درواقع هدف از اجرای این آییننامه این است که اعتبارات را از بخش درمان که هزینههای سنگینی دارد به سمت خدمات پیشگیرانه و سلامتمحور سوق دهد و این برنامه برای خوددستگاههای اجرایی هم بهرهوری، توجیه هزینه و فایده دارد.بنا به تعریف سازمان بهداشت جهانی، بهداشت حالت کامل سلامت جسمی، روانی و اجتماعی است و تنها عدمابتلا به بیماری یا ناتوانی و نقص عضو دلیل بر سلامت و بهداشت نمیتواند باشد.
برهمه واضح است که مدیران و کارمندان هم باید مانند تمامی مردم شرایط زندگی شخصی خود اعم از تغذیه، تحرک فیزیکی و استراحت را بهگونهای سامان دهند که نه تنها بازدهی کار آنان را در محیط کار افزایش دهد بلکه بیماریهای ناشی از یکنواختی کار، کم تحرکی فیزیکی، مشغله زیاد فکری و تغذیه نامناسب دامنگیر آنان نشود زیرا بیماری مستمر مدیران و کارمندان فقط روند زندگی شخصی آنان را مختل نمیکند بلکه تأثیر مخرب بیماری و عدمحضور آنان در محل کار تا بدان حد است که یک سازمان را ممکن است تا مرز رکود و تعطیلی سوق دهد. اما متأسفانه مهمترین و شناخته شدهترین آفت سلامتی برخی از مدیران و کارمندان ورزش نکردن، تغذیه نامناسب و عدماستراحت کافی است.
امروزه بسیاری از آگاهان و متخصصان فن مدیریت بر این اعتقادند که افزون بر نقش محوری ورزش و استراحت کافی در سلامت مدیران و کارمندان رعایت رژیم غذایی مناسب و تغذیه صحیح در محل کار پایه و اساس دستیابی به سلامتی و توفیق در کار است. در یک رژیم غذایی مناسب از یک طرف باید مواد غذایی را متناسب با سن، میزان تحرک جسمی، وضعیت کار و شرایط جسمی خود انتخاب کرده و از سوی دیگر حجم غذای مورد مصرف در هر نوبت را مد نظر داشت و از خوردن غذهای پرحجم بهخصوص در محل کار جداً اجتناب کرد. درکشوری همچون ژاپن ساعاتی را بهصورت اجباری به استراحت کارمندان اختصاص میدهند که هدف از این کار نخست اهمیت سلامت کارمندان و در وهله بعد بهدست آوردن بازدهی مناسب و با کیفیت از کارمندان خودشان است.
تاکنون استانداردهایی که برای سلامت شاغلان حرف مختلف وجود داشته بیشتر مربوط به کارگران بوده و بیشتر اصول طب کار مانند رعایت اصول ایمنی در محیط کار مدنظر قرار گرفته است و هیچ استاندارد مشخصی برای تأمین سلامت کارکنان دولت و پرسنل اداری وجود نداشته است که با تدوین این آییننامه - که مصوبه شورایعالی سلامت است - یک قدم برای تأمین سلامت شاغلان به جلو میرویم.
تنشهای شغلی و عوارض جسمی و روحی
تنشهای شغلی، یکی از مهمترین عوامل روانی مخل سلامت است که براساس تعریف انستیتو سلامت و ایمنی شغلی هنگامی بروز میکند که بین نیازهای شغلی، تواناییها، قابلیتها و خواستههای فرد هماهنگی نباشد.
حجم کاری زیاد، سرعت کاری بالا و عدمحمایت اجتماعی ازجمله مهمترین عوامل تنشهای شغلی هستند. تغییرات در محیط کار، ارتباطات ناکافی و تعارضهای بین پرسنلی، مسائل مرتبط با پیشرفت شغلی مانند نبود فرصت پیشرفت، مسئولیتهای جدید فراتر از سطح آموزش و ترس از بیکاری، همچنین مسائل مرتبط با نقش فرد در محیط کار مانند ابهام نقش، اختیار کم در کارها و نبود امکان ابتکار و خلاقیت از جمله مهمترین عوامل تنش شغلی در محیطهای کاری محسوب میشوند.
