در این دیدار صمیمانه، تعدادی از هنرمندان به بیان دیدگاههای خود درخصوص مسائل مختلف هنری پرداختند و رهبر انقلاب نیز بیانات مهمی ایراد فرمودند که بیتردید میتواند چراغ راه دستاندرکاران صداوسیما - از مدیران و برنامهسازان گرفته تا هنرمندان- باشد.
ایشان در بیانات خود علاوه بر تبیین نقشه راه فرهنگی رسانه ملی، توقعی را که از هنرمندان در شرایط کنونی میرود نیز بیان فرمودند. در این مجال سعی میشود به نکاتی اشاره رود که میتواند برای نزدیک شدن به منویات مقام معظم رهبری مفید واقع شود.
رهبر معظم انقلاب در دیدار با اهالی تلویزیون، جایگاه رسانه ملی و بهخصوص بخش هنرهای نمایشی و فیلم و سریال را، مهمتر از هر زمان دیگر دانستند و با تشکر صمیمانه از تلاشهای ارزنده مدیران و هنرمندان رسانه ملی در این زمینه افزودند: «با استفاده از امکانات سختافزاری و نرمافزاری ازجمله تاریخ و فرهنگ جذاب و پر فراز و نشیب ایران، میتوان فاصله زیاد وضع موجود با وضع مطلوب را کاهش داد و پر کرد.»
مدیریت امکانات سخت افزاری
امکانات سختافزاری را میتوان در بهکارگیری ابزار مدرن در ساخت برنامههای نمایشی و از آن مهمتر، مدیریت امکانات موجود و البته منابع انسانی دید. شاید برای تجهیز و بهروزشدن همه ابزارهای مورد نیاز، به بودجههای هنگفت و سرسامآور نیاز باشد که از توان مالی سازمانی چون صداوسیما خارج باشد اما با مدیریت صحیح و کارآمد میتوان با همین ابزار موجود، کارهای درخور ساخت؛ تنها لازم است چاشنی خلاقیت همراه آن شود که این میسر نیست جز فضاسازی و میداندادن به هنرمندان و نیروی انسانی خلاق.
از سوی دیگر در سازمان صداوسیما امکانات سختافزاری بهجای تجمیع و افزایش سطح کیفی به طرز فاحشی در سطح پایین گسترش یافته است. یکی از مهمترین دلایل این اتفاق، ازدیاد شبکههای ملی و استانی است که همه با یک لحن و طعم سعی در تولید برنامه دارند. معضل کمبود امکانات چه در بخش ابزار و چه در حوزه برنامهسازی موجب شده شبکههای استانی بهجای تولیدات بومی، بهویژه در ساخت برنامههای نمایشی در بیشتر موارد از تولیدات پایتخت که قاعدتا بودجه و امکانات فربهتری دارد استفاده کنند و عملا کارکرد محلی خود را از دست دادهاند.
شبکههای ملی نیز اگرچه برای خود تخصصهایی را برگزیدهاند و در راستای همان تعریف، دست به تولید برنامه میزنند اما باز کمیت برنامههای نمایشی در این زمینه میلنگد و آثار بدون در نظر گرفتن همان ماموریتهای تخصصی کاملا شبیه یکدیگرند. بهنظر میرسد آنچه موجب افزایش شبکهها شده فرصتسازی برای جلب بیشتر تبلیغات تلویزیونی باشد وگرنه در ساخت برنامهها بهویژه تولیدات نمایشی، هیچ دلیلی برای افزایش و گسترش شبکههای دولتی وجود ندارد.
از این منظر نیز رسانه ملی تفاوت جدی با بیشتر شبکههای دولتی سایر کشورها دارد که در آن سوی آبها شبکههای دولتی محدود به یکی دو شبکه هستند و معمولا از تبلیغات استفاده نمیکنند. به هر روی برای افزایش سطح امکانات سختافزاری شاید مقرونبهصرفهترین کار تجمیع شبکهها بهجای گسترش آنها باشد.
غفلت از فرهنگ جذاب ایرانی
یکی دیگر از نکاتی که رهبر معظم انقلاب در بیانات خود خواستار آن شدند استفاده از امکانات نرم افزاری در ساخت برنامههای نمایشی است. ایشان برای شاهد مثال از تاریخ و فرهنگ جذاب و پر فراز و نشیب ایران نام بردهاند که بهحق میتواند در جلب نظر مخاطبان نقش بسزایی داشته باشد. در گذشته برنامههای نمایشی جذابی با چنین رویکردی جلوی دوربین رفتهاند که هنوز یادآوری آن به مذاق بینندگان خوش مینماید.
تکرار شدن اینگونه تولیدات پیش نیازهایی میخواهد که یک سوی آن به حوصله و طاقت هنرمندان بازمیگردد و سوی دیگرش به مدیران میانی وقت که در بیشتر موارد بهدلیل طولانی شدن ساخت چنین تولیداتی و احتمال نشستن مدیری دیگر بر صندلیشان عطای ساخت آنها را به لقای به نام خوردن آن برای شخص دیگر میبخشند.
