سازمان آب قم تصمیم گرفته بود برای جلوگیری از کمبود آب در ایام خانه‌تکانی، در کنار تلاش برای تولید بیشتر آب آشامیدنی، دست به فرهنگسازی نیز بزند.
حالا دیگر خیلی‌ها روی این نکته که کار فرهنگی زمان‌بر است و معمولا در کوتاه‌مدت به نتیجه نمی‌رسد، اتفاق نظر دارند اما در 3 روز آخر سال، برخی از قمی‌ها تصمیم گرفتند شیرهای آب را هنگام حمام کردن مدام باز نگذارند، باغچه خود را با آب آشامیدنی آبیاری نکنند و هنگام ظرف شستن آب کمتری هدر دهند. در حقیقت مدیران شهری در قم تصمیم گرفته‌اند که در سومین سال خشکسالی پیاپی این شهر، با شیوه‌های مختلف، فرهنگسازی را برای کاهش مصرف آب، به اصلی‌ترین هدف خود تبدیل کنند.
عمده آب آشامیدنی شهر قم از سد 15 خرداد تامین می‌شود و ذخیره این سد به‌دلیل کاهش بارش باران، نسبت به سال گذشته 44 درصد کاهش داشته و به 10درصد ظرفیت کل سد رسیده است. این حجم کاهش آب تا‌کنون سابقه نداشته است. شواهد حاکی از این است که این شهر در 3 سال اخیر با بحران آب روبه‌رو بوده و این در حالی است که کم‌آبی و خشکسالی سال‌های 87 و 88 تقریبا با خشکسالی سراسری در ایران همزمان شده است.
کارشناسان بحران آب سال 89 را شدیدتر از 2 سال گذشته پیش‌بینی کرده‌اند. بر همین اساس در اواخر فروردین ماه بود که استاندار اعلام کرد که بحران کم‌آبی قم بسیار جدی و نیازمند مشارکت و توجه همه مردم است. به اعتقاد او اگر مصرف آب در قم کاهش پیدا نکند، به ناچار یا باید از فشار آب در لوله‌ها کاست یا حتی آب را جیره‌بندی کرد. استاندار از همه مسئولان و شهروندان قمی خواسته است که بحران را جدی بگیرند و هر کس به سهم خود تا حد ممکن در تامین و صرفه‌جویی در مصرف آب نقش داشته باشد.
به‌دلیل جدی بودن مشکل کمبود آب در قم استانداری نشست‌هایی را برای «بررسی مشکلات بحران کم‌آبی استان» تشکیل داد و مدیران شهری نیز بسیج شده‌اند تا به طریقی از شدت بحران بکاهند. شهرداری، شورای شهر و شرکت آب و فاضلاب مهم‌ترین مراکزی هستند که مکلف شده‌اند برای کم‌آبی چاره بیندیشند.
شهرداری قم در سال جدید فعالیت‌های تازه‌ای را برای تامین بیشتر آب شروع کرده است. مدیران شهری حتی به فکر افتاده‌اند که آب‌انبارهای قدیمی قم را نیز احیا کنند. حجت‌الاسلام سید محمد آتش‌زر، رئیس شورای اسلامی شهر قم به «همشهری» می‌گوید: «کمیته‌ای در شهرداری قم تشکیل شده تا تمام چاه‌های قدیمی آب را احیا و از آب آنها برای آبیاری پارک‌ها و فضای سبز شهری استفاده کند. در سازمان فضای سبز شهرداری واحدی نیز تشکیل شده که تمام اطلاعات منابع آبی داخل شهر را شناسایی کند. حتی قرار شده شهرداری از آب‌انبارهای قدیمی هم سهمیه آب بگیرد. 2 حلقه چاه نیز برای همین کار از مردم خریداری شده است.»
او اضافه می‌کند: « از وزیر نیرو اجازه گرفته‌ایم که از آب تصفیه‌خانه فاضلاب قم برای آبیاری درختان غیرمثمر شهر استفاده کنیم.» از سوی دیگر مدیران اجرایی هم تلاش می‌کنند با تسریع در اجرای خط انتقال آب از سرشاخه‌های دز به قم، جدا کردن آب آبیاری فضای سبز از آب آشامیدنی و انتقال آب‌های سطحی به دشت مسیله، آب بیشتری را تامین کنند. اما مدیران اجرایی قم معتقدند که تنها تامین آب کافی نیست و اگر شهروندان الگوی مصرف بهینه را رعایت نکنند، به احتمال زیاد تابستان با بی‌آبی روبه‌رو خواهند شد.
