رکود ذهنی در انتظار نسل تکنولوژی‌زده

فارغ از جنبه‌های مثبت این پیشرفت‌های تکنولوژیک که راحت‌تر شدن زندگی افراد را در پی خواهد داشت، پیشرفت‌های سریع تکنولوژیک می‌تواند عوارض زیادی را نیز به همراه داشته باشد.پیشرفت‌های تکنولوژیک از یک سو باعث آسایش و راحتی بشر و فراهم آوردن ظرفیت‌های بسیار گسترده‌تر کاری می‌شوند به‌طور مثال بشر هم‌اکنون با استفاده از رایانه توانسته است به ظرفیت‌های کاری‌بسیار بیشتری دست پیدا کند.اما پیشرفت تکنولوژیک تبعاتی را نیز به همراه خواهد داشت که در این مطلب
به آنها اشاره می‌شود.

امروزه افراد، بسیاری از کارهایی را که به‌صورت سنتی بسیار زمانبر بود یا امکان انجام آنها به‌طور دقیق وجود نداشت، تنها با یک کلیک یا فشار دادن دکمه‌های کیبورد رایانه انجام می‌دهند یا اینکه دیگر به واسطه پیشرفت‌های سریع تکنولوژیک قادر هستند از خودروهای کم مصرف‌تر و ایمن‌تر و خودروهای هوشمندتری استفاده کنند که هم از اتلاف انرژی می‌کاهد و هم احتمال تصادفات را به میزان زیادی نسبت به‌خودروهای قدیمی‌تر کاهش می‌دهد.

از دیگر سو اما اگر پیشرفت‌ها در علم پزشکی یا علوم فضایی را فاکتور بگیریم، می‌توان گفت که پیشرفت‌ها در سایر عرصه‌ها علاوه بر حسن‌هایی که به همراه دارند، مضرات و معایبی هم دارند.

برای روشن‌تر شدن موضوع می‌توان به دوران کودکی و دوران دانش‌آموزی در مدرسه اشاره کرد و مثالی بسیار ساده آورد؛ زمانی دانش‌آموزان ناگزیر بودند با استفاده از ذهن خود عملیات چهارگانه ریاضی نظیر جمع، تفریق، ضرب و تقسیم را انجام دهند اما پس از تولید ماشین حساب دیگر نیازی به استفاده از ذهن در این زمینه نیست و بسیاری از دانش‌آموزان بدون استفاده از ذهن خود عملیات چهارگانه اصلی ریاضی را با ماشین حساب انجام می‌دهند.

این مسئله سبب ‌شده که فعالیت ذهنی دانش‌آموزی که باید جهت یادگیری بهتر ارتقا ‌یابد، کاهش پیدا کند. همین اتفاق نیز در مقیاس بزرگ‌تر در عصر حاضر برای نسل جوانان امروزی در حال رخ دادن است.

با آسان‌تر شدن راه‌های دسترسی به منابع اطلاعاتی و تکنولوژیک و آسان‌ترشدن کارها در نتیجه پیشرفت‌های حاصله، امروزه دیگر نسبت به سابق افراد کمتر از ذهن خود جهت حل مسائل بهره می‌برند و بیشتر از رایانه و جی‌پی‌اس و دیگر دستگاه‌های تکنولوژیک استفاده می‌کنند.

هم‌اکنون افراد با استفاده از نرم‌افزارهای متعدد تخصصی، دیگر خود به‌صورت دستی (Manual) و ذهنی به کار نمی‌پردازند و به راحتی داده را به رایانه ارائه می‌دهند و در انتظار جواب می‌مانند.

حال با این اوصاف تصور کنید روزی برسد- که البته چندان از نظر زمانی دور نخواهد بود- که افراد بدون نیاز به فراگیری مبانی رایانه و اینترنت و بدون حتی یک کلیک و تنها با استفاده از حالات صورت بتوانند اطلاعات مورد نظر خود را به همراه محاسبات مورد نیاز از رایانه دریافت کنند یا اینکه افراد خودروی خود را صرفا با صدور یک فرمان برو به حرکت درآورند و دیگر نگران مسیریابی و احتمال وقوع سوانح رانندگی نباشند و در خانه نیز روبات‌هایی را به کار بگیرند که همه کارهای منزل اعم از آشپزی، نظافت و نظم و ترتیب دادن به امور را انجام دهد. در چنین اوضاع و احوالی بشر بسیار راحت‌تر خواهد زیست و بی‌نیاز از کمترین زحمت، بیشترین دستاورد را کسب خواهد کرد. اما آیا بشر آینده هم مانند بشر امروزی پیچیده خواهد بود و دارای تفکر و قدرت تصمیم‌گیری یا صرفا مصرف کننده‌ای که بدون استفاده از وسایل تکنولوژیک، دیگر قادر به ادامه حیات نخواهد بود؟

درصورتی‌‌که در آینده همه مسائل زندگی با استفاده از انواع ماشین‌ها، روبات‌ها و دستگاه‌های تکنولوژیک قابل حل باشند آنگاه می‌توان نسبت به این مسئله ابراز نگرانی کرد، زیرا استفاده کمتر از فکر و هماهنگ‌نکردن حرکات دست و پا با ذهن، خواه ناخواه به مرور زمان باعث کندی ذهن یا به‌اصطلاح تنبلی ذهن خواهد شد. این امر به‌ویژه در نوجوانان و جوانان نسل‌های آینده که از بدو تولد خود با دنیایی بسیار مدرن و حتی فرا تکنولوژیک آشنا خواهند شد، ملموس‌تر به چشم خواهد آمد.

در چنین شرایطی می‌توان گفت که در آینده و درصورت پیدا نکردن راهکارهایی برای جلوگیری از بحران ناشی از تنبلی فکر تنها یک قشر محدود از نخبگان برتر بر خیل عظیمی از مردم مصرف‌کننده حکم خواهند راند و با اختراعات و ابداعات جدید خود، دیگر افراد جامعه را به هر سو که تمایل داشته باشند، خواهند کشاند؛ در واقع سود و ثروت خود را از طریق فروش محصول دانش خود به مردم کسب خواهند کرد.از همین روست که اندیشمندان و متفکران امروزی در فکر یافتن راه‌هایی برای جلوگیری از تنبلی و رکود ذهنی در جوامع آینده هستند.

در واقع راهکارهایی باید اندیشیده شود که بشر آینده علاوه بر استفاده از وسایل تکنولوژیک تسهیل‌کننده زندگی در برخی از موارد نیز به فکرکردن و اندیشیدن وادار شود تا ناخواسته دچار رکود ذهنی نشده و چشم بسته به مصرف‌گرایی صرف بدون تولید دانش روی نیاورد. چنین شرایطی ممکن است در آینده به ایجاد جوامع مصرفی با بهره‌وری پایین بینجامد؛ جوامعی که صرفا در آن گروهی خاص تولید فکر می‌کنند و سایرین نیز چشم بسته نظر آنان را می‌پذیرند و برده‌وار از محصول فکر آنها استفاده می‌کنند.