در این بخش دکتر رها خرازی محمدوندی آذر رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک و بین‌المللی ارتباطات و رسانه‌ها به عنوان اولین سخنران با موضوع "سایبر دیپلماسی؛ دیپلماسی در عصر جامعه اطلاعاتی" سخنرانی خود را ارائه کرد.
وی گفت: به موازات تحول جوامع، سناریوهای جدیدی در قلمرو روابط بین‌الملل محقق می‌شود که اولویت‌هایی نوین همراه با اتخاذ شیوه‌هایی نوین می‌طلبد. اگر زمانی ملتها تنها از طریق وزارتخانه‌های امور خارجه و تجارت خود با سایرین در ارتباط بودند، هم اینک "از طریق میلیون‌ها نفر که با به کارگیری فیبر نوری، ماهواره‌ها، تکنولوژیهای بی‌سیم و کابل، در یک شبکه پیچیده و بدون کنترل مرکزی به هم متصل می‌شوند، با هم در ارتباط هستند".
وی با اشاره به اینکه ارتباطات جهانی و پیشرفت‌های روزافزون تکنولوژیهای نوین اطلاعات و ارتباطات ( ICTs ) روند سنتی روابط بین‌الملل را با چالشی نوین مواجه ساخته است گفت: در این فضا دولت‌ها با شکل نوینی از دیپلماسی مواجه هستند که آنها را وادار می‌کند عنصری استراتژیک را در کانون مرکزی کنش‌های خود، در اداره امور بین‌المللی معاصر اتخاذ کنند.
افزایش توان دستیابی، میزان دسترسی و سرعت انتقال حجم بالایی از اخبار و اطلاعات به مخاطبان جهانی، آن هم در زمان واقعی (Real Time)، مدیریت سیاست خارجی کشورها را بیش از پیش پیچیده ساخته‌است.
مدل‌های چند وجهی ارتباطات، جایگزین مدل سنتی سلسله مراتبی و یک سویه، یک فرستنده به گیرندگان بسیار در ارتباطات شده‌است. این امر نشانه آن است که دولت‌ها به زودی لذت کنترل بر حجم گسترده‌ای از اطلاعات را از دست خواهند داد.
در نهایت موازنه جدید محصول فضایی مملو از پیشامدها و موقعیت‌های نوین حاصل از رشد و گسترش بهره‌گیری از تکنولوژیهای نوین ارتباطات و اطلاعات است که در نتیجه آن، پیچیدگی حاصل از وابستگی متقابل، جهانی شدن فرهنگ، امپراطوری افکار عمومی، انقلاب رسانه‌ها و علاوه بر اینها جریان بین‌المللی فرهنگ، عقاید و اطلاعات جملگی به عنوان عوامل نوین و در راس سایر عوامل، بر دولت‌های ملی فشار می‌آورند و آنها را وادار می‌سازند تا سریعاً به تجدید نظر در ساختارهای مدل سیاست خارجی و روند دیپلماسی خود و ایجاد تحول در آنها بپردازند. این فشار آنها را وادار می‌کند تا سایبر دیپلماسی را به عنوان کانون مرکزی تلاش‌های دیپلماتیک خود، رشد و توسعه دهند.
وی با اشاره به تأثیر تکنولوژیهای نوین ارتباطات و اطلاعات (ICTs) بر دیپلماسی و سیاست خارجی در مورد پیامدهای تاثیر تکنولوژیهای نوین ارتباطات و اطلاعات بر دیپلماسی و سیاست خارجی گفت: ظهور ارتباطات بین‌المللی همگان با همگان many to many، تسریع روند های دیپلماتیک فارغ از زمان، قابلیت تصویرسازی، قدرت نرم، تقویت زیرساختهای جهانی ارتباطات و اطلاعات از مشخص‌ترین نتایج حاصل از تاثیرات تکنولوژیهای نوین ارتباطات و اطلاعات بر دیپلماسی و سیاست خارجی است.
شاید پیش ازاین دولت‌ها برای اقنای افکار عمومی مجبور بودند سمینارها و مذاکرات متعددی را برگزار کنند اما براساس سیاست قدرت نرم بایستی پیام‌های خود را به صورت غیر مستقیم بیان کنند.
دکتر رها خرازی عضو هیات علمی دانشگاه افزود: به مرور زمان، مسائل مرتبط با تکنولوژیهای نوین ارتباطات و اطلاعات و تاثیراتی که بر مسائل بین‌المللی می‌گذارند، همچنین نیازی که دیپلماسی و روند مذاکرات نسبت به آن پیدا می‌کند، روشن‌تر خواهد شد و در پی آن امکان نیاز به زیرساختهای تحقیقاتی جدید بیش از پیش نمایان خواهد شد.
