مطمئن راندن، هزینه‌بر نیست

اما تاسیس این ستاد به سال 1369 باز می‌گردد که تحت پوشش معاونت حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران است و نخستین مرکز مکانیزه معاینه فنی خودرو در تهران به نام بیهقی در تیر‌ماه 1379 به بهره‌برداری رسید. به‌دنبال آن در 6نقطه از شهر تهران مراکز معاینه فنی خودرو یکی پس از دیگری راه‌اندازی شد و آخرین مرکز مکانیزه معاینه فنی خودرو به نام خاوران نیز با مشارکت صد درصدی بخش خصوصی ابتدای جاده مشهد در آبان ماه 1387افتتاح شد. وحید نوروزی، رئیس این ستاد در گفت‌وگو با همشهری، از فعالیت‌ها و تجهیزات تازه این ستاد گفته و اینکه برآیند آنها چه تاثیری در کاهش آلودگی هوا، کاهش مصرف سوخت و... دارد.

3 ضلع پلیس، شهروندان و مراکز معاینه فنی به‌صورت توأمان و در نهایت رسانه‌ها بازوهای مؤثر در موفقیت عملکرد ستاد معاینه فنی خودرو هستند. نوروزی با اشاره به این موضوع می‌گوید: این 3 ضلع اگر همپوشانی خوبی داشته باشند، اتفاق خوبی می‌افتد. در 2 سال گذشته شاهد همکاری خوب این 3 ضلع بودیم که حاصل تجهیز مراکز شهرداری و افزایش ظرفیت‌ها به چندین برابر، اعمال قانون توسط پلیس طبق مصوبات مجلس و همچنین تنویر افکار عمومی و آشنا کردن شهروندان با مزایای معاینه فنی توسط رسانه‌ها بود. با همکاری پلیس و رسانه‌های عمومی در سال 89، معاینه فنی تبدیل به فرهنگ شهروندی می‌شود.

در طول دو ماه و نیم گذشته 2200 دستگاه خودرو به مراکز معاینه فنی مراجعه کردند. این آمار در مقایسه با سال قبل نشان‌دهنده افزایش قابل ملاحظه استقبال از این مراکز است و البته این در حالی است که سه ماهه اول سال، اوج کسادی مراکز معاینه فنی است. خوشبختانه این مسئله در بین شهروندان به‌خوبی جا افتاده و درحالی‌که نداشتن معاینه فنی باعث جریمه و اعمال قانون هم نمی‌شود اما مالکان خودرو از آن استقبال می‌کنند.

رشد 20درصدی مراجعه

به گفته نوروزی مراجعه به این مراکز در همین سه ماهه اول سال نیز رشد 20درصدی داشته است. در دوران رکود این رقم قابل توجه است. در فروردین 89 نسبت به همین زمان در سال 88، رشد 20درصدی اتفاق افتاده است. در زمستان سال87 پلیس اعلام کرد که خودروهای فاقد معاینه فنی در طول ایام نوروز متوقف می‌شوند. در تعطیلات سال نو نیز چندین مرکز فعال بودند و خدمات رسانی می‌کردند. عید امسال اما چنین اطلاع‌رسانی‌ای نشد و جریمه‌ای نیز در کار نبود اما با این حال این افزایش استقبال صورت گرفته است. حال درنظر بگیرید اگر اجبار سال 87 نیز همچنان وجود داشت، این رقم افزایش بیشتری داشت.

رئیس ستاد معاینه فنی خودرو معتقد است که فرهنگ مراجعه به این مراکز برای مالکان خودرو نهادینه شده اما بزرگ‌ترین مشکل در این راه، درک اشتباهی است که مالکان خودرو نسبت به عملکرد معاینه فنی دارند و می‌گوید: مالکان خودرو تصور می‌کنند معاینه، برای اندازه‌گیری میزان گازهای آلوده‌کننده خودرو انجام می‌شود، درحالی‌که این تصور، اشتباه است.

دلیل این تصور اشتباه شهروندان به سال72 برمی‌گردد؛ زمانی که تازه معاینه فنی خودروها شروع شده بود و آن موقع چون مراکز و دستگاه‌های مکانیزه وجود نداشت موارد ایمنی ترمز، کمک فنر، جلوبندی، باز و بسته بودن چرخ‌ها، ‌میزان فرمان و... کنترل نمی‌شد. این مسئله باعث شد مالکان خودرو بعد از آن هم تا 7 یا 8 سال بعد تصور کنند معاینه فنی خودرو برای اندازه‌گیری گازهای آلوده‌کننده است. در سال 79 مراکز مکانیزه معاینه فنی راه‌اندازی شد و از آن پس خودرو در 4 قسمت مورد بررسی قرار گرفت:
احراز اصالت و تایید توسط مراجع قانونی ( در این مورد اگر خودرویی سرقتی  یا دست‌کوب باشد مشخص می‌شود.)

بررسی عیوب ظاهری خودرو از جمله عملکرد صحیح چراغ ترمز، دنده عقب و   بدون ترک بودن شیشه ( حتی یک ترک کوچک روی شیشه خودرو باعث می‌شود حین تصادف، شیشه به جای خمیر شدن تبدیل به هزاران ترکش شده و به اطراف پرتاب شود.)
تست سوم در مورد بررسی میزان آلایندگی خودرو است و تست چهارم در مورد ایمنی خودرو است.

