نخست‌وزیر ایتالیا اخیراً با ابراز تردید در مورد مؤثر بودن تحریم‌های غرب علیه برنامه هسته‌ای ایران، از بی‌تأثیری آنها سخن گفته بود. سیلویو برلوسکنی در گفت‌وگو با روزنامه آلمانی آلگمانیه زایتونگ اعلام کرد که تحریم‌ها موفقیت‌آمیز نیست.
اگر چه این گفته‌ها پیش از این نیز از زبان برخی از مقامات اروپایی و آمریکایی مطرح شده بود، اما اظهارنظر برلوسکنی در حالی است که اتحادیه اروپایی 28 اکتبر سال‌جاری میلادی بسته جدید تحریمی را علیه ایران به تصویب رساند؛ تحریم‌هایی که کاترین اشتون، مسئول سیاست خارجی این اتحادیه آن را جامع و فراگیر توصیف کرده است، اما ایران آنها را بی‌‌تأثیر می‌‌داند.
5 ماه پیش شورای امنیت سازمان ملل متحد در قالب قطعنامه 1929 دور جدیدی از تحریم‌ها را علیه برنامه هسته‌ای ایران به تصویب رساند. پس از آن نیز اتحادیه اروپایی به همراه ایالات متحده آمریکا، ژاپن، کره‌جنوبی، کانادا، استرالیا، آلمان و امارات متحده عربی تحریم‌های یکجانبه‌ای را علیه ایران اعمال کردند.
اتحادیه اروپایی افزون بر حمایت از تحریم‌های ایران در شورای امنیت سازمان ملل، به‌صورت یکجانبه تحریم‌هایی را علیه ایران وضع کرده که از جمله انرژی و صنعت ایران را هدف قرار داده است.
کارکردها و پیامدهای دیپلماسی تحریمی غرب باردیگر پاندول گمانه‌ها را بر سر اثربخشی آن تندتر ساخته است. پیامدهای واقعی و روانی تشدید دور جدید تحریم‌ها و تأثیرات پیدا و پنهان آن بر جغرافیای جمهوری اسلامی ایران کارایی این راهبرد را دگربار در بوته نگرش و پایش افکار عمومی و محافل سیاسی و اقتصادی قرار داده است.
دیپلماسی تحریمی آمریکا
اگر چه تبیین و تعریف راهبری تحریمی از سوی انگلیس نهادینه شد، اما توسعه و تشدید دایره تحریم‌ها علیه ایران از سوی آمریکا پیگیری شده است.
توجه به اظهارنظرهای مقامات آمریکایی و اروپایی در روزهای اخیر نیز نشان می‌دهد که واشنگتن در آستانه مذاکرات گروه 1+5 با ایران در جست‌وجوی راه‌های مؤثرتر برای اعمال فشار بر تهران است؛ فشارهایی که مجموعه‌ای از تحریم‌های احتمالی، شامل اعمال فشار اقتصادی شدیدتر بر مؤسسات مالی و بانک‌ها و قطع جریان سرمایه‌گذاری در صنایع نفت و گاز ایران را دربرمی‌گیرد، این در حالی است که پیش از این محمود احمدی‌نژاد با قاطعیت اعلام کرده بود که ایران می‌‌تواند در عرض یک هفته تمام بنزین مورد نیاز خود را تأمین کند. پس از آن نیز مسعود میرکاظمی، وزیر نفت، از صادرات محموله 300هزار لیتری بنزین به خارج از کشور در شهریور ماه خبر داد.
از این‌رو آمریکا همواره سعی داشته تا ناکارآمدی تحریم‌ها را به دور زدن و عدم‌رعایت آن از سوی دیگر کشورها نسبت دهد. بر همین مبنا استیوارت لوی، معاون وزیر خزانه‌داری آمریکا در امور مقابله با تروریسم مالی، در قالب تورهای دیپلماتیک دوره‌ای به کشورهای طرف تجارت با ایران، سعی در تشدید و تحکیم فشار تحریم‌ها علیه ایران دارد.
لوی تلاش داشته تا همسایگان و شریکان تجاری ایران را نسبت به عدم‌رعایت و پایبندی به ردیف‌های تحریمی در مراودات بازرگانی با ایران هشیار سازد.
