اکثر کشورهای جهان چنین راهبردی دارند اما بعضی از آنها که بهدنبال جایگاهی جهانی برای خود هستند، این راهبرد را منتشر میکنند تا به دوستان و دشمنان خود به وسیله این سند پیام بدهند. سایت خبری و تحلیلی فارین پالیسی در گزارشی نگاهی دارد به اسناد مربوط به راهبرد امنیت ملی 5 کشور و یک بلوک بزرگ سیاسی و تجاری. در این گزارش به راهبرد امنیت ملی کشورهای برزیل، چین، هند، ژاپن، روسیه و اتحادیه اروپا اشاره شدهاست.
در همه این اسناد عبارات مشترکی چون از زمان پایان جنگ سرد، جهان مرتبط و تغییر و تحول در عرصه بینالملل، دیده میشود. به همین دلیل میتوان گفت که جهان تغییریافته را همه پذیرفتهاند و در این اتفاق نظر دارند که این دنیا با دنیای گذشته فرق کردهاست. اما هر کدام از این کشورها مسیری متفاوت را در مقابل چنین دنیای تغییریافتهای در پیش میگیرند. همین تفاوت است که راهبردهای امنیت ملی کشورها را رقم میزند. البته باید گفت که راهبرد امنیت ملی یک کشور به واقع اطلاعات چندانی درباره سیاستهای یک کشور به دست نمیدهد. به عبارت دیگر این سند یا دست کم نسخهای از آنکه انتشار عمومی مییابد، عرفی عمومی است که با به کار گرفتن عبارات حتی تکراری فقط برای عمل به یک وظیفه صورت میگیرد. در عالم واقعیت هر اتفاقی - مثلا یک سوءتفاهم مرزی یا یک اظهار نظر دیپلماتیک- میتواند این راهبرد را یک شبه تغییر دهد و اولویتهای آن را در هم بریزد. با این حال میتوان گفت که سند راهبرد امنیت ملی یک کشور به ما میگوید که کشورها دوست دارند خود را به مخاطبان داخلی و بینالمللیشان چگونه عرضه کنند و میخواهند که دنیا آنها را چگونه کشوری تصور کند. از این نظر چنین سندی قابل توجه است.
چین- سند راهبرد دفاع ملی - ژانویه 2009
چین هرگز بهدنبال سلطه یا توسعهطلبی نظامی نیست. این اصلی است که چین حالا و در آینده به آن پایبند است و هر چقدر هم که توسعه اقتصادی ایجاد شود، در این اصل تغییری ایجاد نخواهد شد. این جملات نخستین سند راهبرد دفاع ملی یا همان راهبرد امنیت ملی چین است. این راهبرد به سند سفید معروف است.
دراین سند آمدهاست: ما بهدنبال رابطهای دوستانه اما به دور از تعرض و تنش با دنیا هستیم. چین بهشدت از رشد و ظهور آرام و به دور از تنش حمایت میکند. پکن همچنین تأکید دارد که مشکلات دنیا را باید با گفتوگو حل کرد.
البته چین در بعضی موارد مانند موضوع تایوان و رابطه آمریکا با آن،گاه چنان به خشم میآید که به صراحت واشنگتن را خطاب قرار میدهد. بهطور کلی اما در سند سفید دولت چین بر رفتار آرام و صلحآمیز و به دور از تنش تأکید شدهاست.
روسیه- دکترین نظامی - فوریه 2010
در دکترین جدید نظامی روسیه آمدهاست، بسیاری از درگیریها و مناقشات منطقهای در جهان هنوز حل نشدهاست. بعضی تمایل دارند که راهحلی با توسل به قدرت و زور برای این مناقشهها پیشنهاد کنند که البته مناقشههای منطقهای در مرزهای روسیه هم از آن جمله است. در این سند تأکید شده که ساختار کنونی امنیت جهان و راهکارهای حقوقی بینالمللی آن، امنیت برابر برای همه کشورها را تضمین نمیکند.
ناتو و موقعیت این سازمان و توسعه آن به سوی شرق یکی از نگرانیها و ملاحظات اصلی این سند است. در این سند گفتهشده که ناتو نباید پایش را از گلیمش درازتر کند.
این سند در حقیقت نسخه به روز شده سند سال 2000 است که در آغاز دوران ریاستجمهوری ولادیمیر پوتین منتشر شد. نسخه جدید اما بهشدت تحتتأثیر تحولات بعد از جنگ سال 2008 میان روسیه و گرجستان است. بخشهای زیادی از این سند نوعی هشدار و اخطار به غرب است تا از حیاط خلوت روسیه خارج شوند و از آن دور باشند. مثلا در بخشی از این سند در فهرست خطرات مهم نظامی خارجی برای روسیه، توسعه ناتو در جایگاه نخست قرار دارد. در این فهرست تروریسم در جایگاه دهم است. در این سند همچنین گفتهشده که ارتش روسیه موظف است حفاظت از شهروندان خود را که خارج از مرزهای روسیه هستند، تضمین کند.
برزیل- راهبرد ملی دفاعی - دسامبر 2008
آخرین بار که کشور برزیل سند راهبردی ملی خود را منتشر کرد 18 دسامبر سال 2008 بود. در این سند آمده است، راهبرد ملی دفاعی از راهبرد ملی توسعه کشور جداشدنی نیست. راهبرد توسعه کشور در حقیقت مسیر راهبرد دفاعی را مشخص میکند و این دو، منطق و راهکارهای یکدیگر را تقویت و تبیین میکنند.
