کامران محمدی: کتاب‌های جامعه‌شناسی در ایران معمولا با استقبال خوبی روبه‌رو می‌شوند و شاید به همین علت، کتاب‌های خوبی از جامعه‌شناسان و روشنفکران بزرگ جهان تاکنون در سطح‌های مختلف ترجمه شده و برخی، بسیار هم معروف شده‌اند؛ از جمله کتاب «مراحل اساسی سیر اندیشه در جامعه‌شناسی» نوشته ریمون آرون که به‌عنوان یکی از مهم‌ترین کتاب‌های مرجع جامعه‌شناسی در ایران، در طول 25سال گذشته، همواره مورد توجه دانشجویان و دیگر علاقه‌مندان به جامعه‌شناسی بوده است.

طرح

علاقه‌مندان به جامعه‌شناسی که تعدادشان در کشور بسیار زیاد است، این کتاب را با ترجمه ستایش‌انگیز باقر پرهام، سال‌های سال همراه‌شان این سو و آن سو برده‌اند تا نشان دهند که آن را می‌شناسند؛ حتی اگر دانشجوی این رشته نباشند.
به جز این کتاب، به ویژه پس از آن، یعنی از سال64 به این طرف، ایران یک ربع قرن قابل توجه را در حوزه آثار جامعه‌شناختی پشت سر گذاشته است. ترجمه کتاب آرون که یکی از مطرح‌ترین جامعه‌شناسان جهان محسوب می‌شود، در واقع آغازگر دوره‌ای طلایی و تأثیرگذار در حوزه جامعه‌شناسی در کشور است.

خلأ آثار جدید و جدی این حوزه، تا پیش از این کتاب، به وضوح حس می‌شد؛ نه به این علت که پیش از آن کتاب دیگری نبود، بلکه بیش از هر چیز به این علت تاریخی- جامعه‌شناختی که 7سال پیش از آن، رویدادی کاملا اجتماعی در کشور رخ داده بود و جامعه به شدت عطش درک بهتر، عمیق‌تر و علمی‌تر آن را حس می‌کرد. انقلاب سال57 که تقریبا همه مردم را درگیر و در همه سطوح جامعه رسوخ کرد، دانش جامعه‌شناسی را ناگهان در مرکز توجه اهالی کتاب و مطالعه و فرهنگ قرار داد. روشنفکران جوان و آنها که در دانشگاه یا خارج از آن به سیر تحولات جامعه ایران علاقه‌مند بودند، خودآگاه یا ناخودآگاه نیاز بیشتری به مطالعه متون دقیق جامعه‌شناختی حس کردند و این تقاضا، عرضه کتاب‌های این حوزه را به سرعت بالا برد. نتیجه این فرایند، رشد قابل ملاحظه دانش جامعه‌شناسی در کشور بود که متأسفانه، بیش از آنکه در بخش تولید باشد، در مرحله واردات متوقف ماند.

واردات کتاب‌های جامعه‌شناسی اما به علت ماهیت دانشگاهی و جدی کار، خوشبختانه به سرنوشت آثار روانشناسی دچار نشد. آثار روانشناسی وارداتی، اگرچه این بخش آکادمیک را نیز دارد، اما خیلی زود به حوزه آثار عامه‌پسند و بازاری کشیده شد و هر روز بیشتر از آثار دانشگاهی فاصله می‌گیرد. اما تقریبا همه کتاب‌های جامعه‌شناسی وارداتی در طول 25سال گذشته، ماهیت جدی و علمی‌شان را حفظ کرده‌اند و تقریبا همه آنها که این آثار را ترجمه می‌کنند، استادان صاحب اندیشه و کرسی‌اند. «مبانی جامعه‌شناسی سیاسی» یکی از آثار و «عبدالحسین نیک‌گهر» یکی از این استادان است.

عبدالحسین نیک‌گهر که حالا هشتمین دهه از زندگی‌اش را پشت سر می‌گذارد، یکی از استادانی است که در همین 25سال طلایی جامعه‌شناسی در ایران، 15کتاب قابل تامل و مهم این حوزه را ترجمه کرده است. البته کار او تنها به این 25سال و این 15ترجمه خلاصه نمی‌شود، اما کمیت و کیفیت آثار او در این دوره، به شکل روشنی، رشد جامعه‌شناسی را نشان می‌دهد.

نیک‌گهر 2سال پس از کتاب پرهام، خاطرات ریمون آرون را در 2 جلد منتشر کرد تا پدیده آرون را در ایران آن روزها تکمیل کند. او پس از آن، کتاب‌های قابل توجهی از بزرگان جامعه‌شناسی نظیر ماکس وبر، ژاک دو فرانس و ژان ماری گنو را ترجمه کرد که ویژگی بارزشان، توجه مترجم به جنبه‌های مختلف جامعه‌شناسی به عوض توجه به یک نویسنده خاص است.

