برخی معتقدند چون کار با اینترنت و به‌ویژه جست‌وجوگرها برای کاربران اینترنت راحت شده است و هر چیزی را که بخواهید و اراده کنید به سرعت و حتی قبل از درج کلمات به شما ارائه یا پیشنهاد می‌شود، قدرت فعالیت مغزی از انسان گرفته شده و اندک اندک، کسانی که با اینترنت و موتورهای جست‌وجو کار می‌کنند دچار خنگی و کاهش سطح هوش و تعقل می‌شوند اما در مقابل عده‌ای از متخصصان اعتقاد دارند که اینترنت راهکاری عالی برای کاهش زوال عقل به‌ویژه در میان سالمندان است و این فناوری روز دنیا با ارائه اطلاعات و تازه‌های دانش و فناوری باعث پیشرفت قدرت مغزی و عقلی انسان می‌شود.
تحقیقات انجام شده در دانشگاه کالیفرنیای لس‌آنجلس نشان می‌دهد که کار کردن و جست‌وجو در اینترنت در افراد میانسال و مسن باعث افزایش قدرت مغز آنها می‌شود.
محققان اعلام کرده‌اند که با افزایش سن، سرعت فعالیت‌های فیزیکی و همچنین محاسباتی آنها کاهش می‌یابد و قدرت مغز انسان نیز کمتر می‌شود. به گفته پروفسور گری‌اسمال، سرپرست تیم تحقیقاتی دانشگاه کالیفرنیای لس‌آنجلس جست‌وجو کردن روزانه در اینترنت در افراد مسن باعث می‌شود فعالیت مغز بیشتر شود. این تحقیقات نشان می‌دهد افزایش سن افراد تغییرات زیادی را در مغز انسان به همراه دارد و مغز انقباض پیدا می‌کند و فعالیت‌های سلول‌های مغز نیز کاهش می‌یابد و محققان و دانشمندان همیشه به‌دنبال روشی بوده‌اند که بتوانند فعالیت‌های مغز در سنین پیری را افزایش دهند و مغز را فعال نگه دارند.
نتایج این مطالعات نشان می‌دهد که کار با کامپیوتر در سنین پیری مؤثر و مفید است و می‌تواند مغز فرد را فعال کند و جست‌وجو در اینترنت و کار با کامپیوتر ورزشی برای مغز به حساب می‌آید. این تحقیقات روی 24هزار داوطلب بین 55 تا 76ساله انجام شده که نیمی از این افراد با اینترنت کار می‌کردند. در این مطالعات، مغز داوطلبان اسکن شده بود. نتایج این پژوهش در نشریه Geriatric Psychiatry منتشر شده است. با افزایش سن تغییراتی در مغز رخ می‌دهد که از جمله می‌توان به کوچک‌تر‌شدن اندازه و کاهش فعالیت سلولی در مغز اشاره کرد که بر عملکرد انسان تأثیر می‌گذارند.
اعتقاد بر آن است که فعالیت‌هایی که مغز را فعال نگه می‌دارند، همچون حل کردن جدول، ممکن است اثرات افزایش سن را به حداقل برسانند. براساس پژوهش اخیر اینطور به‌نظر می‌رسد که وب‌گردی را نیز می‌توان به فهرست اینگونه فعالیت‌ها اضافه کرد. این تحقیق نشان داد که جست‌وجو در اینترنت فعالیت پیچیده‌ای را در مغز به همراه دارد که می‌تواند در تمرین دادن و بهبود عملکرد مغز تأثیر بگذارد. با وجود این، جست‌وجو در وب فعالیت مجزای بیشتری را در بخش دیگری از مغز که تصمیم‌گیری و استدلال‌های پیچیده را کنترل می‌کند ایجاد کرد که البته این موضوع تنها در کاربران با تجربه وب مشاهده شد.
پژوهشگران گفتند در مقایسه با خواندن ساده، وجود گزینه‌های بی‌شمار در اینترنت باعث می‌شود کاربران برای رسیدن به اطلاعات مورد نظر خود نیاز به تصمیم‌گیری داشته باشند. با این حال آنها معتقدند کسانی که تازه استفاده از اینترنت را آغاز کرده‌اند هنوز استراتژی‌های لازم برای انجام موفقیت‌آمیز جست‌وجو در وب را درک نکرده‌اند. پروفسور اسمیت گفت: به‌نظر می‌رسد کاری ساده و روزمره همانند جست‌وجو در وب در افراد مسن‌تر، مدارهای مغز را تقویت می‌کند که نشان می‌دهد با وجود افزایش سن، مغز ما حساس است و می‌تواند به فراگیری ادامه دهد.
برکا وود، مسئول بنیاد خیریه تحقیقات در باره آلزایمر در انگلستان گفت: براساس این یافته‌های شگفت‌انگیز، اینطور به‌نظر می‌رسد که افراد میانسال و مسن‌تر می‌توانند با انجام فعالیت‌هایی که مغز را تحریک می‌کنند خطر مبتلا شدن به بیماری فراموشی ناشی از پیری را کاهش دهند. او افزود: کاربران مسن‌تر وب و اینترنت دقیقا مشغول انجام چنین کاری هستند. پیش از این ثابت شده بود که کارهایی مثل حل جدول کلمات متقاطع یا جدول سودوکو، مغز انسان را فعال نگه می‌دارد و از آلزایمر پیشگیری می‌کند اما با توجه به نتایج تحقیقات اخیر به‌نظر می‌رسد جست‌وجوی اینترنت را نیز می‌توان به فهرست کارهایی که موجب فعال ماندن مغز می‌شود اضافه کرد. در واقع نتایج این تحقیقات، نتایج دلگرم کننده‌ای دارد که نشان می‌دهد کامپیوتری کردن فناوری‌ها، اثرات فیزیولوژیکی و فواید بالقوه‌ای را برای افراد میانسال و سالخورده به همراه دارد. همچنین نتایج اسکن‌های مغزی نشان داد که هنگام کار با اینترنت نقاطی از مغز که تصمیم‌گیری و استدلال در آن انجام می‌شود تحریک می‌شود.
