آن زمان وقتی احمد نادعلیان روی سنگ‌ها، ماهی حکاکی می‌کرد و آنها را کنار رودخانه‌ها یا در جریان آب‌ها به حال خود می‌گذاشت، خیلی‌ها منتظر روزی بودند که این هنرمند، خودش خسته شود و به آتلیه برگردد. او کار خود را از کوه‌ها و رودهای پلور آغاز کرد و هر چه گذشت، توانست آن‌قدر راه خود را برود تا به ساحل سرخ جزیره هرمز برسد.
حالا سال‌هاست که او جشنواره هنر محیطی را برگزار می‌کند و در مرکز بین‌المللی پردیس میزبان هنرمندانی از دیگر کشورها می‌شود که آثار خود را در طبیعت ایران به یادگار می‌گذارند و به کشورشان برمی‌گردند.
«در جایی خواندم که ماهی‌های «نادعلیان» در خیلی از رودخانه‌های دنیا رها شده‌اند و زندگی می‌کنند. شاید ماهی‌های احمد نادعلیان و هنرمندان محیطی کشور بتوانند هویت قائمشهر و تمام رودخانه‌های مازندران را به ما باز‌گردانند.
شاید ماهی‌های نادعلیان، ماهی ما شوند و برای ما بمانند، شاید هنرمندان و دوستان مدافع محیط زیست به قصد یاری ما، برای رودخانه سیاهرود قائمشهر ماهی بیاورند!»
مدیر گروه هنری حجم سبز - گروه برگزار کننده نقاشی در فضای باز روستاهای ایران- با بیان این آرزو به همشهری می‌گوید: «همزمان با بیست‌وهفتمین جشنواره هنر محیطی، جشنواره دیگری با عنوان بیستمین جشنواره هنر در روستا (اجرای نقاشی در فضای باز روستاهای ایران) با حمایت مرکز بین‌المللی پردیس و گروه هنری حجم سبز از 5 تا 7 خردادماه در روستای کوتنا در شهرستان قائمشهر برگزار شد.»
جـــلال‌الــدین مشمولــی ادامه می‌دهد: «در این جشنواره دکتر احمد نادعلیان، رئیس مرکز بین‌المللی پردیس و بیش از 40هنرمند برجسته این عرصه از سراسر کشور با نگاه حفظ محیط زیست در حاشیه رودخانه سیاهرود قائمشهر به اجرای هنر محیطی پرداختند. البته باید به این مهم اشاره کنم که نسل اورنج ـ از گونه‌های مهم و منحصربه‌فرد و بزرگ ماهی رودخانه‌های مازندران- رو به انقراض است.»
وی با بیان اینکه صید غیرمجاز و غیر اخلاقی (با کاربرد سموم شیمیایی و جریان برق ) از عوامل اصلی انقراض نسل ماهی اورنج در رودخانه‌های مازندران است، تصریح می‌کند: «اصلاح قوانین در ارتباط با صید ماهی اورنج باید از سوی اداره کل شیلات و اداره کل محیط زیست پیگیری و محقق شود و در این راستا ایجاد تعامل با مقام‌های قضایی در برخورد با صیادان حرفه‌ای غیرمجاز در دستور کار قرار گیرد. به هر صورت حفاظت از گونه‌های ارزشمند ماهی‌ها نیازمند عزم ملی، برنامه مدون و اصولی و تدبیر کلان‌نگر است.»