همچنین، در سفارشهای رسانه ملی جایگاه چنین تولیداتی بهدلیل مشکلات گسترده و پیچیده ساخت آن بسیار متزلزل است و در عوض برنامههای نمایشی آپارتمانی که با بودجه و فرصت محدودتری امکان تولید دارند بیشتر در دستور کار قرار میگیرد. البته نکته مورد اشاره مقام معظم رهبری در استفاده از امکانات نرمافزاری، صرفا به این شاهد مثال محدود نمیشود و باز در این مورد مدیریت رسانه ملی میتواند با افزایش دایره استفاده از کارشناسان حوزههای گوناگون و همکاری پاره وقت با آنان فضای خلاقیت را برای ایجاد استفاده مفید از امکانات نرمافزاری فراهم آورد.
تأثیر برنامههای نمایشی
رهبر انقلاب اسلامی، در این دیدار همچنین هنرهای نمایشی را در «نگاه راهبردی به نقش رسانه در عرصه فرهنگسازی»، بسیار تأثیرگذار خواندند و افزودند: «واقعیات نشان میدهد که صدا و سیما و بهویژه بخش هنرهای نمایشی، نقش بسیار مهمی در حال و آینده کشور برعهده دارند. ایشان رسانه ملی را، عمدهترین مرکز هدایت فکری جامعه برشمردند و با اشاره به تعبیر حضرت امامخمینی(ره) درباره صدا و سیما افزودند: این دانشگاه بزرگ باید همچون قلهای عظیم و سرچشمهای همیشه جوشان، زلالِ معارف الهی، انسانی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی را در زندگی مردم جاری سازد که این جایگاه بسیار مهم، تکالیفی اساسی را در مقابل مسئولان، دستاندرکاران و همکاران هنرمند صدا و سیما قرار داده است.»
نکته ظریفی که حضرت آیتالله خامنهای در این زمینه فرمودهاند الحق و الانصاف باید خط اول همه برنامههای نمایشی قرار گیرد که قرار است ساخته شوند؛ نکتهای که بهشدت ازسوی برنامهسازان و متأسفانه سفارش دهندگان و مدیران میانی مورد غفلت واقع شده و موجب گردیده برنامههای نمایشی پر از بدآموزیها و ترویج سبک های غلط زندگی باشد که بارها و بارها از سوی کارشناسان مورد ایراد واقع شده است.
این درحالی است که اگر هنرمندان و برنامهریزان و مدیران رسانه ملی به این واقعیت مهم توجه کنند که نقش پررنگ و حائز اهمیتی در حال و آینده کشور دارند، هیچگاه اینچنین سرسری و باری به هر جهت و گاهی صرفا برای پر کردن آنتن یا بالا بردن زمان تولیدات، دست به ساخت اثر نمیزنند.
ناگفته نماند که باز نقش مدیریتی در این زمینه اهمیت بیشتری دارد و این مدیران هستند که وظیفه دارند از ساخت چنین آثاری جلوگیری کنند و با نظارت مداوم و ارائه نظرات مفید و نهفرمایشی و باسمهای و شعاری باورهای صحیح را به شکلی هوشمندانه در قالب آثار بگنجانند؛ ترفندی که سالهاست در هالیوود برای نیل به مقاصد مختلف به کار رفته و از این حیث کاملا هم توفیق داشتهاند.
این مسئله عینا در سخنان رهبر انقلاب نیز بازتاب داشت و ایشان استفاده دشمنان ملت ایران را از هنرهای نمایشی برای تأثیرگذاری در افکار عمومی، نشانهای از ظرفیت عظیم اینگونه هنرها دانستند و خاطرنشان کردند: ملت بزرگ، زنده و هدفمند ایران، دارای پیامهای ناب و سعادت آفرینی است و از این لحاظ نیز باید حقیقتاً در اعتلای هنرهای نمایشی اهتمام ورزید و در این زمینه سرمایهگذاری مادی و معنوی کرد.
توجه به شرع مقدس
دیگر نکتهای که رهبر معظم انقلاب در این دیدار بر آن تأکید داشتند، رعایت مسائل شرعی در تولیدات هنری بود. بسیاری از فیلمسازان چه در حوزه سینما و چه در تلویزیون از جذابیتهای کاذب به شکلی پاستوریزه اما به سبک غربی در تولیدات خود استفاده میکنند.
حضرت آیتالله خامنهای، در این دیدار عبور از خط قرمزهای اخلاقی، دینی و فرهنگی را دارای ضررهای فراوان خواندند و خاطرنشان کردند: در برخی سریالها، نیازی به طرح اینگونه موارد، اصولاً وجود ندارد و به هر حال مسائلی که شرع مقدس لازم دانسته است، در تولیدات هنری کاملا رعایت شود.
ایشان، ترویج ارتباط غلط زن و مرد را از جمله مسائل کاملاً غیرلازم برشمردند و در تشریح مفهوم صحیح انتقاد بهعنوان یک عنصر ضروری افزودند: به موازات طرح نقاط منفی و تاریک جامعه، باید با طرح نقاط مثبت و ترسیم مبارزه شخصیتها و قهرمانهای سریال با زشتیها و پلیدیها، بگونهای عمل کرد که در نهایت، آن نقاط منفی، طرد و مغلوب شوند چرا که در غیر این صورت، طرح نقاط منفی، عملاً به نقزدنهای مکرر و سیاهنمایی تبدیل میشود و در جامعه یاس و نومیدی ترویج میکند.
رهبر انقلاب اسلامی در ادامه افزودند: در هر داستان و سرگذشتی، در چالش خیر و شر، انگیزههای سالم موجود برای مبارزه با جریان شر نیز، هنرمندانه به تصویر کشیده شود تا فضای واقعی جامعه در ذهن مخاطب ترسیم گردد.