بی شک شکاف دیجیتالی کنونی مانعی بزرگ برای دستیابی به سایبر دیپلماسی آرمانی خواهد بود. در حالی که یک پنجم جمعیت جهان در حال مهاجرت به فضای مجازی و پذیرش اصول عصر دسترسی The Age of Accessمی باشند، باقی جمعیت بشری هنوز هم گرفتار فقر و کمبودهای مالی خود هستند.
وی با اشاره به اینکه تکنولوژی های جدید ارتباطی تیمهای نوین دیپلماتیک را بوجود می‌آورد گفت: دیپلماسی های فعال امروزی، به سوی خلق اشتراکات جدید میان دیپلماتها و اعضای سازمانهای غیردولتی NGOs گام بر می دارند.
بخش خصوصی و سازمانهای غیردولتی NGOs در حال حاضر به رشد قابل توجهی در صحنه بین‌المللی دست یافته‌اند. عملکرد آنان به دلیل داشتن پتانسیل همکاری، رقابت یا تخاصم، به گونه‌ای روزافزون به موضوعات قابل بررسی تبدیل خواهد شد.
وی یکی از پدیده هایی که با گسترش ICT بوجود می‌آید را سفارتخانه‌های نوین نام نهاد و گفت: استقرار سفارتخانه های نوین و ایجاد مسئولیت‌های جدید دیپلماتیک زمان بر هستند. باید به دنبال ایجاد رویه‌ها، واحدها و مسئولیت‌هایی با پتانسیل اجراء در زمان واقعی و فارغ از محدودیت‌های مکانی باشیم.
هم اینک بهره گیری از تکنولوژیهای نوین ارتباطات و اطلاعات، زمینه ایجاد سفارتخانه‌های میکرو-مأموریت Micro-Missions را فراهم آورده‌اند. ساختار تشکیلاتی این سفارتخانه‌ها شامل یک الی 2 نفر دیپلمات رسمی به انضمام 3 الی 5 نفر کارکنان محلی است.
سفارتخانه‌های میکرو-مأموریت پتانسیل‌های بالایی برای حضور موثر دیپلماتها در سراسر جهان فراهم می‌آورند.
این سفارتخانه‌های چمدانی "Embassies in a Suitcase" به دلیل کاهش قابل توجه هزینه ها، به ویژه برای انجام ماموریتهای تجاری و ترویج روندهای نوین تجاری بسیار مورد توجه قرار گرفته اند.
سفارتخانه‌های میکرو-مأموریت همچنین برای هر چه سریع‌تر برافراشتن پرچم کشورهای خود در دولت‌های تازه تأسیس جدید به کار گرفته می‌شوند. نمونه این مورد را می‌توان در حضور دیپلماتیک کانادا در جمهوری تازه استقلال یافته اوکراین مشاهده کرد.
دکتر خرازی افزود: دیپلماتها مشتری‌های لپ‌تاپ به‌دست اطلاعات رسانه‌ها هستند در عین این که منابع خبری مهم آنها در عرصه دیپلماتیک به شمار می‌روند .
تکنولوژیهای ارتباطات بی‌سیم Wireless Communication، برای دیپلماتها در عین ایجاد کردن یک چالش از سوی رسانه ها به عنوان نهادهای خصوصی دیپلماتیک، یک امکان بی نهایت کاربردی برای برقراری سفارتخانه همراه، Online، فارغ از زمان و مکان، با گستره جهانی امروز و فراجهانی Cosmopolitan فردا هستند.
آسیب‌شناسی نظام حقوقی سایبر
کامبیز نوروزی حقوقدان دومین سخنران پانل دوم به آسیب شناسی نظام حقوقی فضای سایبر پرداخت.
وی با اشاره به سابقه ورود رسانه‌ها به ایران و نحوه برخورد حکومت با آنها گفت: زمانی مردم برای نصب آنتن رادیو بر بام‌هایشان بایستی از دولت اجازه نامه کتبی در یافت می‌کردند. این نحوه برخورد با تمام رسانه در ایران تکرار شده است. به عنوان مثال دیگر وقتی فکس در دهه 60 وارد ایران شد ( با وجود اینکه فکس رسانه همگانی نیست) وزارت مخابرات افراد را از استفاده از آن بدون مجوز منع می‌کرد.