مخالفان نقش اینترنت در رشد مغزی
اما در مقابل برخی تحقیقات دیگر مدعی است که جست‌وجوگری مانند گوگل با ارائه خدمات فوری اطلاعات به کاربران اینترنتی، باعث وارد‌شدن صدمه به مغز آنها می‌شود. به‌گفته نیکلاس کار که تحقیقات گسترده‌ای را در مورد تأثیر اینترنت بر مغز انسان انجام داده است، موتورهای جست‌وجوگر اینترنتی به‌ویژه سایت گوگل فورا اطلاعات مورد نیاز کاربر را در اختیار وی قرار می‌دهند و با این کار افراد توانایی فکری مغزشان را کم‌کم از دست می‌دهند.
وب سایت‌هایی وجود دارند که فورا انواع اطلاعات مورد نظر کاربران را در اختیار آنها قرار می‌دهند و با این اقدام این سایت‌ها، بخشی از مغز که همیشه به فعالیت فکری و ذهنی نیاز دارد، به‌شدت صدمه می‌بیند و در دراز مدت دچار آسیب جدی خواهد شد چون انسان را از فکر کردن و کنکاش ذهنی محروم می‌کند و عملا این بخش از مغز پس از مدتی از کار می‌افتد. یکی از مضرات استفاده از اینترنت این است که مردم در تمرکز کردن برای انجام فعالیت‌هایشان با مشکلاتی روبه‌رو می‌شوند. برای نمونه زمانی که می‌خواهند کتابی را مطالعه کنند به سختی می‌توانند تمرکز داشته باشند.
به گفته این محقق برای بهبود تمرکز انسان‌ها، سایت‌هایی همچون گوگل باید استفاده از این سایت را برای کاربران سخت‌تر کنند تا فکر کاربران برای استفاده از اطلاعات این سایت‌ها به کار بیفتد، این در حالی است که طراحان نرم‌افزارهای کامپیوتری برای رقابت با یکدیگر تلاش می‌کنند استفاده از این نرم‌افزارها را هر چه بیشتر آسان‌تر کنند اما آنها نمی‌دانند که این اقدام آنها باعث صدمه زدن به مغز انسان‌ها می‌شود. موتور جست‌وجوگر گوگل آن‌قدر کار را برای کاربران راحت کرده که پیش از آنکه فرد، کلمه موردنظر خود را به‌طور کامل در بخش جست‌وجو تایپ کند، کلمه به‌طور کامل روی صفحه به‌طور اتوماتیک ظاهر می‌شود و حتی گوگل نمی‌گذارد کاربر به‌طور کامل کلمه یا جمله مورد نظر خود را تایپ کند.
این دقیقا به مغز انسان صدمه می‌زند و اجازه نمی‌دهد بخشی از مغز که به‌طور روزانه به فکر کردن و انجام فعالیت مغزی نیاز دارد، کار کند. همانگونه که بدن شما به فعالیت جسمی برای سرزنده‌بودن نیاز دارد، مغز نیز به فکر و فعالیت‌های پیچیده ذهنی نیاز دارد. می‌بینید زمانی که مدتی ورزش نمی‌کنید یا فعالیت بدنی انجام نمی‌دهید چه احساس بدی دارید؟ مغز نیز اینگونه است، اکثر بیماری‌های جسمی به‌دلیل عدم‌ورزش یا نبود تحرک است، مغز نیز درصورت عدم‌فعالیت ذهنی و فکری پس از مدتی بیمار می‌شود.
اما نقش اینترنت در رشد یا زوال عقل موضوعی نیست که به این زودی‌ها فراموش شود. برخی محققان پیش‌بینی کرده‌اند در آینده حتی امکان دانلود اطلاعات از مغز انسان به رایانه ممکن می‌شود. گروهی از دانشمندان که در حال امکان‌‌سنجی طرح انتقال اطلاعات و هوشیاری از مغز انسان به رایانه‌ها هستند به تازگی اعلام کرده‌اند که این امر تا سال۲۰۵۰ ممکن می‌شود. دکتر ایان‌پیرسون از دانشگاه بوستون تریر و سرپرست این مطالعه اعلام کرد که انسان‌ها تا ۴۵سال دیگر با دستیابی به امکان انتقال تمامی اطلاعات و هوشیاری از مغز خود به رایانه، در واقع به نوعی به حیات ابدی مجازی دست پیدا خواهند کرد.
البته هزینه این امر در آن زمان زیاد خواهد بود و تنها افراد ثروتمند خواهند توانست موجودی درون مغز خود را به رایانه دانلود کنند. اما کمی هم جلو‌تر برویم. به گفته محققان تا سال۲۰۸۰ فناوری انتقال اطلاعات و هوشیاری از مغز به رایانه ارزان شده و در دسترس همگان قرار خواهد گرفت. در پاسخ به سؤال اصلی این گزارش باید اذعان داشت چه جست‌وجوگرهای اینترتی انسان‌ها را خنگ کنند و چه هوشمندتر، آنها با زندگی امروز ما عجین شده‌اند و هر کس که کاربر اینترنت باشد خواه‌ناخواه کاربر این ابزارهای آنلاین نیز خواهد بود. شاید اگر یافتن پاسخ این سؤال را بر عهده هر کاربر بگذاریم کار راحت‌تر باشد.
