در خبر رسمی که رسانه‌های عربستان در این باره منتشر کردند، آمده‌است: وخامت حال امیرعبدالله باعث شد که او مسئولیت امور را در آستانه آغاز حج به ولیعهد بسپارد.
البته دلیل بستری‌شدن پادشاه و سپردن امور به ولیعهد، ناراحتی دیسک کمر او اعلام شده اما چند سالی است که بحث بر سر ادامه کار امیر سالمند عربستان در کانون توجه رسانه‌های جهان قرار گرفته‌است.
شاهزادگان حاکم سعودی همگی دهه 70 یا 80 زندگی خود را می‌گذرانند. تعداد آنها زیاد است و همگی یا برادرند یا پسر عمو. با افزایش سن امیر عربستان و شدت گرفتن بحث‌های رسانه‌ای درباره جانشینی او، رقابت میان شاهزادگان آل سعود هم شدت گرفته و اخبار آن به بیرون درز کرده‌است. در این میان نقش بعضی از این شاهزادگان مانند بندر بن سلطان که هم حضوری طولانی در عرصه حکومت عربستان و هم ارتباطات غربی محکم و طولانی دارند، اهمیت می‌یابد. این شاهزاده سعودی سال‌ها سفیر عربستان در آمریکا بوده و هنوز هم ارتباطات زیادی با واشنگتن دارد.
برای یک نسل،شاهزاده بندربن‌سلطان مرد اصلی ریاض در واشنگتن بود. او از سال1983 تا 2005 سفیر عربستان سعودی در آمریکا بود و به خاطر روابط نزدیکش با مقام‌های قدرتمند سیاسی این کشور حتی به لقب «بندر بوش» مشهور است. بعد از ترک واشنگتن که ظاهرا به‌دلیل خستگی کاری صورت گرفت او به عربستان بازگشت تا ریاست شورای تازه‌تأسیس‌شده امنیت ملی را بر عهده بگیرد؛ شورایی که عملکرد و فعالیت‌های آن مشخص نبود و هنوز هم مشخص نیست. با وجود این بندربن‌سلطان باز هم رفت‌وآمدهای خود به آمریکا را ادامه می‌داد چون پادشاه عربستان هنوز هم وی را به سفیر جدید این کشور در واشنگتن ترجیح می‌داد. این مسئله باعث شد که ترکی الفیصل سرانجام از مقامش به‌عنوان سفیر عربستان در آمریکا در اعتراض به این شرایط استعفا دهد.
در سال2008 بار دیگر بندربن‌سلطان از انظار عمومی و صحنه سیاسی عربستان محو شد. هنوز دلیل اینکه چرا او ناگهان از صحنه سیاسی عربستان کنار رفت مشخص نیست اما بدون شک در میان مقام‌های این کشور و در خاندان آل‌سعود او دشمنان بسیاری دارد. این مسئله را بسیاری به‌دلیل روابط نزدیک او با بسیاری از مقام‌های ارشد سیاسی مهم‌ترین متحد عربستان سعودی یعنی آمریکا می‌دانند.
بسیاری عقیده دارند که محوشدن ناگهانی او در این دوره به خاطر شایعات و اتهامات مختلفی است که هنوز هم درباره او وجود دارد. برخی بندربن‌سلطان را یکی از حامیان القاعده در عراق و مغز متفکر این گروه می‌دانند.
با همه اتهاماتی که علیه بندر وجود دارد او اکنون بار دیگر در حال بازگشت به صحنه سیاسی عربستان است. یک خبرگزاری عربستان سعودی به‌تازگی گزارش داد که مقرین‌بن‌عبدالعزیز، رئیس دستگاه اطلاعاتی عربستان در فرودگاه به استقبال بندربن‌سلطان در هنگام بازگشت به این کشور رفته است.
رئیس سازمان اطلاعاتی عربستان را در این مراسم گروه زیادی از مقام‌های ارشد این کشور همراهی کرده‌اند و استقبال از بندربن‌سلطان به یک جشن باشکوه تبدیل شده است.
خبرها و عکس‌های زیادی از این مراسم منتشر نشده است اما گزارش‌ها نشان می‌دهد که مرد قدرتمند سابق عربستان در آمریکا به‌شدت لاغر شده که برخی آن را به خاطر بیماری وی می‌دانند.
گفته می‌شود بندر در سال‌های گذشته به‌شدت بیمار بوده و تلاش زیادی برای زنده‌ماندن او صورت گرفته است. به‌تازگی حداقل 2 عمل جراحی روی او در بیمارستان جان هاپکینز در بالتیمور آمریکا صورت گرفته است. توضیح مقام‌های عربستان این است که بندر پس از مدتی استراحت در مراکش اکنون برای طی دوره بهبودی خود به ریاض بازگشته است. از لحاظ اخلاقی بندربن‌سلطان سابقه چندان درخشانی ندارد. گزارش‌های متعددی از الکلی‌بودن او وجود دارد. گفته می‌شود علاوه بر این در اواسط دهه1990 بندر به افسردگی شدید دچار بوده است.
با وجود این گمانه‌زنی‌های مختلفی وجود دارد که نشان می‌دهد بازگشت وی به عربستان تنها برای استراحت و طی دوره بهبودی نیست. منابع نزدیک به دولت عربستان عقیده دارند که بندر قرار است بار دیگر فعالیت گسترده‌ای به‌ویژه در سطح اول سیاست داخلی این کشور داشته باشد.
