تب فوتبال در تلویزیون

آن وقت نه تنها همه تیم‌ها و مردمان کشورهای شرکت‌کننده، بلکه کل کشورهای جهان رنگ جام‌جهانی به خود می‌گیرند و پس از این است که انگار مردم زندگی خود را براساس ساعات پخش این رقابت جهانی تنظیم می‌‌کنند؛ ساعت‌های برگزاری فوتبال را یادداشت می‌کنند تا هیچ مسابقه‌ای را از دست ندهند و بی‌اغراق می‌توان گفت که میلیاردها نفر روی کره‌زمین تمام علایقشان را فراموش می‌کنند و چشم به مردانی می‌دوزند که در زمینی سبز به دنبال یک توپ می‌دوند تا صاحب یک سمبل طلایی کوچک و جام‌طلای آن شوند.

 وقتی زندگی مردم در گرو برد و باخت یک تیم رقم می‌خورد باید انتظار اتفاقات دور از ذهن یا جورواجور را داشت. در حالی که همه برنامه‌های زندگی مردم مختل می‌شود بدیهی است که خود رسانه‌ها هم از این اتفاق مصون نمی‌مانند و بدون شک این اتفاق روی فروش فیلم‌ها، تعداد مخاطبان سریال‌ها یا برنامه‌های پرطرفدار تلویزیون هم تاثیرمی‌گذارد. به طوری که حتی در کشوری مثل ایران که خود تیمی در این جام ندارد برنامه پرطرفدار «هفت» از هفته‌ها قبل اعلام می‌کند که به خاطر جام‌جهانی فعلا پخش نمی‌شود و حتی کارگردانان تئاتر تصمیم می‌گیرند که  نمایش خود را بعد از این دوره‌زمانی روی صحنه ببرند تا از نبود تماشاچی متضرر نشوند.

همه اینها به یک دلیل اتفاق می‌افتد و آن اینکه چه قبول داشته باشیم و چه نه، جام‌جهانی روی هر اتفاق نامربوطی می‌تواند تاثیر بگذارد و بدیهی است که در صداوسیما شبکه‌ای چون شبکه‌3 که متولی ورزش و مخاطب جوان است از مدت‌ها قبل باید با برنامه‌ریزی منظم به استقبال چنین رویدادی برود، هرچند انحصار پخش مسابقات در شبکه3 می‌توانست گزارشگران و گویندگان شبکه‌های دیگر را دلخور کند که چرا شبکه‌های دیگر سهمی از این رویداد مهم ورزشی ندارند اما جذابیت‌های جام‌جهانی آن قدر بود که بقیه شبکه‌ها به تماشاچی بودن اکتفا کردند و این فرصت، نشان دادن خود را به شبکه3 سپردند.

با این حال مشخص بود که از همان روزی که اولین سوت مسابقات در ورزشگاه‌های شهر ژوهانسبورگ آفریقای جنوبی طنین‌ انداخت صداوسیما هم پابه‌پای شبکه‌های جهانی انحصار پخش بازی‌ها را برعهده گرفت؛ بازی‌هایی که از روز جمعه 21خرداد تا روز 30تیرماه شبکه‌3 را به عنوان پرمخاطب‌ترین شبکه سیما ثبت خواهد کرد.

حق پخش مسابقات در تلویزیون

هرچند در جام‌جهانی 2002 تلویزیون با 7/1میلیون‌دلار توانست حق پخش بازی‌ها را بخرد و پس از آن در 2006 آلمان باتوجه به اینکه یک شرکت سعودی حق پخش رقابت‌های جام‌جهانی را در خاورمیانه خریداری کرده بود ایران مجبور به مذاکره با این شرکت شد و با مبلغ 7/4میلیون‌دلار به توافق رسید. اما از آنجایی که قرارداد شرکت سعودی تا جام‌جهانی 2010 و 2014 هم تمدید شده در این دوره هم که این شرکت بخشی از حق خود را به شبکه الجزیره واگذار کرده بود، ایران با به توافق رسیدن با این شبکه تلویزیونی با افزودن 20درصد به قیمت دوره قبل، حق پخش همه 64مسابقه را به طور مستقیم برای شبکه3 سیما خریداری کرد.

حسین ذکایی تهیه‌کننده ویژه برنامه جام‌جهانی که «یک جهان، یک جام» نام دارد معتقد است  گرچه تیم ملی ایران در جام‌جهانی حضور ندارد اما دلیلی برای کاهش آیتم‌های مختلف و متنوع وجود نداشته و به همین دلیل او و همکارانش از یک ماه قبل تدارک یک برنامه جذاب و دیدنی را  دیده است و مسلم است که با گذشت یک دوره چهارساله از ویژه برنامه جام‌جهانی قبل و باوجود تکنولوژی جدید و متفاوت باید انتظار بالای مخاطب را از این ویژه‌برنامه بحق دانست؛ انتظاری که تا حدی شبکه3 و این ویژه برنامه توانست پاسخگویش باشد.

