نه نور مهتابی حس می‌شود که از لابه‌لای شاخ و برگ درختان بر سنگفرش خیابان‌ها بیفتد و مناظر دلنشین به وجود آورد و نه از آن همه شکوه سقف تاریک بالای سرمان به همراه دانه‌های درخشانش خبری هست. این روزها حتی برای دیدن ساده‌ترین پدیده‌های آسمانی که بی‌منت برای ما نمایش داده می‌شود باید به دوردست‌های شهرهای بزرگ سفر کنیم؛ البته اگر گرفتاری و دلمشغولی‌های زندگی شهری اجازه دهد.
یکی از این پدیده‌ها، بارش‌های شهابی هستند که از چشمگیرترین نمایش‌های آسمانی است؛ پدیده‌هایی که هر کس بدون توجه به میزان مهارت و دانسته‌های نجومی‌اش به‌آسانی می‌تواند آن را از هر کجای زمین رصد کند و لذت ببرد؛ زمانی که جو زمین به‌گرمی از ذرات پراکنده دنباله‌دارها و سیارک‌ها در مدارش استقبال می‌کند و حالت دفاعی به خود می‌گیرد تا مبادا این ذرات به ساکنانی که در گهواره زمین آرمیده‌اند آسیبی برساند.
در نتیجه جنگی سخت بین جو زمین و این ذرات درمی‌گیرد و به دنبال آن آتش‌بازی بسیار زیبایی به راه می‌افتد که ساکنان زمین را به نظاره آن می‌کشاند. امروزه فعالیت‌های رصدی بارش‌های شهابی در میان منجمان آماتور در سراسر جهان به صورت جدی به چشم می‌خورد. همین رصدها باعث پیشرفت این شاخه از نجوم و جمع‌آوری اطلاعات علمی بسیاری شد.
هرساله در بلندترین شب‌های سال، بین روزهای 16 تا 25آذر، آسمان میزبان شهاب‌های جوزایی است؛ شهاب‌های خرامانی که در دل سرد آسمان، آتش‌بازی زیبایی راه می‌اندازند تا منجمان را زیر سقف زیبای آسمان بکشانند؛ شهاب‌هایی که بر خلاف اکثر بارش‌های سال، بر اثر عبور زمین از میان ذرات به‌جامانده از سیارک فایتون 3200(1983TB) پدید می‌آیند. این سیارک را سیمون گرین و جان دیویس با استفاده از داده‌های ماهواره فروسرخ «IRAS» در سال1362 کشف کردند.
شاید به همین علت است که شهاب‌های جوزایی چگال‌تر و جان‌سخت‌تر از سایر شهاب‌های سال هستند که از دنباله‌دارها سرچشمه می‌گیرند. بنابراین مانند آنها سریع در جو نمی‌سوزند و پایداری بیشتری از خود نشان می‌دهند؛ در نتیجه در شب‌های بارش جوزایی ما شاهد شهاب‌هایی خرامان هستیم که با سرعت 35کیلومتر بر ثانیه با رنگ سفیدشان جلوه خاصی به آسمان می‌دهند.
سرعت این شهاب‌ها در مقایسه با سرعت 60کیلومتری شهاب‌های برساووشی و 66کیلومتری جباری و 71کیلومتری اسدی، بسیار کمتر است. بارش شهاب جوزایی به سبب رنگ سفید و سرعت کم شهاب‌هایش، در دسته زیباترین بارش‌های سال رده‌بندی می‌شود.
کانون بارش در 2درجه‌ای شمال شرق ستاره آلفا – جوزا(یکی از پرنورترین ستاره‌های صورت فلکی جوزا به نام کاستور) در منطقه‌ای از آسمان جای دارد که صاحب پرنورترین ستاره‌هاست. کانون بارش، در حقیقت جایی در آسمان است که به نظر، شهاب‌ها از آنجا سرچشمه می‌گیرند. از ویژگی‌های بارش جوزایی آن است که کانون بارش نسبت به ناظر زمینی، تقریبا در مقابل خورشید قرار دارد؛ در نتیجه در تمام طول شب، کانون بارش، بالای افق شمال است و اگر آسمانی صاف و بدون آلودگی نوری داشته باشید، تقریبا هیچ‌کدام از شهاب‌ها از دید شما پنهان نخواهند ماند.
اگر خوش‌اقبال باشید، حتما شاهد آذرگوی‌های درخشانی خواهید بود که دل آسمان را می‌شکافند. اما یادتان باشد که بیشتر شهاب‌ها در 40 تا 50 درجه دورتر از کانون بارش می‌درخشند و در خود کانون شهابی دیده نمی‌شوند. هر چه به سمت کانون نزدیک‌تر شوید، رد شهاب‌ها کوچک‌تر و نهایتا در کانون، نقطه‌ای می‌شود.
در بارش امسال نیز زمین در شب‌های 22،23و 24آذر از نزدیک‌ترین فاصله توده ذرات فایتون می‌گذرد. بنابراین از حدود ساعت8 شب که صورت فلکی جوزا بر فراز افق شرق طلوع می‌کند، تا صبح‌گاه شرایط رصدی مناسبی مهیاست؛ به‌ویژه آن‌که امسال، ماه نیز نزدیک به صبح طلوع می‌کند و هلال باریک آن مزاحمتی ایجاد نمی‌کند.
بنابراین فقط کافی است از آلودگی نوری شهرها فرار کنید و لباس گرم به اندازه کافی همراه داشته باشید! بارش جوزایی امسال حدود ساعت2:30 بامداد 24آذر به اوج خود می‌رسد و شما می‌توانید در یک ساعت، حدود 100 تا 120 شهاب در ساعت بشمارید. با شمارش شهاب‌ها در یک ساعت، هنگامی که کانون بارش در بالاترین ارتفاع خود است، شما اصطلاحا «ZHR» بارش را به دست آورده‌اید.
به علت سرعت کمتر شهاب‌های جوزایی، شمارش و تشخیص قدر و رنگ آنها آسان‌تر است. بنابراین این بارش، آزمون خوبی است برای آمادگی در رصد سایر بارش‌ها و کسب مهارت بیشتر در رصد این پدیده.
اگر برنامه‌های فشرده زندگی شهری به شما اجازه داد، حتما برای دیدار با شهاب‌های جوزایی به خارج از شهر و زیر گنبد قیرگون آسمان بروید!
