در کشور ما هم به صادرات این صنایع توجه شده، اما تا رسیدن به وضع مطلوب راهی طولانی در پیش داریم.
نتیجه اجرای برنامه‌های دولت در چند سال اخیر برای ارتقای سطح صادرات خدمات فنی و مهندسی از تقریباً هیچ به سالانه بیش از یک میلیارد دلار طی حدود10 سال بوده است. دولت می‌تواند با سرمایه‌گذاری بیشتر و حمایت از بخش‌های خصوصی و تعاون برای ورود به این عرصه، سطح صادرات نرم‌افزار را که در حدود 20 میلیون دلار است افزایش دهد.
طبق برنامه‌ریزی‌های دولت در برنامه چهارم توسعه باید به رقم یک میلیارد دلار صادرات نرم‌افزار برسیم. برای رسیدن به این مطلوب اول باید نیروی انسانی مناسب و مدیریت کارآمد و سپس سرمایه‌گذاری لازم را در اختیار داشت تا بخش‌های مختلف اقتصادی در این جهت برنامه‌ریزی و حرکت کنند. حمایت دولت هم باید در راستای استراتژی مشخصی باشد تا بتواند بخش خصوصی را حرکت دهد.
تلاشهای صورت گرفته در کشور
تاریخچه تلاشهای انجام شده در کشور به صورت زیر است:
الف - کنسرسیوم ثنارای: شرکت تحقیقات و توسعه صادرات نرم‌افزاری(ثنارای) در اواسط سال77 از تجمع 72 شرکت نرم‌افزاری و با پیشنهاد و حمایت شورای عالی انفورماتیک کشور تأسیس شد.
ب- برج صادرات نرم‌افزار: شرکت شهرک‌های صنعتی(وابسته به وزارت صنایع) در سال 78، اقدام به تخصیص مجتمعی برای توسعه صادرات نرم‌افزار به نام برج سهند نمود.
ج- پارکهای فناوری: در سالهای 80 تا 82 بسیاری از دستگاهها، به‌خصوص وزارت علوم، وزارت ارتباطات و وزارت صنایع در این زمینه طرح‌هایی را آغاز نمودند.
د- حمایتهای دولتی: در کشورهایی که توسعه صادرات نرم‌افزار را به عنوان یک استراتژی برای توسعه اقتصادی خود در نظر گرفته‌اند، توجه و حمایت دولت‌ها مهمترین نقش را در این زمینه ایفا می‌کند. این حمایت‌ها به طرق مختلف از جمله مطابق آنچه که در مورد پارک فناوری نرم‌افزار اشاره شد، انجام می‌گیرد. در ایران نیز مراکز دولتی مختلف به حمایت از صادرات نرم‌افزار کمر بسته‌اند. حمایتهای مالی و گمرکی توسط شورای الکترونیک، جذب بودجه توسط شورای عالی انفورماتیک در قالب تبصره 47 بودجه سال77 و 78 و ایجاد و تقویت برج صادرات نرم‌افزار، نمونه‌هایی از این حمایت‌ها بود.
ه- رویکرد تکفا: تکفا یک رویکرد حمایتی است که دو بخش عمده دارد؛ اول این‌که پروژه‌های کاربری فناوری اطلاعات در دستگاه‌های دولتی توسط بخش خصوصی انجام شود و دوم این‌که مبالغی صرف توسعه پارکهای فناوری، SME ها و شرکتها شود و شرکتهایی که به‌طور مشخص 500 شرکت نام برده شده در این راستا ایجاد گردد.
چالشهای صنعت نرم افزار
داشتن بازار جهانی مناسب برای نرم‌افزار، بدون فناوریها و روش جدید نرم‌افزاری، نیروهای فنی و آموزش‌دیده، استراتژی و نوآوری امکان‌پذیر نیست. وقتی مشتریان محصول ارزان‌تری را از شرکتهای خارجی ببینند، مسلماً جایی برای شرکتهای نرم‌افزاری داخل باقی نخواهد ماند.
ماهیت صنعت نرم‌افزار برخلاف سایر صنایع، بیشتر تحقیقاتی است. در صنایع سخت‌افزاری پس از تحقیق و توسعه مرحله تولید و سپس مرحله بازاریابی و فروش قرار دارد؛ در حالی که در صنعت نرم‌افزار مرحله‌ای به نام تولید به شکل صنایع سخت‌افزاری وجود ندارد. بنابراین یکی از عوامل پویایی و رقابتی شدن صنعت نرم‌افزار، برقراری و حفظ ارتباط با دانشگاه‌ها و مؤسسات تحقیقاتی نرم‌افزار در داخل و خارج از کشور است. در برخی از کشورها این مسئله امری رایج و جاافتاده است.