وی در تازه‌ترین دور این سفرهای تحریمی، راهی جمهوری آذربایجان و ترکیه شد تا در مورد اعمال تحریم‌های ایران، مذاکره کند. لوی هدف از سفرهای خود را متقاعد کردن کشورهای همسایه ایران برای اعمال فشارهای مالی و تحریم‌ها دانست. وی پیش از این نیز به امارات متحده عربی، بحرین و لبنان سفر کرده تا کشورهای خاورمیانه را نسبت به کاهش مناسبات بانکی و تجاری خود با ایران متقاعد کند.
با این حال آمریکا تنها به این اقدامات بسنده نکرده است و واشنگتن در اقدامی دیگر همچنان به بررسی و شناسایی شرکت‌هایی که با ایران در ارتباط هستند، ادامه می‌دهد. شرکت‌های روسیه، چین، ونزوئلا، ترکیه و هند در زمره این شرکت‌ها هستند؛ شرکت‌هایی که برخلاف اصرارهای ایالات متحده و تحریم‌های یکجانبه کنگره همچنان در حوزه تجاری و بازرگانی ایران فعالیت می‌کنند. این علاقه‌مندی تجارت با ایران تنها شامل شرکت‌های غیرآمریکایی نمی‌شود و درمورد شرکت‌های آمریکایی نیز صدق می‌کند.
پیامد محسوس این علاقه‌مندی سبب شده تا در آمریکا تشدید تحریم‌ها علیه ایران با واکنش مثبت روبه‌رو نشود؛ چنان‌که بخش خصوصی نگاهی منفی به این تشدید دایره تحریم‌ها دارد. در یک نمونه از این برخوردهای منفی بیش از 9سازمان اقتصادی و تجاری از جمله اتاق بازرگانی، انجمن ملی تولیدکنندگان و نیز شورای تجارت خارجی آمریکا با ارسال نامه‌ای به کاخ سفید درباره پیامدهای تحریم‌های یکجانبه ابراز نگرانی کرده‌‌اند.
موضع گیری های ایران
جمهوری اسلامی ایران که در طول 3دهه اخیر با ادبیات تحریم، بیگانه نبوده است، همواره سعی داشته رویکردهای مقابله‌ای مقتضی را در برابر این تنبیه و تحریم‌ها برای خنثی‌سازی و یا حداقل کاهش و کنترل اثرات آن اتخاذ کند؛ این رویکردها از گفتار تا رفتار مقامات تهران گستره‌ای وسیع را شامل می‌شود.
رهبر معظم انقلاب، هدف کشورهای غربی از تشدید تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران را جداکردن مردم این کشور از حکومت دانست. آیت‌الله خامنه‌ای در جریان سفر به قم با اشاره به سابقه سی ساله تحریم‌های آمریکا علیه ایران گفتند که مردم و مسئولان عملا نشان دادند که به توفیق الهی، این تحریم‌ها اثر قابل‌توجهی بر زندگی مردم نخواهد داشت.
محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهوری ایران، هم گفت که به شما اطمینان می‌‌دهیم اگر آنها همه کاغذهای دنیا را تبدیل به قطعنامه‌هایی علیه ایران کنند، کوچک‌ترین تغییری در برنامه هسته‌ای ما به‌وجود نخواهد آمد؛ البته احمدی‌نژاد بارها برای توصیف قطعنامه‌های شورای امنیت از تعبیر ورق پاره و دستمال مصرف شده‌ای که باید به زباله‌‌دان انداخته شود، استفاده کرده است.
منوچهر متکی نیز با بیاثر خواندن تحریم‌ها اظهار داشت که ایران، غرب را به خاطر تحریم‌ها پشیمان خواهد کرد.
رامین مهمانپرست، سخنگوی وزارت امور خارجه هم تحریم‌های جدید اتحادیه اروپا را بیاثر خواند و تأکید کرد که این مسئله فقط به پیچیده‌تر‌شدن شرایط کمک خواهد کرد.
مسعود میرکاظمی، وزیر نفت ایران نیز این تحریم‌ها را بیاثر خواند و گفت که شرکت‌های نفتی اروپایی در صنعت نفت ایران هیچ حضوری نداشته‌اند. میرکاظمی به توسعه میادین نفتی و گازی ایران اشاره کرد و گفت که 100درصد میادین نفت و گاز ایران توسط شرکت‌های ایرانی در دست بهره‌برداری است.
