از نوشته‌های تاریخ نویسان کهن چنین برمی‌آید که ایرانیان در استفاده از گاز و دیگر مشتقات نفتی بر دیگر اقوام جهان پیشی داشته‌اند.
بعنوان مثال وجود بقایای آتشکده‌ها و معابد نظیر آتش جاودانی نزدیک کرکوک که به مشعل بخت‌النصر معروف بود، در نزدیکی یک مخزن گاز طبیعی قرارداشت.
همچنین بقایای معابد زرتشتیان در نزدیکی مسجد سلیمان و روایات تاریخی از آتش جاودانی آتشکده آذر گشسب در آذربایجان بجای مانده همگی گواه این مدعاست.
ایرانیان باستان بنا به اقتضای محیط مذهبی خویش آتش را گرامی می‌داشتند و در جهت پایدار بودن آن می‌کوشیدند در فلات مرکزی و جنوبی ایران و در مناطقی که جنگل‌های انبوه وجود داشت برای روشن نگهداشتن آتش مقدس از امکانات دیگری بجز چوب‌های جنگلی استفاده می‌بردند و طبیعت این مناطق باذخایر فراوان زیرزمینی خود این تلاش را آسان می‌نمود.
مناطق غرب، جنوب و جنوب غربی ایران، آنچنانکه اکنون می‌دانیم روی دریائی از نفت و مشتقات آن قرارداشتند و دارند. بعضی از این منابع در گذشته بدلیل عمق بسیار کمی که داشتند با فرسایش خاک و یا حرکت گسلها یا سایر عوامل طبیعی دیگر بصورت قطرات ناچیزی از دریای زیر زمینی به بیرون تراوش کرده و انسان متفکر را به بهره برداری از آن وادار مینمودند و در ایران باستان نیز چنین شد.
برابر اسناد تاریخی، ایرانیان قبل از فلسطینی‌ها، سومری‌ها و چینی‌ها از نفت و گاز به گونه‌های بسیار ابتدایی، تصادفی و بدون برنامه ریزی استفاده می‌کردند و تلاش زیادی در جهت پایدار داشتن آتشهای مقدس از خودنشان می‌دادند ولی با این همه، سخن بسیار زیادی درباره تاریخ پیدایش نفت و گاز در ایران نمی‌توان گفت زیرا آنچه که از این صنعت با امکانات ابتدایی آن در روزگار کهن ایران خبر می‌دهد بسیار اندک و غیر مستدل است.
اما بی‌تردید در سالهای نه چندان دور یعنی از آغاز بهره برداری شرکتهای خارجی نفتی در ایران، صنایع نفت و گاز در ایران رشد قابل ملاحظه‌ای داشته است که بر آمار و ارقام متکی می‌باشد.
نخستین اسناد تاریخی از استفاده برنامه‌ای گاز در ایران به زمان قاجاریه و سلطنت ناصرالدین شاه مربوط می‌شود . هنگامی‌که وی در سال ١٨٧٣ میلادی به لندن سفر کرده بود، چراغ‌های گازی که روشنی بخش معابر بودند تعجب وی را بر انگیخت و علاقمند به بازدید از کارخانه چراغ گاز گردید. وی پس از بازگشت به ایران، دستور احداث و استفاده از کارخانه چراغ گاز را صادر کرد.
استفاده محدود گاز در ایران تا تاریخ ١٩٠٨میلادی که نخسین چاه ایران در مسجد سلیمان به نفت رسید کم و بیش ادامه داشت. پس از استخراج نفت، گازهای همراه اجباراَ در محل سوزانده می‌شدند.
شرکت ملی نفت ایران از بدو تشکیل همواره به فکر چاره جویی و استفاده از گاز طبیعی بود که بعلت بعد مسافت بین منابع تولید و نقاط مصرف و سنگینی سرمایه‌گذاری و کمی مصرف داخلی که تنها محدود به بعضی از مناطق نفتخیز جنوب می‌شد این امر بعهده تعویق افتاد و همچنان گازهای استحصالی سوخته و به‌هدر می‌رفت.