بار کاری زیاد یا کم، هم از نظر کمی و هم کیفی و مسئولبودن در قبال زندگی و سلامت دیگران و نیز کارکردن شیفتی ازجمله عوامل مهم تنش در محیطهای کاری است.
علاوه بر این عوامل، مواجهه فیزیکی، شیمیایی، بیولوژی، ارگونومی و مسائل زیستمحیطی نیز جزو عوامل تنشآفرین شغلی محسوب میشوند با این تفاوت که عوارض جسمی آنها بارزتر از عوارض روحی است.
بنابراین علاوه بر کنترل بیماریها و پیشگیری از آسیبهای اجتماعی و توجه به عوامل اجتماعی نظیر درآمد، مسکن و مسائل زیستمحیطی توجه به سلامت شغلی بهمنظور برخورداری مردم از شغل و محیط شغلی مناسب نیز یکی از ضرورتهای سلامت هر فرد است که بهنظر میرسد این مقوله علاوه بر توجه وزارت بهداشت باید در وزارت کار نیز مطرح و در مورد آن تصمیمگیری شود.
استانداردهای سلامت کارکنان
به گفته معاون سلامت وزارت بهداشت، استانداردهای سلامت کارکنان دولت ابعاد مختلفی دارد. مدت زمان استاندارد کار برای کارکنان اداری، در اختیار داشتن امکانات لازم برای کار، وسایل مورد نیاز اعم از وسایل حملونقل و وسایل ارتباطی، وضعیت استقرار مانند شرایط نور، صدا و میز و صندلی ازجمله مسائلی هستند که در آییننامه سلامت کارکنان دولت استاندارد آنها تعیین میشود.
وی درباره میزان آسیبهای ناشی از نبود استانداردهای سلامت شغلی پرسنل اداری افزود: میزان آسیب و مخاطراتی که درکارکنان دولت و شاغلان امور اداری بهعلت نبود استانداردهای سلامت حرفهای در کشور بروز میکند، هنوز محاسبه نشده است و مطالعاتی هم که در این زمینه انجام شده، پراکنده هستند و نمیتوان براساس آنها به یک جمعبندی کلی و کشوری رسید.وی اضافه کرد: در دستگاههای دولتی نیز دولت موظف است با پرداخت اعتبار و هزینه لازم، شرایط کاری استانداردی را که سلامت پرسنل را تأمین میکند، با تأمین امکانات رفاهی و تفریحی، وسایل ایاب و ذهاب مناسب، امکانات ارتباطی کمعارضه و فضایی که نور، صدا و وضعیت میز و صندلی آن استاندارد باشد، فراهم کند. دستگاههای غیردولتی نیز باید همین هزینه را بپردازند. البته اجرای کامل این برنامه طی یک برنامه زمانبندی شده امکانپذیر است.
آزمایشهای ارزیابی پزشکی
کارمندان هنگام مواجهه با بیماری، به مراکز حفظ و کنترل سلامتی مراجعه میکنند و سلامت آنها مورد آزمایش و ارزیابی قرار میگیرد.
برای پی بردن به این موضوع که آیا بیماریهای مزمن و کهنه، سلامت آنها را تهدید میکند یا خیر، این آزمایشها شامل تست و کنترل قند خون، فشار خون و همچنین کنترل وزن افراد است. سایر تستها نیز در این روش میتواند انجام شود که شامل کنترل تراکم استخوان و همچنین تستهای مربوط به سرطان پوست است.
هدف از اجرای این برنامه ارتقای سطح سلامت نیروهای کار در کشور است، به همین علت در کنار معاینات پزشکی و شغلی آموزشهای لازم برای اصلاح شیوه زندگی نیز به این افراد داده میشود.