این بار البته چینی‌ها رقیب ما نیستند بلکه آمریکا بخشی از بازار پسته دنیا را به دست گرفته است. شاید در نگاه اول تحریم‌ها را بتوان عامل خارج شدن بخشی از بازارهای بین‌المللی از دست ایران فرض کرد، اما واقعیت این است که علاوه بر قصور مجموعه دست‌اندرکار صادرات در کشور برای یافتن بازارهای جدید ، کم‌آبی‌های اخیر و گرمای بیش از حد، تا اندازه‌ای در کیفیت پسته ایران به عنوان یک محصول استراتژیک، تاثیر گذاشته است. رقابت با پسته‌کاران آمریکایی نیز صادرات این محصول را در سال‌های اخیر به مباحث سیاسی گره زده است.
به‌عنوان مثال گاهی برخی کشورهای اروپایی با ادعای بیش از حد مجاز بودن «افلاتوکسین» پسته ایران، خرید محصول کشورمان را منع کردند که به گفته مسئولان ایرانی بهانه‌ای کاملا سیاسی بود. در این گزارش برای اطلاع بیشتر از مشکلات پسته کاران کرمان سراغ برخی نمایندگان استان کرمان رفته‌ایم.
حسین امیری خامکانی، نماینده زرند، یکی از 2چالش اساسی پسته کاران را آب می‌داند.
وی در این‌باره می‌گوید: «خشکسالی‌های پی‌درپی چند سال اخیر باعث کاهش میزان آب‌های سطحی شده و از سوی دیگر برداشت از سفره‌های زیرزمینی را بیشتر کرده است که خود خسارات غیرقابل جبرانی به منابع آب زیرزمینی استان می‌زند.»
عضو کمیسیون انرژی مجلس با اعلام این‌که بزرگ‌ترین جنگل مصنوعی کشور در دشت کرمان از منابع آب‌های زیرزمینی تغذیه می‌کند یادآور می‌شود که این وضع باعث کاهش سطح آب‌های زیرزمینی شده است به‌طوری که گاهی باغداران آب را از عمق 200 تا 300 متری بالا می‌کشند.
وی می‌افزاید: «در هر صورت میزان برداشت ما در هکتار کمتر از یک تن است، در حالی که پسته‌کاران آمریکایی در همین مساحت بیش از 4 تن محصول برداشت می‌کنند. از سوی دیگر با یک حساب سرانگشتی می‌توان نتیجه گرفت که برداشت هر کیلو پسته برای یک باغدار 7 هزار تومان هزینه دارد که رقم بالایی است.»
نماینده زرند چالش دوم پسته‌کاران کرمان را مشکلات بعد از برداشت می‌داند و می‌گوید: «اکنون بازارهای هدف ایران را تولیدکنندگان کشورهای رقیب مانند آمریکا تسخیر می‌کنند. آنان هم درباره استفاده بهینه از آب و خاک خوب کار کرده‌اند، هم تسهیلات مناسبی برای باغدارانشان فراهم می‌کنند. علاوه بر این، در حوزه بازاریابی و صادرات، موفق‌تر هستند.» امیری خامکانی با این‌حال اظهار می‌کند: «اخیرا بازارهای جدیدی را در آسیا، به‌ویژه شرق این قاره، هدف‌گذاری کرده‌ایم که جمعیت بالایی نیز دارد و اگر موفق شویم این بازارها را نگه داریم، می‌توانیم کاهش صادرات به اروپا را جبران کنیم.»
وی یادآور می‌شود: «رقابت با آمریکا، موضوع صادرات پسته را سیاسی کرده است به‌طوری که برای از میدان به‌در کردن‌ما، موضوعاتی مانند بالا بودن افلاتوکسین پسته ایران از حد مجاز را مطرح می‌کنند که در این حوزه باید دولت، مخصوصا وزارت خارجه و وزارت بهداشت، تلاش کنند صادرات پسته ایران، آلوده به این مباحث سیاسی نشود.»
هشدار به مسئولان
غلامرضا کرمی، نماینده کرمان و راور هم با یادآوری تشکیل ستاد پسته در سال‌های اخیر می‌گوید: «این ستاد کارهایی را توانسته است انجام دهد، اما جای کار بیشتری دارد و می‌تواند نقش پررنگ‌تری در این زمینه ایفا کند.»
وی خطر خشکسالی در استان را به مسئولان گوشزد می‌کند و می‌افزاید: «استانی که مهم‌ترین کالای صادرات غیرنفتی کشور را تولید می‌کند و بخش اعظمی از جمعیتش از راه فروش و صادرات پسته معاش می‌کنند، در معرض خطر خشکسالی قرار گرفته است و مردم نگران این موضوع هستند.»
عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس از تلاش مجمع نمایندگان استان برای تامین آب کشاورزی برای باغداران کرمان خبر می‌دهد و اضافه می‌کند:« در مجمع نمایندگان استان به‌طور جدی به‌دنبال تامین آب شرب و کشاورزی برای استان هستیم به‌طوری که در سفر سوم ریاست دولت که اوایل سال‌جاری انجام شد مهم‌ترین دغدغه خود را همین موضوع اعلام کردیم.» نماینده کرمان و راور می‌افزاید: «مطالعه انتقال آب از دریای عمان و خلیج‌فارس به استان و مطالعه طرح انتقال آب «حوزه به حوزه» به استان کرمان شروع شده است که امیدواریم با اجرای این طرح‌ها بخشی از مشکلات باغداران و تولیدکنندگان پسته در کرمان حل شود.»وی درباره پیدا شدن رقیبانی در دنیا برای پسته ایران نیز می‌گوید: «آمریکایی‌ها در کشت پسته و فروش آن رقیب ما شده‌اند. کشورهایی که قبلا خریدشان را از ایران انجام می‌دادند با اعمال تحریم‌ها به فکر بازارهای دیگر افتاده‌اند که آمریکا هم از این فرصت استفاده کرده و بازارهای ایران را به دست گرفته است.»
کرمی در چنین وضعی از وزارت بازرگانی و وزارت جهاد کشاورزی خواست با حمایت‌های داخلی از پسته کاران امکان معاش و ادامه فعالیت را برای خرده مالکان و کشاورزان خرده پا فراهم کند تا این قشر از باغداران ورشکست نشوند.
تشویق دولتی‌ها به جای بخش خصوصی
شهباز حسن پور بیگلری، نماینده مردم سیرجان و بردسیر، با یادآوری این‌که پسته بخش اعظمی از صادرات غیرنفتی کشور را به‌خود اختصاص داده است، می‌گوید:«تولید و صادرات پسته، فعالیتی است که برای 200 هزار نفر به‌طور مستقیم و 700هزار نفر به‌طور غیرمستقیم در کشور اشتغال ایجاد کرده است.»
با وجود مشکلات اخیر، نماینده سیرجان چشم‌انداز پسته را امیدوارکننده می‌داند. به گفته وی امسال نزدیک به 160 تا 170 هزار تن محصول از باغ‌های استان کرمان برداشت شد که از این میزان نزدیک به 60 هزار تن محصول پسته از باغ‌های سیرجان بود. حسن‌پور می‌گوید: «با توجه به فعال بودن صادرکنندگان اکنون پسته سیرجان به تمام دنیا صادر می‌شود و با توجه به افزایش 30 تا 35 درصدی قیمت این محصول، سالی پررونق را برای باغداران پسته شاهد بودیم.» نماینده سیرجان و بردسیر درباره مشکل کم‌آبی نیز تصریح می‌کند: «استان کرمان نزدیک به 15سال است که با مشکل کم آبی درگیر است، اما این مشکل با تغییر شیوه آبیاری از سنتی به تحت فشار تا حدودی برای باغداران سیرجان حل شده است به‌طوری که اکنون در مقایسه با گذشته
30 تا 35 درصد در مصرف آب کشاورزی صرفه‌جویی می‌شود.»
نایب رئیس فراکسیون توسعه صادرات غیرنفتی مجلس با این حال از دست‌اندرکاران صادرات کشور انتقاد می‌کند و می‌گوید: «این گلایه وجود دارد که متولیان صادرات کشور برای این کالای راهبردی چندان اهمیت قائل نیستند.»
وی می‌افزاید: «انتظار داشتیم معاون وزیر بازرگانی در زمینه صادرات حداقل 2یا 3 گردهمایی تخصصی در شهرستان‌های پسته خیز کرمان برگزار کند، اما این اتفاق تاکنون نیفتاده است.»
حسن پور با بیان این‌که همچنین انتظارهایی از مرکز توسعه صادرات برای توجه به محصول پسته وجود دارد که برآورده نشده است، اضافه می‌کند: «البته این انتظار فقط درباره محصول پسته نیست زیرا ما بی‌توجهی یا کم‌توجهی به صنعت فرش و خشکبار را که از دیگر محصولات مهم در صادرات غیرنفتی کشور به شمار می‌رود، نیز شاهد بوده‌ایم.»
نایب رئیس فراکسیون توسعه صادرات غیرنفتی با یادآوری برگزاری همایشی به مناسبت روز ملی صادرات (29 مهر) که در سالن همایش‌های صدا و سیما برگزار شد، می‌گوید: « از این‌که هنوز جوایز صادراتی صادرکنندگان پسته اهدا نشده است، گلایه داریم. در حالی که رهبر معظم انقلاب بر صادرات غیرنفتی با محوریت بخش خصوصی تاکید دارند، به جای این‌که این بخش مورد تشویق قرار بگیرد، در همایش روز ملی صادرات بعضی دولتی‌ها و شبه‌دولتی‌ها تشویق شدند.»