این مدرس دانشگاه افزود: اصولاً سیاست دولت ایران در برخورد با رسانه‌ها مبتنی بر دو قاعده ایجاد محدودیت و ناتوانی در اجرای آن استوار است. این در حالی است فضای سایبر به دلیل کیفیات آن قابلیت محار شدن ندارد.
وی با اشاره به اینکه قانونگذاری یک امر عینی و تجربی است گفت: حقوق یک امر اعتباری است اما این اعتباری بودن به معنای ذهنی بودن مقرات نیست. قانونگذار بایستی موضوع را بشناسد و خصلت‌های کارکردی آن را بداند. سپس مقرراتی را وضع کند که با این خصوصیات سازگار باشد.
کامبیز نوروزی افزود: یکی از نقایص نظم حقوقی در ایران وجود انبوه قوانین با کمترین مناسبات با ساختار اجتماعی است.
وی با اشاره به دو مصوبه سال‌های 1381 و1385 شورای عالی انقلاب فرهنگی و هیات وزیران در مورد فضای سایبر گفت: فارغ از اینکه داشتن دیدگاه محدود کننده در فضای سایبر قابلیت اجرایی ندارد کاربران اینترنت کسانی هستند که برای هر محدودیتی راه حلی ارائه می‌دهند. به عبارت دیگر فضای دیجیتال قابلیت دستور نا‌پذیری از ناحیه دولت دارد.
به اعتقاد این حقوقدان قانونگذاری در حوزه فضای سایبر بایستی دارای سه محور باشد. 1- مقابله با گستراندن اطلاعات کاملا غیر اخلاقی ( به صورت مشخص پورنوگرافی) 2- حمایت از گروه‌های تحت خطر اجتماعی ( کودکان و نوجوانان ) 3- مقابله با تعرض به اطلاعات اشخاص در فضای سایبر (تخریب و سرقت اطلاعات)
وی با اشاره به قانون، عرف، دکترین و رویه قضایی به عنوان منابع حقوق گفت: به دلیل خصلت اقتدار گرایانه دولت و نابهنجاری نظم حقوقی به عرف به عنوان منبع حقوقی کمترین توجهی نشده است. قضاوت در مورد بسیاری از امور را می‌توان به عرف واگذار کرد
به اعتقاد کامبیز نوروزی حقوقدان ایجاد نظم حقوقی را در محیط سایبر می توان به کاربران سپرد.
دکتر محسنیان راد استاد دانشگاه در پایان پانل دوم همایش فضای تعاملی جهانی- محلی و نهادهای مجازی گفت: کسانی که پیش نویس قوانین ارتباطات را می‌نویسند علاوه بر اینکه اطلاعات کمی در مورد تحولات ارتباطی دارند ؛ دیدگاهشان نیز ارشادی است.
وی با اشاره به کنفرانس مجمع محققان ارتباطات در سال 1991 گفت: در آن کنفرانس مطرح شد عصری که ما باید فکر می‌کردیم رسانه ها با ما چه می‌کنند تمام شده است. از 15 سال پیش کارشناسان به این فکر می‌کنند که ما باید با رسانه‌ها چه بکنیم.
دکتر محسنیان راد افزود: در دنیا دو نوع قانون وجود دارد. بخشی پیشگیرانه است و حق دسترسی را محدود می‌کند و بخش دیگر مبتنی بر حفظ حقوق جامعه و مجازات پس از انتشار است. در ایران فضای ارزشی حاکم مغایر با چنین چیزی است.
وی گفت:" از 179 سالی که جامعه ایران انواع رسانهای ارتباطی را داشته است 49 درصد مواقع رسانه‌ها منحصرا در اختیار دولت بوده است. 51 درصد بقیه یا به شکل دیکتاتوری (به مانند جوامع دیگر) و یک نوع نظام دلسوزانه حاکم بوده است. منها این دیدگاه در شرایطی حاکم است که به زودی آخرین دیوارها فروپاشده خواهد شد. اخیراً شنیده‌ام که در کانادا ، چند رسانه برنامه‌های طنز خود را بر روی ایرانیان متمرکز کرده‌اند. به زودی در ایران نیز این برنامه‌ها پخش خواهد شد و چیزی جز شرمساری باقی نخواهد ماند. یاد آوری می کنم که وارد عصری شده‌ایم که باید بیاموزیم رسانه‌ها با ما چه می‌کنند بنابراین باید شرایط این آموزش را فراهم کنیم."