نیروی انسانی ماهر مهمترین جزء صنعت IT خصوصاً نرم‌افزار است. این عامل به‌قدری مهم است که کشورهای پیشرفته که از صنایع پویا برخوردارند، سالانه هزاران نفر از نیروهای نرم‌افزاری کشورهای در حال توسعه را جذب می‌نمایند. تحقیقات نشان می‌دهد ارزش کار یک برنامه‌نویس یا متخصص نرم‌افزاری عالی 20 بار بیشتر از یک متخصص متوسط است.
موانع توسعه صادرات
نرم‌افزار کشور و راه‌های مقابله
الف- فقدان برنامه روشن و مشخص
نبود هدایت و برنامه مشخص، دستگاه‌های متولی دولتی را به اقدامات عجولانه و بدون هدف می‌کشاندکه در عمل نه‌تنها صادرات نرم‌افزار را گسترش نمی‌دهد که مانع از تلاشهای موجود نیز می‌شود.
ب- مشکلات بین‌المللی
شرایط خاص کشور و تحریم‌ها و همچنین افکار عمومی که تحت‌تأثیر شدید رسانه‌های غربی قرار دارند، مسلماً باعث فرصت‌سوزی در همه حوزه‌ها و به‌خصوص حوزه صادرات می‌شوند.
ج ـ توجه سایر کشورها به صادرات:
به دلیل اهمیت موضوع صادرات نرم‌افزار و ویژگی‌هایی که به آن اشاره شده، بسیاری از کشورها به‌خصوص کشورهای آسیایی در پی کسب سهم از بازار برآمده‌اند. این مسأله و ایجاد رقبای جدید و حتی ارزان‌تر، به معنی از دست دادن بازار بالقوه صادرات نرم‌افزار می‌باشد.
چ ـ الگوی تجارت نرم‌افزار
تفکر جهانی تجارت نرم‌افزار، تفکر مبتنی بر مشتری است که در آن حق با مشتری است. تولیدکنندگان با ابزاری چون اعتبار، کیفیت و قیمت مناسب سراغ مشتریان رفته و آنها را جذب می‌کنند.
با توجه به عدم اعتقاد به این تفکر، تولیدکنندگان داخلی نرم‌افزار که مشتریان خود را دارند و جذابیت‌های دیگر بازار از جمله خرید و فروش سخت‌افزار آنها را مشغول کرده است، تنها منتظر مشتریان جدید هستند. از آن طرف مشتریان خارجی به دنبال تولیدکنندگان معتبر با کیفیت و ارزان‌قیمت هستند که از نزدیکترین جا برمی‌گزینند. مشتریان خارجی منتظر تولیدکنندگان و تولیدکنندگان داخلی منتظر مشتریان هستند.
با این بن‌بست، صادرات نرم‌افزار جهش قابل ملاحظه‌ای نخواهد داشت. شرکتهای محدود داخلی که این بن‌بست را شکسته‌اند و موفق به صادرات شده‌اند، به‌خاطر ارتباطات و فرصت‌های ویژه بازاریابی برای آنها بوده است. بنابراین لازم است گام‌های بلندی در ایجاد ارتباط و نفوذ به بازار برداشته شود.
ح ـ بحران نرم‌افزار و کمبود نیروی انسانی متخصص
دنیای نرم‌افزار تاکنون با دو بحران اساسی مواجه شده است. بحران نخست در اواخر دهه 60 و در پی شکست بسیاری از پروژه‌های نرم‌افزاری بزرگ و اتمام آنها با هزینه و زمانی به‌مراتب بیشتر از میزان پیش‌بینی شده بروز کرد. بحران دوم در دهه80 پس از رشد سریع صنعت الکترونیک و ارزان شدن سخت‌افزار و در نتیجه به‌کارگیری کامپیوتر در تمام عرصه‌ها بروز کرد. کمبود نیروی انسانی لازم جهت طراحی و تولید نرم‌افزارهای مورد نیاز، بارزترین نمونه بحران مذکور تلقی می‌شود.
خ - ارتباطات بین‌المللی و بازاریابی
از نتایج رقابت، افزایش کیفیت و رواج تفکر مبتنی بر مشتری خواهد بود. در نتیجه شرکتها از بن‌بست خارج شده و برای یافتن کار مجبور به بازاریابی خارجی و برقراری ارتباطات بین‌المللی می‌گردند. امید است با رویکرد جدید اقتصادی دولت و با رقابتی‌تر شدن فعالیتهای اقتصادی در همه بخشها، این صنعت هم، پیشرفت قابل ملاحظه‌ای در تولید و صادرات را تجربه کند.