نوروزی اما می‌گوید: مراجعه به مراکز معاینه فنی خودرو، کم‌هزینه‌ترین و بهترین راه برای مالکینی است که تازه خودرویی را خریداری کرده‌اند. آنها می‌توانند با صرف تنها 8هزار و700تومان از این بابت مطمئن شوند.  ما می‌پذیریم که نتوانستیم اطلاع‌رسانی کافی و درستی انجام دهیم اما اگر شهروندان از منافع و فواید انجام معاینه فنی مطلع باشند، حتما نسبت به انجام آن اقدام می‌کنند. فرهنگسازی‌ باید از مدارس شروع شود و از طرفی هم منابع و اختیارات ما محدود است.

وقتی شهروندان در جاده رانندگی می‌کنند به‌طور حسی تشخیص می‌دهند که مثلا کمک فنرهای راست و چپ با هم اختلاف عملکرد دارند و.... در نهایت هم این مشکلات فنی ماشین باعث بروز تصادفات می‌شود. اما نکته اینجاست که پلیس راهنمایی و رانندگی، در تشخیص علت تصادفات معمولا چندان به مسائل فنی و مکانیکی ماشین توجه نمی‌کنند. مثلا دلیل انحراف به چپ خودرو را خواب آلودگی راننده تشخیص می‌دهند، این در حالی است که نقص فنی خودرو باعث این اتفاق شده است. در تشخیص تصادفات رانندگی تنها 13 درصد را نقص مکانیکی خودرو تشخیص می‌دهند، درحالی‌که ما معتقدیم این درصد رقمی بیش از اینهاست.

نوروزی معتقد است که رقم 8هزار و 700تومان برای آگاهی از عیوب خودرو، رقم بسیار ناچیزی است و می‌گوید: قطعا مراجعه ساده به مکانیکی برای اطلاع از عیب خودرو حداقل هزینه 20 هزار تومانی روی دست مالک خودرو می‌گذارد. علاوه بر آن، مکانیک‌ها معمولا دانش فنی روز را ندارند و به شکل تجربی عیب ماشین را تشخیص می‌دهند. اما مراجعه به مراکز معاینه فنی راهکار منطقی‌تری است. این در حالی است که مالکان در تعداد مراجعه به این مراکز هیچ محدودیتی ندارند و حتی می‌توانند تا 20 بار در سال هم به این مراکز مراجعه کنند.

3 مرکز معاینه فنی اتوبوس

رئیس ستاد معاینه فنی خودرو‌‌ها، در مورد معاینه فنی اتوبوس‌ها نیز اطلاعات تازه‌ای دارد. او روند معاینه فنی اتوبوس‌ها را مثبت ارزیابی کرده و می‌گوید: برای نخستین بار در تاریخ شهرداری، اتوبوس‌ها در مراکز مکانیزه معاینه فنی خودرو در 3 مرکز و 3 توقفگاه شرکت واحد معاینه شدند.

نوروزی می‌گوید: یک اتفاق بزرگ در مرکز معاینه فنی اتوبوس‌های شرکت واحد افتاده و آن این است که معاینه فنی باعث می‌شود از هزینه زیادی در بخش نگهداری فنی اتوبوس‌ها صرفه‌جویی شود.

اتوبوس شرکت واحد دیگر به دست مکانیک سپرده نمی‌شود که به سلیقه خودش آن را بازدید کند. در مورد تاکسی‌ها نیز معاینه فنی پیشرفت خوبی داشته به‌طوری که 80 هزار تاکسی در سال گذشته به این مرکز مراجعه کرده‌اند. تاکسی‌ها موظفند سالانه 4 بار به این مراکز مراجعه کنند. این 80هزار، مراجعه کل ناوگان تاکسیرانی نیست. در خوشبینانه‌ترین حالت این رقم 80 هزار، نشان‌دهنده مراجعه 20 هزار تاکسی در 4 نوبت است.

با توجه به حجم تردد و بحث آلودگی و... این رقم امیدوار‌کننده است. سال گذشته‌ 35 هزار مراجعه توسط تاکسی‌ها صورت گرفته بود. سال قبل از آن نیز این رقم به کمتر از 10 هزار می‌رسید؛ پس به این نتیجه می‌رسیم که این پیشرفت در حوزه حمل‌ونقل عمومی قابل توجه است.

در آذر ماه سال گذشته معاینه فنی اتوبوس‌های بلیتی آغاز شد و پایان یافت. دور دوم معاینه فنی نیز به‌زودی آغاز می‌شود. معاینه اتوبوس‌های بخش خصوصی نیز از امسال آغاز می‌شود.

تعیین استانداردهای سختگیرانه

رئیس ستاد معاینه فنی خودروها می‌گوید: با شورای شهر در این رابطه تعاملاتی شد و در کمیته محیط‌زیست این شورا، در نهایت به عددی رسیدیم که استانداردها را به شکل سختگیرانه‌ای تعیین می‌کرد. نتایج کار را به کار‌گروه زیربنایی محیط‌زیست هیات دولت ارسال کردیم. در حال حاضر 2ماه است که حاصل کار ما به تصویب هیات دولت رسیده و منتظر ابلاغ آن هستیم. البته شهرداری آن را مبنا کرده و استانداردهای جدید را بر حسب همین استاندارد سختگیرانه دنبال می‌کند.

نوروزی در مورد استاندارد خودروها به تفکیک خودروی کاربراتوری و انژکتوری می‌گوید: خودروی انژکتوری تولید 85 اجازه ندارد همانند خودروی کاربراتوری آلودگی تولید کند. نباید میزان آلودگی تولیدی 2خودرو با یک خط‌کش سنجیده شود. استانداردهای خودروی انژکتوری 2 برابر سختگیرانه‌تر است. نسبت استاندارد تولید گازهای مونوکسید کربن و هیدروکربن‌های نسوخته در خودروی انژکتوری و کاربراتوری به‌ترتیب 5 به 2 و ppm 500 به ppm 250  است.