به گزارش ایسنا، به جرات می‌توان گفت که اکثر افراد جامعه کم و بیش از فن‌آوری‌های ارتباطی و اطلاعاتی متاثرند و اطلاعات، کلیه زیرساخت‌های جوامع را متحول کرده است و موجب شکل‌گیری نظام‌های اطلاعاتی نوین در عرصه جهانی شده است که ظهور جامعه اطلاعاتی یکی از رهاوردهای عصر اطلاعات به شمار می‌رود.
دکتر محمد حسن‌زاده در کتابی با عنوان عصر اطلاعات و دولت دسترس‌پذیر که اطلاعات این گزارش از آن برگرفته شده سعی کرده است تا به تبیین ویژگی‌های عصر اطلاعات و تدوین معیارهایی برای دسترس پذیر کردن دولت در این عصر بپردازد.
بر اساس مفاهیم بخش نظری، میزان استفاده جوامع از فن‌آوری اطلاعات یا همان ضریب نفوذ در جوامع فعلی به تشکیل یک طبقه‌بندی منجر شده که پیامد عمده آن شکاف دیجیتالی نام گرفته است که به معنای وجود نابرابری در دسترسی و استفاده از فن‌آوری‌های ارتباطی و اطلاعاتی بین کشورهای توسعه یافته و عقب مانده است.
اما شکاف دیجیتالی، کشورهای جهان را از نظر استفاده از فن‌آوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی به «شمال- جنوب» یا «مرکز- پیرامون» تقسیم می‌کند و چالش‌های مهمی را در روند توسعه و بهبود کیفیت دسترسی جوامع جنوب به ابزارها فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات به وجود می‌آورد.
به علاوه جوامع شمال نیز در میزان بهره‌مندی و بهره‌وری از اطلاعات در دسته بندی‌های مختلف قرار گرفته‌اند، میزان توسعه پهنای باند و کاهش هزینه‌های دسترسی به اطلاعات، تلاش‌ها پیرامون دیجیتالی کردن اطلاعات و اسناد و گسترش کتابخانه‌های دیجیتالی نیز بر جوامع جهانی موثر بوده است.
- ملاک‌های سنجش میزان توسعه جوامع در عصر اطلاعات
امتیازبندی جوامع از نظر ضریب نفوذ فن‌آوری، یکی از ملاک‌های سنجش میزان توسعه جوامع در عصر اطلاعات به شمار می‌رود. در این زمینه می‌توان از شاخص‌های توسعه جهانی بانک جهانی نام برد.
اطلاعات و آمارهای منتشر شده در این گزارش‌ها از جمله منابعی است که معیارهای توسعه یا عدم توسعه‌یافتگی کشورها را در فن‌آوری‌های اطلاعات وارتباطات مشخص می‌کند.
در فن‌آوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی، شاخص‌های توسعه جهانی، میزان پیشرفت و بهبود را در مواردی از جمله روزنامه‌ها، تلویزیون‌های خانگی، رایانه‌های شخصی، کاربران اینترنتی، تعداد مدارس متصل به اینترنت، تعداد مشترکان پهنای باند اینترنت، میزان پهنای باند اینترنت در مقیاس جهانی، تعداد سرورهای اطلاعاتی اینترنت، سبد خرید اینترنت، هزینه‌های استفاده از فن‌آوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی مد نظر قرار می‌دهد.
- مصداق‌های باسواد بودن متحول شده است
طبق برخی تعاریف، به مهارت‌هایی که افراد برای ادامه حیات، زندگی و کسب و کار رد جامعه اطلاعاتی نیاز دارند، سواد اطلاعاتی می‌گویند؛ سواد اطلاعاتی و سواد عملیاتی (توانایی خواندن و استفاده از اطلاعات در زندگی روزمره، تشخیص نیاز اطلاعاتی، جست‌وجوی اطلاعات برای تصمیم‌گیری آگاهانه) بسیار به یک دیگر نزدیک‌اند.
- لازمه سواد اطلاعاتی
به گفته کارشناسان لازمه سواد اطلاعاتی، توانایی کنترل اطلاعات تولید شده رایانه‌ها و رسانه‌های ارتباط جمعی است. تحولات اجتماعی و فن‌آورانه نیازمند مهارت و دانش جدید است.