حفاظت از رودخانه سیاهرود
نوشین نفیسی، دبیر بیست و هفتمین جشنواره هنر محیطی هم درباره اهداف این جشنواره‌ها به همشهری می‌گوید: «هدف از برگزاری جشنواره محیطی در نمای کلی، شناسایی مکان‌های تازه، کار در این فضاهای طبیعی و آشنایی با هنرمندان بومی است، اما در جشنواره روستای کوتنا، حفاظت از محیط‌زیست رودخانه سیاهرود و حمایت از اورنج ماهی نیز از جمله اهداف مورد نظر است. باید به این نکته هم اشاره کرد که به دلیل نبود آموزه‌ها و موازین زیست محیطی، زباله‌های بسیاری ـ اغلب پلاستیکی- در بستر رودخانه سیاهرود رها شده‌اند و این پدیده، ضرورت آن را که هنر محیطی به‌عنوان یک رسانه هنری می‌تواند بسیاری از کمبود‌ها و کاستی‌ها را گوشزد کند یادآوری می‌کند. »
نفیسی ادامه می‌دهد: «هنرمندان در هنر محیطی به‌دنبال اهداف مختلف هستند ولی رویکرد اصلی آن توجه به خطری است که محیط‌زیست را تهدید می‌کند؛ خطراتی همچون وسعت یافتن کویرها، خشک شدن رودخانه‌ها و تالاب‌ها، کم شدن ماهی‌ها و پرندگان و آلودگی‌های زیست‌محیطی.» وی درباره آثار ارائه شده در این فضای هنری نیز می‌گوید: «آثار هنرمندان محیطی اغلب میرا هستند و تعامل و همکاری میان هنرمند و افراد علاقه‌مند به حفظ محیط زیست یا دانشمندان را نشان می‌دهند.
البته شاید درگذشته به‌دلیل تغییر مسیرها و دخالت در امور طبیعت، این فعالیت مغایر با محیط‌زیست بود، اما امروزه هنرمندان محیطی، عناصر طبیعی را به‌عنوان مواد اصلی آثار هنری‌شان انتخاب می‌کنند و چون این امر در پاکیزه شدن محیط از آلودگی‌ها نقش اساسی ایفا می‌کند، خلق اثر دخل و تصرفی در شرایط عادی محیطی ندارد.»
هنر محیطی در اواخر دهه 1960 و با این ذهنیت که فقط نگارستان‌ها و موزه‌ها، جایگاه‌های مناسب برای ارائه و نمایش آثار هنری نیستند، متولد شد تا هنرمندان با پرداختن به آن، آثار هنری بسیاری را در مکان‌های طبیعی اجرا کنند. این هنر، دیدی جدید را از رابطه با طبیعت در برابرمان قرار می‌دهد و راهکارهایی نو برای همزیستی با محیط اطراف در اختیارمان می‌گذارد به‌گونه‌ای که شاید بتوان گفت هنر محیطی، پرداختن به تعهدات اجتماعی است.
هنر محیطی
در اواخر دهه 60 میلادی در اروپا هنرمندان با این نگاه که جای هنر فقط در نگارستان‌ها و موزه‌ها نیست، دست به ابتکار تازه‌ای زدند و در محیط‌های طبیعی با مصالح طبیعی آثار هنری متعدد و حجیمی را به‌وجود آوردند. با این کار شاخه جدیدی در هنر انسانی شکل گرفت که به آن هنر خاک یا هنر زمین می‌گویند. بعد از آنکه گرایش تازه‌ای در هنر شکل گرفت، هنر محیطی از این رشته پدید آمد. در هنر محیطی آثار هنری بیشتر نمادین و میرا هستند، اما در هنر زمین، از آنجایی که نوع به‌کارگیری مصالح سنگین و حجیم است، پایایی و استقامت بیشتری وجود دارد.
در هنر محیطی برخی از هنرمندان بیش از آنکه بخواهند با استفاده از امکانات طبیعی هنر خود را به تصویر بکشند، سعی می‌کنند که به محیط‌زیست در همه شکلش هویت بدهند. هنرمند با این روش به کمک محیط‌زیست، خصوصا فضاها و مکان‌های در خطر می‌رود و ضمن توجه دادن مردم به یک اثر هنری، راه‌های حفظ و بقای محیط‌زیست را نیز به تصویر می‌کشد.
هنر محیطی چندان در ایران پرسابقه نیست، اما طرفداران زیادی دارد. این نوع گرایش در هنرهای بصری موجب شده است که برخی از هنرمندان ایران، به شکل غیرمستقیم اعتراض خود را به نابودی محیط‌زیست به تصویر در‌آورند.