شهروندان قمی باید متقاعد شوند که اگر با کمی زحمت بیشتر، به صرفه‌جویی در مصرف آب عادت کنند، در بلندمدت بهره بیشتری از آب نصیبشان خواهد شد؛ این کار احتیاج به فرهنگسازی گسترده‌ای دارد که حوزه معاونت فرهنگی شهرداری قم قسمتی از آن را بر عهده گرفته است. رئیس شورای اسلامی شهر قم در این زمینه می‌گوید: «کتابچه‌های کوچکی به نام «همسایه» در محله‌های قم توزیع می‌شود که یکی از آنها به صرفه‌جویی در مصرف آب اختصاص یافته است. بیلبوردهایی نیز در سطح شهر نصب شده که به مردم هشدار می‌دهد اگر صرفه‌جویی نکنند، تابستان کم‌آبی خواهند داشت.»
در 2 سالی که قم با خشکسالی روبه‌رو بوده است، فرهنگسازی برای صرفه‌جویی در مصرف آب، حدود 30 درصد به کاستن از میزان مصرف کمک کرده است و این یعنی کاهش مصرف بیش از افزایش تامین آب، در مهار بحران کم‌آبی قم نقش داشته است. عبدالحمید توکلی بینا، مدیر شرکت آب و فاضلاب قم به «همشهری» می‌گوید: «کار فرهنگی و فرهنگسازی در شاخص‌های کاهش مصرف آب کاملا مؤثر بوده است و امیدواریم در روزهای منتهی به تابستان نیز اثر بیشتری داشته باشد.»
او راهبرد فرهنگسازی را یکی از راهبردهای کلان برای مقابله با کمبود آب می‌داند و می‌گوید: «در مباحث مربوط به آب آشامیدنی، در 2 حوزه تامین آب و تقاضا و مصرف، مدیریت اعمال می‌شود. در حوزه مدیریت تقاضا و مصرف، تلاش کرده‌ایم 3 راهبرد را دنبال کنیم که عبارتند از: راهبرد فنی، راهبرد اقتصادی و راهبرد فرهنگی و فرهنگسازی.»
صدا و سیمای استان قم نیز دست به کار شده است و در 14 بخش مختلف، برنامه‌هایی را درباره صرفه‌جویی در مصرف آب پخش می‌کند. نمایش انیمیشن‌های کوتاه و فیلم‌های مستند از مراحل تولید آب آشامیدنی، از جمله برنامه‌های صدا و سیمای قم است تا از این طریق همه مردم به‌ویژه کودکان و نوجوانان بیش از همیشه به ارزش و اهمیت آب و دشواری‌های تهیه و سالم‌سازی آن پی ببرند و تا حد ممکن از هدر رفتن آب جلوگیری کنند.
آب، صدای زندگی
جشنواره «آب، صدای زندگی» که سال گذشته در قم برگزار شد یکی از برنامه‌های فرهنگی شرکت آب قم است. امسال این جشنواره با حضور 4 هزار و 700 دانش‌آموز شرکت‌کننده به‌مدت یک هفته در تالار آب شرکت آبفای قم برگزار می‌شود. دانش‌آموزان در این جشنواره 540 کتاب، 180 شعر و 60 سرود و نمایشنامه درباره آب و صرفه‌جویی در مصرف آن نوشته‌اند. شرکت آبفا در مدارس و مهد کودک‌های قم، به دانش‌آموزان علاقه‌مند درجه‌هایی با عنوان «آب‌بان یکم»، «آب‌بان دوم» و «آب‌بان سوم» داده است که در زنگ‌های تفریح کنار آب‌خوری‌ها می‌ایستند و به دانش‌آموزان برای باز نگذاشتن بی‌مورد شیر آب تذکر می‌دهند.مدیر شرکت آبفای قم می‌گوید: «با اینکه تلاش می‌کنیم با فعالیت‌های فرهنگی از بحران کمبود آب امسال عبور کنیم، اما می‌دانیم که کار فرهنگی به‌تدریج اثر خود را می‌گذارد. مطمئن هستیم دانش‌آموزان قمی با برنامه‌هایی که برایشان تدارک دیده شده ( در مدارس و رسانه‌ها ) به ارزش آب پی می‌برند و عادت می‌کنند که الگوی مصرف خود را تغییر دهند و حتی پدر و مادر خود را تشویق کنند که بیشتر به صرفه‌جویی فکر کنند.» برگزاری اردوها، نمایشگاه‌های نقاشی و مسابقات روزنامه‌دیواری نیز از جمله اقدامات مدیران اجرایی قم برای فرهنگسازی درباره آب بوده است. ضمن اینکه «آب» نخستین کلمه‌ای است که دانش‌آموزان کلاس اولی یاد می‌گیرند و در همین زمینه، جشنواره فراگیری نخستین واژه در برخی مدارس نمونه قم نیز برگزار شده است.