تدریجاَ که منابع نفت یکی پس از دیگری احداث و به بهره برداری می‌رسید، استفاده از گاز طبیعی برای تامین سوخت و محرکه‌های کمپرسور و مولدهای برق، مصارف داخلی، منازل سازمانی در مناطق نفتخیز از جمله مسجد سلیمان، آغاجاری، هفتگل و آبادان مورد توجه قرار گرفت و در کنار فعالیت‌های اصلی تولید، انتقال و پالایش نفت خام در نواحی جنوبی ایران، فعالیت‌های محدودی برای تهیه و بعمل آوردن گاز طبیعی توسط شرکتهای عامل در حوزه قرار داد بعمل می‌آمد.
اولین استفاده از گاز طبیعی، خارج از مناطق نفتخیز برای تغذیه کارخانه جدیدالتاسیس مجتمع کود شیمیایی شیراز بود که در سال ١٣٣٤ واحد مذکور احداث و بهره برداری از آن آغاز شد و برای خوراک اولیه آن نیاز به گاز طبیعی بود. برای این منظور خط لوله ای به قطر١٠ اینچ و طول تقریبی ٢١٥ کیلومتر از گچساران به شیراز احداث گردید.
در حدود ٣٠ تا ٣٥ سال قبل سیاستهای شرکت ملی نفت ایران موجبات فنی و اقتصادی را برای مهار کردن گازهای همراه، جلوگیری از اتلاف و سوزاندن آنها، جمع‌آوری و پالایش، انتقال، صدور و فروش فراهم آورد.
به سبب آنکه ضرورتاَ می‌بایستی کلیه امور مرتبط به گاز در یک سازمان متشکل می‌شد تا پاسخگوی مسئولیتها و نیز اهداف آینده باشد و از طرف دیگر توافق کلی که زمینه توسعه همکاریهای اقتصادی بین ایران و شوروی سابق در سال ١٣٤٤ صورت گرفت و منجر به امضاء پروتکلی در دی ماه همان سال شد زمینه صدور گاز مطرح و تاسیس شرکت ملی گاز ایران در اسفند ماه ١٣٤٤ برای تحقق هدفهای ذکر شده تصویب و به مورد اجرا گذاشته شد.
اهداف و ماموریتهای شرکت ملی گاز ایران
شرکت ملی گاز ایران با هدف متمرکز کردن کلیه امور مربوط به گاز در زمینه‌های زیر در سال ١٣٤٤ تاسیس شد:
- تهیه، عمل‌آوری و قابل عرضه کردن انواع گاز منجمله گاز طبیعی فشرده و گاز مایع و انجام اقدامات و ایجاد تاسیسات و وسایل لازم برای نیل به این مقصود
- مطالعه ،تهیه ، تنظیمٰ اجرای طرحهای احداث پالایشگاههاٰ خطوط لوله، مخازن ذخیره سازی، شبکه‌های توزیع ووسایل حمل و نقل و سایر تاسیسات گاز طبیعی، انواع گاز و مشتقات آنها
- حفاظت، نگهداری، عملیات و بهره برداری از پالایشگاهها، خطوط لوله، مخازن ذخیره‌سازی، شبکه های توزیع، وسایل حمل و نقل و سایر تاسیسات گاز طبیعی، انواع گاز و مشتقات آنها
- حمل و نقل، توزیع و فروش انواع گاز و مشتقات آنها
- صدور انواع گازهای طبیعی و مایع به خارج از کشور یا فروش آنها بمنظور صادرات
- تنظیم و تعیین مقررات مربوط به ایمنی و استانداردهای مصرف
اجرای اهداف و ماموریتهای مذکور بخش بسیار عمده‌ای از استراتژی‌های دولت در زمینه جایگزین کردن گاز طبیعی بجای سایر فرآورده های میان تقطیر، بالا بردن ارزش افروده از مواد هیدرو کربوری و تحقق نیازهای ارزی و کمک موثر در حفاظت از محیط زیست و جلوگیری از تخریب جنگلها و ایجاد تسهیلات کافی در اشتغال و رفاه جامعه را بدنبال خواهد داشت.
شرکتهای تابعه شرکت ملی گاز:
- شرکت ملی گاز مرکزی
- شرکت ملی گاز خراسان
- شرکت ملی گاز قزوین
- شرکت ملی گاز قم
منبع مورد استفاده برای این مدخل
