پس دور از ذهن نبود اگر نویسندگان و هنرمندان این دیار تا سال‌های سال نتوانستند از تأثیرات جنگ جهانی دوم خود را برهانند، آنگونه که ردش را تا همین دو دهه اخیر به اشکال مختلف در آثار آنها میشد دید.
با این وصف شاید بتوان مهم‌ترین ویژگی نویسندگان نسل جدید آلمان را در بیرون آمدن از زیر سایه این جنگزدگی و پرداختن به روزگار خود دانست؛ نسلی که در چند دهه اخیر با انتشار آثاری در خور اعتنا طرحی نو در ادبیات آلمان در انداخته و چهرهای تازه از آن به نمایش گذاشتهاند تا دیگر ادبیات آلمان را تنها منحصر به نامهای بزرگی چون توماس مان، هاینریش بل، گونتر گراس و... ندانیم؛ نسلی که حرفهای زیادی برای گفتن دارد؛ نویسندگانی همچون زیبیله برگ، هارتموت لانگه، اووه تیم، اینگو شولتس، یولیا فرانک و... .
خوشبختانه چهره تازه ادبیات آلمان در کشور ما نیز با اقبال روبه‌رو بوده و نباید از کنار نام محمود حسینیزاد به راحتی گذشت، البته نه فقط به‌دلیل کیفیت ترجمههای تخصصی از زبان آلمانی به فارسی او بلکه به‌دلیل سهم بسزایی که در شناساندن نویسندگان امروز ادبیات آلمان و آثارشان به مخاطب فارسی زبان داشته است.
یودیت هرمان نیز یکی از این نویسندگان است؛ چهرهای جوان که یکی از استعدادهای ادبیات آلمان شناخته میشود و تنها با 3 کتاب، نه‌تنها جایگاه خود را در ادبیات این کشور تثبیت کرده است بلکه با ترجمه و انتشار این آثار به دیگر زبان‌ها شهرتش آن‌سوی مرزها را نیز درنوردیده و میرود تا به نامی آشنا در ادبیات اروپا بدل شود. نخستین بار حسینی زاد با ترجمه گزیدهای از داستان‌های کوتاه این نویسنده به فارسی در کتابی به نام «آن‌سوی رودخانه ادر» او را به فارسی‌زبانان معرفی کرد و حالا نیز با ترجمه کتابی به نام «آلیس» قدم دیگری در این راه برداشته است.
یودیت‌هرمان، نویسنده و روزنامه‌نگار جوانی است که در سال1970 به دنیا آمده و ساکن زادگاه خود( برلین) است. او ابتدا با انتشار داستان‌هایی کوتاه چهره شد و آثارش نه‌تنها با استقبال روبه‌رو شدند بلکه جوایز گوناگونی را نیز برایش به ارمغان آوردند. یودیت هرمان بعد از موفقیت داستان‌های کوتاهش در بهار2009 «آلیس» را منتشر کرد. این کتاب از 5بخش (5داستان) تشکیل میشود که همگی از تمی واحد، یعنی تنهایی و مرگ برخوردارند.
وجه مشترک دیگر این داستان‌ها حضور نامی است مشترک (آلیس) که در هر یک از داستان‌ها به نوعی با انسانی در حال احتضار روبه‌رو شده و در آخرین لحظات وداع آنها با مرگ به دیدارشان میشتابد و به این ترتیب نویسنده برشی در زندگی انسان‌های دم مرگ میزند و به اوضاع و احوال آنها میپردازد. ارتباط درونی در این 5داستان باعث شده است که برخی آلیس را یک رمان به حساب بیاورند، آنگونه که در چاپ آن به زبان فارسی نیز از آن به‌عنوان رمان یاد شده است.
اما یودیت‌هرمان وقتی مصاحبه‌کننده مجله اشپیگل عنوان میکند که اگر هر نویسنده دیگری این کتاب را نوشته بود از آن به‌عنوان رمان یاد میکرد، نه مجموعه داستان، به درستی پاسخ داد که این کتاب شامل 5 داستان است با یک شخصیت؛ آلیس. و نکته آنجاست که اگرچه رمان عنوانی جذابتر از داستان کوتاه برای این کتاب به‌حساب میآید اما صرف برخورداری چند داستان از تمی واحد و همچنین شخصیتی با یک نام مشترک، نمیتوان آن را رمان نامید، خاصه آنکه رمان ساختاری دیگرگونه و برخورداری از عناصر مضمونی و روایی مرتبط‌تری را طلب میکند.
