در این عصر شاهد سرعت بالای تغییرات در همه حوزه‌های زندگی فردی و اجتماعی هستیم که یکی از این حوزه‌های بسیار مهم، فرهنگ است. فرهنگ یکی از عوامل اصلی بقا و دوام یک تمدن و ملت است.
کشورها و جوامع در مواجهه با این دهکده، کنش‌ها و عکس‌العمل‌های متفاوتی از خود نشان می‌دهند. برخی
به‌طور کامل در برابر کدخداهای دهکده جهانی دست‌های خود را به نشانه تسلیم شدن و پذیرش باورها و نمادهای فرهنگ بیگانه بالا می‌برند و گروه دیگری به‌دلیل عدم‌توانایی در مواجهه با این پدیده، با بستن درهای ارتباطی و اطلاعاتی جامعه درصدد مقابله با این جریان هستند اما گروه سومی هم وجود دارند که درصددند به‌مثابه کنشگری فعال ارتباطی دوسویه و هر چند نابرابر را با فرهنگ رقیب برقرار کنند و با تقویت نهادهای فرهنگ‌ساز و حافظان باورها و ارزش‌هایشان، اقلام و ابزارهای انتقال فرهنگی را بومی کرده و با غنی‌سازی فرهنگ خودی، جامعه را در برابر اینگونه تهاجم‌ها واکسینه کنند.
در جدال بین فرهنگ غرب و نهادهای مذهبی و بومی فرهنگ‌ساز داخلی، متأسفانه به‌دلیل برخی کژکارکردی‌های دستگاه‌ها و سازمان‌های مسئول و نبود برنامه‌ریزی مناسب در گذشته که البته تحمیل 8سال جنگ و تلاش برای بازسازی ویرانه‌ها و تبعات آن نیز در این امر مؤثر بوده است، در نتیجه شاهد بروز چالش‌هایی در فرهنگ عمومی، فقر هویتی و خلأهای انحطاط بخش در بین برخی از جوانان جامعه هستیم که در نتیجه بسیاری از سدهای هنجاری جامعه درهم شکسته شده یا بی‌توجهی‌هایی نسبت به ارکان فرهنگ اسلامی، انقلابی، دفاع مقدس و... را شاهد هستیم.
هر چند امروز عزم و اراده بر تقویت فرهنگ اصیل و به‌ویژه خرده فرهنگ‌های بومی به‌عنوان یک راه میانبر در برابر تهاجمات فرهنگی است اما این مهم بدون تقویت نهادهای حافظ ارزش‌های فرهنگی و مقوم هنجارهای فرهنگ بومی به‌عنوان نهادهای واسط در جامعه پذیری و انتقال فرهنگی از قبیل خانواده، مذهب، آموزش و پرورش و... میسر نخواهد شد.
به‌نظر می‌رسد هر چند توسعه ارتباطات موجب به حاشیه راندن خرده فرهنگ‌ها و کاهش نظارت‌های اجتماعی و تشابه و تجانس فرهنگی در سطح ملی شده است اما کلانشهرها به‌ویژه کلانشهر تهران به‌دلیل داشتن جایگاه اجتماعی سیاسی ویژه، الگو بودن برای دیگر شهرها و به عنوان ام‌القرای دنیای اسلام و ویترین کشور که با بیشترین تهاجم فرهنگ بیگانه مواجه هستند، از نقشی کلیدی و ویژه در هدایت، کنترل و راهبری فرهنگ انقلابی در جامعه برخوردارند.
به‌طور قطع نهادهای فرهنگی فعال در سطح ابرشهر تهران می‌توانند نقش مؤثرتری در مقابله با فرهنگ وارداتی ایفا کنند. البته طی 2دهه گذشته به‌دلیل بی‌توجهی صورت گرفته نقش نهادهای دینی- تربیتی و به‌ویژه خانواده در تربیت و آموزش نسل‌های جدید تضعیف شد اما طی سال‌های اخیر شاهد اقداماتی در جهت تقویت این نهادها، به‌ویژه در دو حوزه دین و آموزش و پرورش هستیم که از جمله آنها افزایش گنبدهای سبز و طلایی مساجد در گوشه‌گوشه پایتخت است و امروز بسیاری از مساجد کلانشهر تهران به فناوری‌های نوین ارتباطی به‌ویژه اینترنت تجهیز شده و بسیاری از پایگاه‌های بسیج و مساجد برای انتقال آموزه‌های دینی و مهارت‌های اجتماعی و افزایش بصیرت جوانان به فضاهای مجازی و سایبر وارد شده یا شاهد انواع تولیدات فرهنگی و چند رسانه‌ای توسط اماکن مذهبی هستیم.