گنجاندن بخش مسابقه‌های دوره‌های گذشته جام‌جهانی، بازی‌های تیم‌های بزرگ در جام‌جهانی در دوران مختلف این جام در خلال پخش زنده مسابقات که بیشترین هدفش هل دادن مخاطب به حال‌وهوای نوستالژیک گذشته این جام است، شاید از ویژگی‌های مهم «یک جهان، یک‌جام» باشد، ضمن اینکه مسابقه پیام کوتاه هم به دلیل کاربرد اسپانسرها  جایگاه ویژه‌ای در این میان دارد. در عین حال سعی شده در طراحی دکور برنامه که تلفیقی از رنگ‌های طلایی، سیاه، لاجوردی یا آبی‌تیره است فضایی به‌دور از شلوغی، متانت و وقار در ذهن مخاطب تداعی شود که حضور مجریان مختلف که کارشناس- مجری هستند هم این فضا را دلنشین کرده است.

شاید همواره در این ویژه‌برنامه این کارشناسان هستند که پای ثابت برنامه‌ها را تشکیل می‌دهند و سهم مهم جذابیت یک برنامه به حضور کارشناسان و مجریان برمی‌گردد. به اعتقاد ذکایی تعداد مسابقه‌های جام‌جهانی زیاد است و به هر حال ما از ابتدا از اینکه برنامه یکنواخت و تکراری شود می‌ترسیدیم به همین دلیل با استفاده از مهمانان و کارشناسان می‌توانیم برای هر مسابقه تنوع و جذابیت تازه خلق کنیم.

هرچند قصد ما این بود که میهمانان از بین بازیکنان و مربیان لیگ‌های برتر ایران هم باشند اما نپذیرفتن چهره‌های سرشناس فوتبال برای اظهارنظر و کارشناسی در این برنامه سبب شد که ما سراغ افراد علاقه‌مند به فوتبال و آگاه به تکنیک‌های این ورزش در میان هنرمندان برویم. برای همین حضور کارگردان، بازیگر یا چهره‌شناخته شده هنری برنامه ما را جذاب‌تر کرده است.

سوای اینها ذکایی برای تنوع بخشیدن به گزارش‌های هر مسابقه از گزارشگران قابل‌قبولی برای این برنامه دعوت کرده است که در راس آنها عادل‌فردوسی‌پور و مزدک میرزایی هستند.جوادخیابانی، پیمان یوسفی، علیرضا‌علیفر، بالاپور و سیانکی هم دیگر گزارشگرانی هستند که در طول این یک ماه 64بازی را گزارش می‌کند. هرچند برای خیلی‌ها این جذابیت نهفته وجود دارد که گزارشگران بازی‌های نیمه نهایی و به خصوص فینال چه کسانی هستند اما مشخص است که از میان این تعداد گزارشگران حدس زدن این دو نفر چندان هم سخت نیست.

لذت تماشای فوتبال با کارشناسان و مجریانی که...

اما نکته‌ای که می‌شود در تهیه و پخش ویژه برنامه‌های جام‌جهانی به آن توجه کرد این است که مسلما سازندگان چنین برنامه‌ای با مخاطبی روبه‌رو هستند که با کمک فناوری‌های روز از هر جزئیاتی آگاه است و برآوردن توقع چنین مخاطبی چندان‌ آسان نیست.

و چه بسا جلب نگاه و نظر مخاطبانی که با استفاده از فضای مجازی و اینترنت وارد سپهر اطلاع‌رسانی می‌شوند و خود محتوای مورد علاقه‌شان را تهیه و در وب می‌گذارند، بسیار مشکل‌تر است. بدیهی است که ویژگی مهم یک برنامه خاص جام جهانی در جذابیت و استفاده از ریزه‌کاری‌های حرفه‌ای در برنامه سازی نهفته است، هرچند رویداد بزرگی چون جام‌جهانی فوتبال به تنهایی آنقدر جذاب است که مخاطب را پای شبکه3 بنشاند اما پردازش منطقی و جذاب این برنامه از سوی متولیان شبکه‌ای جوان و ورزش پسند مهم‌تر است.

باید مخاطب را دست‌کم نگرفت و دانست که چگونه او را هدف‌گیری کرد تا نیازهای او  از یک برنامه جذاب درک شود. اینکه «کارشناسان تقریبا تکراری فوتبال در کنار مجریان همیشگی می‌توانند جذابیت یک بازی نفس‌گیر و حتی حیاتی و سرنوشت‌ساز را چندین برابر کنند و در کنار خرید حق پخش برنامه آیا دغدغه پژوهش و تحقیق هم در این برنامه‌ها پررنگ است یا نه؟» سوالی است که در طول پخش این ویژه برنامه و میزان استقبال مخاطبان از آن باید جواب داده شود.

اگر قرار باشد ویژه‌برنامه جام‌جهانی جذاب و بامحتوا باشد حتما نیاز به حرف تازه و حضور چهره‌های تازه با ایده‌ها و حرف‌های نو است. هرچند نقش مجری هم در هدایت کارشناسان یک برنامه بسیار مهم است اما بی‌شک تلویزیون و در راس آن شبکه3 می‌تواند این جام‌جهانی را به مانند یک فرصت طلایی از دست ندهد و همچنان که هرچند دقیقه زیرنویس‌های مربوط به مسابقه اس‌ام‌اسی برنامه خودنمایی می‌کند و مجریان پی‌درپی از یادآوری نام اسپانسرهای برنامه غافل نمی‌شوند، شکار مخاطب، جلب‌نظر او و راضی نگه‌داشتن‌اش هم نباید فراموش شود که قضاوت آن می‌ماند تا بعد از جام‌جهانی و رضایت مخاطبان از برنامه‌ای به نام یک جهان، یک جام.