داستان‌های این کتاب همچون اغلب آثار یودیت هرمان از لحنی واقع‌گرایانه، سرد و اندوهبار برخوردارند. نثر این نویسنده ساده و متکی بر رعایت نهایت ایجاز است؛ ایجازی که در بسیاری از بخشهای داستان‌هایش جا میافتد و ذهن خواننده را به مشارکت در داستان فرا میخواند تا خود به پر کردن آنچه به‌دلیل ایجاز ناگفته باقیمانده بپردازد و در نهایت به همین دلیل ارتباطی قویتر با آن برقرار ساخته و بیشتر در فضای داستان قرار میگیرد. اما در عین حال افراط نویسنده در به‌کارگیری این بیان موجز، در پارهای از بخشهای داستان، شکلی مبهم و گنگ به‌خود گرفته و این خلأها کارکردی معکوس و دافعه‌برانگیز پیدا میکند.
اما در مجموع به کارگیری ایجازی تا این حد، نیازمند تبحر و تسلطی بسیار در تفکیک و دست‌چین کردن کلمات و جملات است که به هر حال یودیت هرمان از این آزمون سربلند بیرون آمده و مخاطب نیز در طول کتاب به سبک او عادت میکند، هرچند که نباید فریب سادگی ظاهری متن را خورده و از دقت لازم برای خواندن آن دور افتد.
دنیای ماشینی شده در غرب، سردی حاکم بر روابط انسانی، دور شدن آدم‌ها از یکدیگر، خزیدن به لاک انزوا، اندوه این تنهایی و... از جمله مسائلی است که هر نویسنده با شاخکهای تیز در درک دنیای پیرامون خود، با آن روبه‌رو شده و نهایتا دور از انتظار نیست اگر شاهد تأثیرپذیری او از این فضا و بازتاب آن در داستان‌هایش باشیم. یودیت هرمان به‌عنوان نویسنده‌ای که به روزگار خود میپردازد، در آثارش به‌مراتب به سراغ چنین مضامینی رفته است و در آلیس نیز کوشیده تأثیر چنین اوضاع و احوالی را بر مناسبات اجتماعی و روابط فردی و انسانی به نمایش بگذارد و همچنین با تمرکز روی رابطه فرد با پیرامون خود و با نمایش کنشها و واکنشهای درونی و بیرونیاش باری روانشناختی را نیز برای این داستان‌ها به همراه بیاورد.
درست است که در آلیس، مرگ تم مشترک داستان‌های این کتاب به‌نظر می‌رسد و در لایه بیرونی و روایی داستان نیز بر آن تأکیدی روشن شده است اما این نکته بستری را نیز به‌وجود آورده که نویسنده به ایدههای دیگری هم در لایههای درونی داستانش بپردازد که سرگردانی و تنهایی آدم‌ها از این جملهاند؛ تنهایی‌ای که در اینجا بیشتر مصداق انزوایی خود خواسته به‌نظر می‌رسد؛ انزوایی که حاصل سردی روابط انسانی و دور افتادن آنها از یکدیگر است. اگر برقراری دیالوگ را بارزترین شکل ایجاد ارتباط انسانی فرض کنیم، هرمان به شکلی خلاقانه این سردی دنیای کتاب را به کمک ضرباهنگی آهسته در روایت داستان‌ها و به‌ویژه استفاده اندک از دیالوگ میان شخصیتها در سراسر کتاب جاری ساخته است.
در نهایت آنکه آلیس اثری است جذاب، تازه و با طراوت که این ویژگیهای اثر او نه تنها به‌دلیل پرداختن به مسائل و دغدغههای امروز که به‌دلیل سبک مدرن او نیز هست؛ سبکی که در عین ویژگیهای برشمرده برای آن، گاه از زبانی تصویری و زنده نیز برخوردار میشود.
چاپ اول آلیس با ترجمه محمود حسینی زاد توسط نشر افق با شمارگان 2000نسخه و در 176صفحه به قیمت 3200تومان به بازار عرضه شده است.