نقش مدیریت شهری تهران
مدیریت شهری تهران هر چند در گذشته یک سازمان صرف خدماتی بوده است اما امروز تلاش دارد با الگویی مترقی و اسلامی در جایگاه یک نهاد اجتماعی- فرهنگی ایفای نقش کند به‌گونه‌ای که شاید حتی از نهادهای متولی حمایت، تبلیغ و ترویج مبانی فرهنگی کشور چندین گام جلوتر باشد. به‌نظر می‌آید طرح شعار تبدیل شهرداری از سازمانی خدماتی به نهادی اجتماعی نیز در همین راستاست که مغزافزار این رویکرد در نهاد شهرداری تهران، معاونت امور اجتماعی و فرهنگی است. در این دوره شاهد شکل‌گیری و غلبه فعالیت‌های گسترده اجتماعی در ابعاد مختلف در مقیاس محلات تهران و حتی تبدیل به الگویی برای کلانشهرها و شهرهای دیگر هستیم که به هیچ وجه قابل مقایسه با دوره‌های قبل نیست به‌طوری که اغلب نهادهای اجتماعی و فرهنگی فعال به‌دنبال سهم‌خواهی و مشارکت با مدیریت شهری در حوزه فرهنگ‌سازی و انتقال آموزه‌های فرهنگی - اجتماعی هستند.
یکی از جهت‌گیری‌های حوزه فرهنگی اجتماعی شهرداری تهران در این دوره تقویت نهادهای تأثیر‌گذار در حوزه تولید و صیانت از فرهنگ انقلابی - اسلامی اعم از مساجد و مراکز دینی، پایگاه‌های بسیج محلات، مدارس، خانواده‌ها و... است؛ نهادهای دینی و تربیتی که بیشترین سهم را در نهادینه‌سازی و ترویج نمادها، نشانه‌ها و الگوهای فرهنگی در سطح جامعه دارند. ضمن اینکه یکی از رویکردهای مدیریت شهری در هدفمند کردن فعالیت‌های فرهنگی اجتماعی نیز طراحی ماتریس فرهنگی است.
معاون اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران درباره دلایل شکل‌گیری ماتریس فرهنگی شهر می‌گوید: در شهر، بخش‌های مختلف فرهنگ، متولیان خاص خود را دارد. فرهنگ دینی متولیان متعددی نظیر سازمان تبلیغات، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و مساجد، حوزه فرهنگ و هنر و سینما نیز متولی‌های فراوانی دارد. اما موضوع فرهنگی خاصی وجود دارد که متولی نداشته و مغفول مانده است و آن هم حوزه فرهنگ شهری و شهروندی است.
بسیاری از کارشناسان معتقدند از جمله نهادهای بسیار تأثیر‌گذار و فرهنگ‌ساز در هر کشوری نهاد آموزش و پرورش است که متأسفانه در کشور ما به‌رغم حمایت قانون اساسی از این نهاد مبنی بر رایگان بودن دوره تحصیلات عمومی برای همه اتباع کشور، شاهد عملکرد ضعیف دستگاه‌های دولتی در ارائه این خدمات هستیم به‌طوری‌که امروز در پایتخت کشور بسیاری از مدارس با کمبود امکانات اولیه و کمک‌آموزشی مواجه بوده و سطح خدمات‌رسانی در آنها بسیار نامناسب است. شهرداری تهران با درک این مهم و ضرورت توجه به این نهادها مجموعه اقداماتی را با رویکرد محله‌محوری و ناحیه‌محوری در پیش گرفته و تاکنون توانسته گام‌های مؤثری در تقویت و انسجام بخشی بین نهادهای فرهنگی بردارد که از جمله آنها می‌توان به پیاده‌سازی ماتریس فرهنگی، مدیریت اوقات فراغت شهروندان، مراکز توانمندسازی زنان سرپرست خانوار، کتابخانه‌های عمومی، بازسازی و توسعه سینماها و مراکز فرهنگی، پردیس‌های بانوان، سامانه‌های نشاط، توسعه گردشگری، ساخت مجموعه‌های ورزشی و فرهنگی، ساخت باغ‌موزه دفاع مقدس، المان‌ها و سردیس‌های شهدا، آموزش مهارت‌های اجتماعی و کاهش آسیب‌ها، احداث 110 سالن ازدواج، طرح استقبال از مهر و تجهیز و نوسازی مدارس تهران اشاره کرد.