برزیل یک قدرت نوظهور در اقتصاد و سیاست جهان است. سند راهبردی برزیل از این نظر با سند راهبردی چین شباهتهایی دارد. در این سند برزیل قدرت نوظهوری تصویر شده که قصد هیچ مبارزهطلبی و تنشآفرینیای ندارد. اما برزیلیها بر خلاف چینیها مناقشه مرزی و منطقهای ندارند. در این سند بر آمادگی نظامی برزیل، حفاظت از مرزها، حفاظت از منطقه آمازون و آمادهبودن نیروها برای ماموریتهای صلحبانی تأکید شدهاست اما اشاره چندانی به اهداف و بلندپروازیهای بینالمللی در این سند نشده است. در سند راهبردی برزیل هم مانند روسیه و هند هیچ اشارهای با ذکر نام به کشوری در جهان نشده و تنها به این نکته اکتفا شده که باید برای همگرایی بیشتر آمریکای جنوبی تلاش کرد.
نکته قابل توجه در این سند که آن را از راهبردهای ملی دیگر کشورها متمایز میکند این است که در آن هیچ اشارهای به مبارزه بینالمللی علیه تروریسم نشدهاست. بهطور کلی این سند بیشتر به سند توسعه یک سازمان غیردولتی شبیه است تا دکترین نظامی یک کشور.
هند- دکترین ارتش - اکتبر 2004
هند آخرین بار در اکتبر 2004 سند راهبردی خود را موسوم به دکترین ارتش منتشر کرد. در این سند آمدهاست، هند سالهای گذشته را در جامو و کشمیر درگیر جنگی غیرمستقیم بوده و مجبور شده با تروریسمی مقابله کند که شبهنظامیان و گروههای تروریستی مورد حمایت یک کشور خارجی آن را به راه انداختهاند.
در این سند نامی از کشور پاکستان برده نشده اما در بخشهای متعددی بهصورت غیرمستقیم به خطرات و تهدیدات این کشور برای هند اشاره شدهاست. در این سند همچنین از اینکه امنیت هستهای در منطقه در خطر است ابراز نگرانی شدهاست.
دکترین نظامی هند بهشدت تحتتأثیر تفکراتی درباره جنگ سایبری و انقلاب در امور نظامی است که البته در سالهای اخیر مورد توجه قرار گرفتهاست. ارتش هند اکنون در حال کار روی یک دکترین جدید است که بر آمادگی برای احتمال وقوع جنگ در دو جبهه برای این کشور متمرکز است. این دو جبهه چین و پاکستان هستند. نکته غیرمعمول دیگر در این سند نقلقولهایی است از متون مذهبی مانند قرآن.
ژاپن- سند دفاعی - جولای 2009
در سند دفاعی ژاپن موسوم به سند سفید سالانه آمده است، نقش نیروهای نظامی در حال دگرگونی است و فراتر از بازدارندگی و درگیریهای نظامی خواهد رفت. این نقش در حال گستردهتر شدن است و پیشگیری از منازعه تا کمک به بازسازی را هم دربرمیگیرد. همچنین در دنیای جدید واکنشهای ترکیبی شامل تدابیر نظامی، دیپلماتیک، پلیسی، قضایی، اطلاعاتی و اقتصادی لازم و ضروری است.
در قانون اساسی ژاپن هرگونه وارد شدن به جنگ منع شدهاست. به همین دلیل شاید تصور شود که راهبرد دفاع ملی این کشور حرف چندانی برای گفتن نداشتهباشد. اما این سند بسیار مفصل و صدها صفحه است. در این سند خلاصهای از اسناد راهبرد ملی و دفاعی کشورهای دیگر هم آمدهاست. تنشها درشبهجزیره کره و در تنگه تایوان بسیار در این سند مورد توجه قرار گرفته است. در این سند همچنین به اهمیت مشارکت ژاپن در عراق و افغانستان برای حفظ صلح و افزایش اعتبار توکیو تأکید شدهاست. این سند بسیار جامع و کامل است.
اتحادیه اروپا- راهبرد امنیتی - دسامبر 2003
نام سند راهبرد امنیتی اتحادیه اروپا، اروپایی امن در جهانی بهتر است. در این سند آمدهاست، خشونت دو جنگ جهانی در نیمه نخست قرن 20 باعث شد تا زمینه برای صلح و ثبات و کامیابی سالهای بعد در این منطقه فراهم شود. نقش ایجاد اتحادیه اروپا البته در این شرایط بسیار مهم و حیاتی بودهاست. کشورهای اروپایی اکنون متعهد هستند که بهصورت صلحآمیز مناقشهها را حل کنند و در چارچوب نهادهای مشترک به این درگیریها خاتمه دهند.
این سند بسیار مختصر و کمتر از 1300 کلمه است. در این سند تنها به بیان اصول اکتفا شده و به موضوعاتی چون مقابله با تهدیدات تروریستی، کشورهای ورشکسته و جرایم سازمانیافته اشاره شدهاست. در این راهبرد تأکید شده که ایجاد نهادهای
چند ملیتی در مقابله با این مشکلات بسیار مفید و مؤثر است. بهطور کلی هدف این سند تأکید بر حوزههای توافق و اشتراک نظر کشورهاست و اصلا به جزئیات اشارهای نشدهاست.