقه و اصول که آن زمان در حوزه نجف اشرف متداول بود، متفکر و برجسته بود، بلکه در سایر علوم اسلامی چون فلسفه، اقتصاد، منطق، اخلاق، تفسیر و تاریخ نیز دارای اندیشه‌های ژرف و آثاری ماندگار بود.
از جمله مهم‌ترین آثار او می‌توان به کتاب‌های فلسفتنا، اقتصادنا، حلقات فی علم الاصول، فدک فی التاریخ، بحث حول المهدی و ده‌ها اثر دیگر اشاره کرد. همچنین علاوه بر تقریرات درس‌های فقه و اصول، مباحث ایشان در شرح استدلالی «العروه الوثقی» نیز در چند جلد منتشر شده است.
او پس از فوت آیت‌الله حکیم به‌تدریج به‌عنوان یک رهبر شناخته شده در برابر حزب بعث عراق مورد توجه مردم قرار گرفت. شهید صدر به‌علت مبارزاتش با حکومت بعثی عراق و همچنین حمایت‌های بی‌دریغ از انقلاب اسلامی و امام خمینی بارها توسط رژیم صدام دستگیر، زندانی و شکنجه شد.
در آخرین مرحله بعثیان عراقی صدر را در خانه خود زندانی کردند و از رفت‌وآمد مردم به خانه او به‌طور جدی جلوگیری نمودند. ماه‌ها وضع به همین منوال گذشت تا اینکه سرانجام پس از شکنجه‌های فراوان در تاریخ ۱۹ فروردین ۱۳۵۹ به همراه خواهرش بنت‌الهدی به شهادت رسید.
این خواهر نیز مانند برادرش در دامان دانش و تقوا پرورش یافت. علوم عربی و مبانی علم کلام و فقه و اصول را نزد برادر خود فرا گرفت و در زمره نویسندگان پر توان اسلامی درآمد. وی بر 4 مدرسه دخترانه دینی نظارت داشت و آثاری را به یادگار باقی نهاده است.
در عظمت صدر همین بس که امام خمینی در پیامی به مناسبت شهادت این فقیه 46 ساله، او را «از معلمین دانش و اخلاق و مفاخر علم و ادب» نامیدند که «به دست رژیم منحط بعث عراق با وضع دلخراشی به درجه رفیع شهادت رسیده اند» و برای بزرگداشت این شخصیت علمی و مجاهد، که از مفاخر حوزه‌های علمیه و از مراجع دینی و متفکران اسلامی بود... 3روز عزای عمومی اعلام کردند.
به هرحال شخصیت شهید صدر از جنبه‌های مختلفی مثل نبوغ علمی، سجایای اخلاقی و درایت و شجاعت سیاسی قابل مطالعه و درس آموزی است. یکی دیگر از جنبه‌های شخصیت جالب وی آرا و آثار او در عرصه علم حقوق است. صدر علاوه بر دانش عمیق فقهی، آشنایی و اعتقاد تحسین برانگیزی نسبت به علم حقوق داشته و توانسته است آرا و نظریه‌های ماندگاری هم در این عرصه به یادگار بگذارد؛ آرا و نظریه‌هایی که بر حقوق ایران و به‌ویژه بر قانون اساسی هم تاثیرهای مهمی بر جا نهاد.
با این حال، باید گفت مهم‌ترین امتیاز و ابتکار صدر که او را از بسیاری دیگر متمایز می‌سازد، نوع نگاه وی به آموزه‌های اسلامی است. او به‌راستی باور داشت که اسلام، مکتبی جامع و کارآمد برای اداره زندگی بشر است و به همین دلیل تلاش می‌کرد به‌دور از مطالعات موردی و مرسوم در حوزه‌های علمیه، نگاهی انداموار و نظام‌مند به تعالیم اسلام در هر حوزه داشته باشد و به معنای واقعی کلمه نظام‌سازی و نظریه پردازی کند.
این تلاش مبارک فقط در حوزه «اقتصادنا» نبود و در سایر حوزه‌های فقه و حقوق نیز دیده می‌شود. محصول این ابتکار در حقوق را می‌توان نظریه معروف ایشان، یعنی نظریه منطقه الفراغ دانست که به‌نظرمی‌رسد به‌رغم شهرتی که دارد، درست فهم و درک نشده است.
این نظریه فردا در ضمیمه حقوق همشهری مورد بررسی قرار خواهد گرفت. به امید آنکه بیش از گذشته شاهد رواج اندیشه و شیوه تفکر و عمل او باشیم. رحمت و رضوان خدا بر صدر و همه شهیدان تاریخ باد.