یاری رسانی به مدارس
آموزش و پرورش یکی از نهادهای بسیار مهم در پاسداری از ارزش‌ها و هنجارهای فرهنگی هر جامعه محسوب می‌شود و مدرسه یکی از مهم‌ترین و اصیل‌ترین پایگاه‌های تربیتی در نهادینه‌سازی ارزش‌ها و اجتماعی شدن افراد است و هم می‌تواند خنثی‌کننده فعالیت دو نهاد تربیتی مهم یعنی خانواده و اماکن دینی باشد و هم تکمیل‌کننده آموزش‌های این دو نهاد باشد. دکتر سید محمد هادی ایازی، معاون اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران در این رابطه با اشاره به تدابیر گسترده مدیریت شهری برای پوشش فعالیت‌های فرهنگی در سطح مدارس شهر تهران و مشکلات موجود در ساختار فیزیکی مدارس، تصریح می‌کند: امور مدارس شهر تهران به‌صورت مستقیم به وزارت آموزش و پرورش مربوط می‌شود اما شهرداری تهران به‌منظور کمک به زیباسازی و نوسازی مدارس به این مسئله ورود پیدا کرده است.
وی می‌افزاید: در حال حاضر مدارس شهر تهران با مشکلات فیزیکی از جمله رنگ آمیزی و تجهیزات موجود در مدارس روبه‌رو هستند که کمک شهرداری در این زمینه بسیار تأثیر‌گذار بوده است. معاون اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران به اقدامات مدیریت شهری در این زمینه اشاره کرده و می‌گوید: شهرداری تهران در سال1389 اعتباری بالغ بر 20میلیارد تومان برای مدارس پایتخت در نظر گرفته است که بخش عمده‌ای از این اعتبارات در 6ماهه نخست هزینه شده است تا مدارس برای سال تحصیلی جدید و حضور دانش‌آموزان در کلاس‌های درس آماده شوند. از دیگر اقدامات معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران در سال‌های اخیر که بر پایه رویکرد مسجد محوری و توسعه فرهنگ و ارزش‌های اسلامی صورت گرفته، انجام اقدامات و تحولات عظیم در زمینه احداث، تکمیل، تعمیر و توسعه مساجد بوده که تعدادی از این مساجد در اختیار شهروندان قرار گرفته است.
حجت‌الاسلام والمسلمین ناصحی، مشاور شهرداری تهران در این زمینه به ساخت40باب مسجد در شهر تهران توسط مدیریت شهری اشاره و تأکید کرد: در جانمایی این مساجد سعی شده که در مناطقی قرار گیرند که سرانه مساجد در آنها پایین است. به گفته ناصحی تاکنون عملیات اجرایی 12باب از مساجد احداث شده توسط شهرداری تهران به اتمام رسیده و این مساجد در اختیار شهروندان قرار گرفته است.
به‌نظر می‌رسد شهرداری تهران علاوه بر نگاه فرهنگی به ساخت مساجد، آن‌را جزو حقوق شهروندی مردم پایتخت تعریف کرده است به‌طوری‌که در مناسبت‌های مختلف سعی کرده به یاری مساجد و اماکن مذهبی آمده و با ارائه تولیدات فرهنگی مناسب، حمایت‌های مالی، رفع نیازهای کالبدی، فضاسازی تبلیغاتی در سطح شهر به ترویج شعائر اسلامی و گرامیداشت مناسبت‌هایی چون هفته جهانی مساجد، عید فطر، عید قربان، سالروز پیروزی انقلاب اسلامی، ماه مبارک رمضان، ماه محرم، ساخت مجموعه‌های قرآنی و حمایت از محافل قرآنی، احداث نمازخانه در نقاط مختلف شهر و...درصدد حمایت از نهاد دین در کلانشهر تهران به‌عنوان ام‌القرای دنیای اسلام و یکی از مهم‌ترین ارکان انتقال آموزه‌های فرهنگ اصیل انقلاب است تا نوعی شادابی معنوی را شاهدباشیم. یکی از رویکردهای مدیریت شهری تجهیز مساجد موجود به فناوری‌های روز و دسترسی به دنیای مجازی جهت انتقال آموزه‌ها از طریق ابزارهای روز دنیاست به‌طوری که اغلب مساجد ساخته شده در این دوره به تجهیزات ارتباطی و سایبری مجهز هستند.
به نوعی مدیریت شهری با این اقدام به‌دنبال تعمیق ارتباط جوانان با فرهنگ دینی، نهادینه کردن استفاده از تکنولوژی‌های ارتباطی در اطلاع رسانی و مشاوره دینی، احیا و نشر روحیه و تفکر انقلابی در میان کاربران جوان، ارائه مشاوره دینی به جوانان به‌صورت آنلاین، تشکیل اتاق‌های فکری و کرسی‌های آزاد اندیشی مجازی، برگزاری کنفرانس‌های مجازی با حضور ائمه جماعات و کارشناسان دینی و اجتماعی برای پاسخگویی به سؤالات شرعی، اجتماعی و اعتقادی نوجوانان و جوانان است.