مروری بر تعاریف فوق و سایر تعاریف در منابع مختلف مشخص می‌کند که وجه تشابه همه آن‌ها در مهارت‌های افراد جامعه برای استفاده از فن‌آوری‌های اطلاعاتی در جنبه‌های مختلف زندگی است.
- شکل‌گیری طبقه‌بندی‌های سیاسی دولت الکترونیک
شاید مهم‌ترین وجه غالب تاثیر فن‌آوری اطلاعات را بتوان در تحولات گسترده ساختارهای دولتی و حکومتی جوامع دانست. این امر از آن جهت مهم است که دولت همواره بزرگ‌ترین گردآورنده، کاربر، نگه‌دارنده و تولیدکننده اطلاعات است. شکل گیری مفاهیم جدید هم چون اصطلاح دولت الکترونیک را می‌توان نمونه عینی این تحولات نامید.
- هدف اصلی پیدایش دولت الکترونیکی
هدف اصلی پیدایش دولت الکترونیک، تعیین روشی مناسب برای دسترسی هرچه بهتر و بیشتر شهروندان به اطلاعات و خدمات دولتی، اصلاح کیفیت خدمات و ارائه فرصت‌های بیشتر برای مشارکت در فرآیندها و نهادهای مردم سالار است.
بدیهی است کلیه این فرآیندها در قالب بهره‌گیری از الگوهای فن‌آوری اطلاعات در سازمان‌های اداری و اجرایی دولت رخ خواهد داد. اگر بپذیریم که دولت الکترونیک عبارت است از ارائه خدمات دولتی و اطلاعات به عموم با استفاده از ابزارهای الکترونیک یا استفاده از فن‌آوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی برای ارتقای دولتی کارآمدتر پس پذیرفته‌ایم که ماهیت و حقیقت دولت الکترونیکی در بهره‌گیری آن از فن‌آوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی نهفته است.
گرچه دولت الکترونیک را در قالب اصطلاحات مختلف و متنوعی نظیر «دولت دیجیتالی»، «دولت آنلاین»، و «دولت مجازی» نام گذاری کرده‌اند، با این حال کارکردها و تعاریف همه این اصطلاحات تفاوتی با یکدیگر ندارد.
- شکل‌گیری اصطلاح دولت الکترونیکی در دهه 1900
اصطلاح دولت الکترونیکی و سایر واژه‌های مشابه، در آخرین سال‌های دهه 1900 شکل گرفت اما تاریخچه استفاده و بهره‌گیری از فن‌آوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی در سازمان‌های دولتی به قدمت تاریخچه اختراع رایانه است.
نوشتارها و پژوهش‌های مرتبط با دولت الکترونیک نیز از نظر ساختار موضوعی به موازات توسعه و پیشرفت فن‌آوری‌ها متحول شدند.
برای مثال در سال‌های اخیر و با اختراع و توسعه شبکه وب جهانی، زیرساخت‌های اجرایی و تئوریکی دولت الکترونیک نیز تغییر کرده و اکنون مفاهیمی نظیر «دموکراسی مجازی» و « دموکراسی الکترونیکی» در قلمرو دولت الکترونیک شکل گرفته است.
به اعتقاد محمد حسن‌زاده در کشورهای مختلف به ویژه کشورهای توسعه یافته تلاش‌های گوناگونی برای هنجارسازی و تدوین مقررات در حوزه دسترس‌پذیری وب‌سایت‌های خدمات دولت الکترونیکی انجام شده و نمادهایی برای این مهم تصویب شده است.
اما در ایران به دلیل آغاز دیرپای ورود به عرصه مجازی و رشد شتابان تمایل به استفاده از قابلیت‌های دنیای مجازی، شکاف عمیقی بین وضعیت آرمانی و موجود محمل‌های ارائه خدمات دولت الکترونیکی به وجود آمده و تلاش‌های جدی در این زمینه انجام نشده است و همین امر سبب شده است که تبیین مفهوم ابعاد دسترس‌پذیری دولت در عصر اطلاعات ضرورت بیش‌تری پیدا کند.