در واقع نیک‌گهر بیش از آنکه به گرایش و علایق شخصی‌اش در این حوزه بپردازد، به نیاز جامعه توجه داشته است و ماحصل این توجه، ترجمه کتاب‌های جامعه‌شناسی شهر، نوشته یانکل فیالکوف(۱۳۸۳)، جامعه‌شناسی هنر، نوشته ناتالی هنینک(۱۳۸۴)، جامعه‌شناسی‌ورزش، نوشته ژاک دو فرانس (۱۳۸۵) و حالا جامعه‌شناسی سیاسی، نوشته ژان‌ایو دورماگن و دانیل موشار بوده است.مبانی جامعه‌شناسی سیاسی مثل هر کتاب درسی مقدماتی دیگری، با یک مقدمه شروع می‌شود؛ مقدمه‌ای که در آن جامعه‌شناسی سیاسی‌به‌عنوان یک رشته علمی مستقل و متمایز تعریف می‌شود.

در این مقدمه، نویسندگان کتاب تصویری از آنچه قرار است در طول کتاب ارائه شود، ترسیم و سپس در 3بخش و 13فصل، همه آنچه را که دانشجویان و علاقه‌مندان تازه‌کار این رشته لازم است بدانند، ارائه می‌کنند. چارچوب‌های فعالیت سیاسی، کنشگران زندگی سیاسی و رفتارهای سیاسی در دمکراسی، بخش‌های این کتابند که هر یک به فصل‌های کوچک‌تری خرد شده‌اند. ازجمله بخش اول که با حرکت از کل به جزء، با مفهوم قدرت سیاسی در فصل اول آغاز می‌کند و سپس در فصل‌های دیگر، به دولت، دمکراسی، توتالیتاریسم و رژیم‌های اقتدارگرا می‌پردازد. بخش دوم نیز نقش شهروندان و احزاب سیاسی را همراه با 2مفهوم حرفه‌ای شدن سیاست و افکار عمومی مورد بررسی قرار می‌دهد.

در بخش سوم، رفتارهای انتخاباتی، جنبش‌های اجتماعی و عمل دولت زیر عنوان کلی این بخش یعنی رفتارهای سیاسی موضوع بحث نویسندگان است.به این شکل، همانطور که از بخش‌بندی کتاب، برمی‌آید، نویسندگان کتاب مبانی جامعه‌شناسی سیاسی و سیاست را بیشتر از 2منظر دمکراسی و توتالیتاریسم بررسی کرده‌اند و کنش‌ها و کنشگران سیاست را در قالب این دو مفهوم مورد توجه قرار می‌دهند. از این دو، نقش توتالیتاریسم به شدت اندک است و حجم اصلی کتاب، سیاست را در بافت دمکراتیک غربی تشریح می‌کند. این نکته به‌نظر کاملا آگاهانه می‌رسد، چرا که آنها خود در مقدمه کتاب می‌نویسند: «جا دارد خاطرنشان کنیم که این کتاب درسی، محدودیت دوگانه‌ای را آگاهانه رعایت کرده است: از یک طرف، اساس روی نظام‌های دمکراتیک (به استثنای فصل‌های4 و 5) متمرکز شده است و از طرف دیگر، بیشتر مثال‌هایش را از دمکراسی‌های غربی به ویژه از فرانسه وام گرفته است.»

البته همانطور که هر کتاب درسی مهمی باید مخاطبانش را با اصلی‌ترین مفاهیم و پژوهش‌ها آشنا کند، مبانی جامعه‌شناسی سیاسی نیز سعی کرده به شکل کاملا علمی، «عمده‌ترین دستاوردهای جامعه‌شناسی سیاسی را مطرح کند». در بخش دیگری از مقدمه کتاب آمده است: «کتاب بنا دارد مدخلی باشد به مهم‌ترین نظریه‌ها، به عمده‌ترین مسائل و مفاهیمی که در این رشته مطرح شده‌اند... . به هیچ عنوان ادعای کامل بودن را ندارد، نه از لحاظ مفاهیم و مضامینی که مطرح شده‌اند و نه از لحاظ کتاب‌هایی که به آنها مراجعه شده است.»کتاب مبانی جامعه‌شناسی سیاسی را نشر آگه در 325صفحه وزیری با قیمت 7800تومان منتشر کرده است.

 

کد خبر 119449

پر بیننده‌ترین اخبار ادبیات و کتاب

دیدگاه خوانندگان امروز

پر بیننده‌ترین خبر امروز