سرنوشت جانشین عبدالله‌بن‌عبدالعزیز، پادشاه عربستان مشخص نیست و اختلاف‌های گسترده خاندان آل‌سعود مسائل را در این کشور بغرنج کرده است.
با اینکه مقام‌های عربستان سعی می‌کنند ظاهری باثبات از کشور خود نشان دهند اما در واقع صحنه سیاسی این کشور با رقابت و نبرد مقام‌های سیاسی برای رسیدن به جانشینی عبدالله تبدیل به یک میدان جنگ واقعی شده است. پادشاه عربستان، 87ساله است اما برادر ناتنی او شاهزاده سلطان هم که جانشین او به‌شمار می‌رود 86سال دارد. علاوه بر سن‌وسال، بسیاری سلطان را در شرایطی نمی‌بینند که بتواند کشور را اداره کند. نفر بعدی که در صف رسیدن به جانشینی امیرعبدالله قرار دارد شاهزاده‌نایف، برادر او با 77سال سن است؛ وزیر کشور عربستان که آمریکایی‌ها به خاطر اظهارنظرش درباره انجام حملات 11سپتامبر توسط یهودی‌ها دل خوشی از او ندارند.
بحث‌وجدل‌ها درباره تعیین جانشین عبدالله حتی فراتر از مقام‌های ارشد دولت عربستان است. بسیاری اعتقاد دارند که عبدالله و 19پسر دیگر عبدالعزیز، بنیانگذار عربستان مدرن که در سال1953 درگذشت،یا بسیار مسن هستند یا تجربه کافی برای اداره این کشور را ندارند؛ به همین خاطر ممکن است پادشاهی در این کشور به دست یکی از پسرهای آنها و در واقع نوه‌های عبدالعزیز برسد. در این شرایط این سؤال مطرح می‌شود که کدام شاخه از خاندان آل‌سعود به رأس قدرت در این کشور می‌رسد؟
به گفته منابع آگاه این مسئله سرانجام با یک توافق باید صورت بگیرد اما رشته حوادثی که اتفاق خواهد افتاد هنوز مشخص نیست. با وجود این بدون شک تغییرات در این کشور به‌زودی آغاز خواهد شد.
ابتدا به‌نظر می‌رسد که شاهزاده سلطان، پدر بندر پست وزارت دفاع عربستان را که بیش از 3دهه است در اختیار دارد به شاهزاده خالدبن‌سلطان (برادر ناتنی بندر) محول خواهد کرد. خالدبن‌سلطان در حال حاضر معاون وزیر است و پیش از این فرماندهی نیروهای عرب در عملیات آزاد‌سازی کویت در سال1991 را بر عهده داشته است. مدال‌ها و نشان‌های خالد زیاد است اما او اعتبار چندانی میان نیروهای نظامی ندارد.
دومین تغییر و تحول به احتمال زیاد اعلام بازنشستگی سعودالفیصل 69ساله از پست وزارت امور خارجه عربستان خواهد بود. گفته می‌شود وی مبتلا به بیماری پارکینسون است و به همین خاطر در بیشتر عکس‌های رسمی، مریض و بداحوال دیده می‌شود.
پست وزارت امور خارجه به احتمال زیاد در اختیار برادر جوان‌تر سعود الفیصل یعنی ترکی الفیصل، 65ساله قرار خواهد گرفت تا این وزارتخانه همچنان در اختیار خانواده الفیصل باقی بماند.ترکی‌الفیصل سال‌ها به‌عنوان رئیس سازمان اطلاعاتی عربستان فعالیت کرد تا اینکه در سال2001 از این پست برکنار شد. وی همچنین به‌عنوان سفیر عربستان در انگلیس نیز فعالیت کرده است.
تغییر و تحولات در بدنه دولت عربستان به همین جا ختم نمی‌شود. خالد، برادر ترکی‌الفیصل یکی از کسانی است که از او به‌عنوان جانشین احتمالی عبدالله نام برده می‌شود. او یک شاعر است و به نقاشی هم علاقه خاصی دارد. علاوه بر این وی دوست صمیمی پرنس چارلز، ولیعهد انگلیس به حساب می‌آید. خالد پیش از این فرمانداری استان ناآرام عصیر را بر عهده داشته است و اکنون به‌عنوان فرماندار استان مکه فعالیت می‌کند. وی مورد احترام بسیاری از شاخه‌های خاندان آل‌سعود است که این مسئله امتیاز بسیار مهمی برایش به حساب می‌آید.
با وجود این هنوز نکات مبهمی در سناریوی تغییر و تحولات در عربستان وجود دارد. بسیاری انتظار دارند که شاهزاده نایف به‌عنوان ولیعهد عربستان معرفی شود؛ هرچند گفته می‌شود وی در حال دست‌و‌پنجه نرم کردن با بیماری سرطان است و به همین خاطر احتمال دارد که هیچ‌وقت به مقام پادشاهی نرسد. سلمان، برادر 74ساله او و فرماندار استان ریاض هم شانس زیادی برای جانشینی عبدالله ندارد.
بازگشت بندر
نقش بندر بن سلطان در رقابت‌های شاهزادگان سعودی در گذشته پررنگ بوده و در آینده هم با اهمیت خواهد بود.او به خاطر آنکه مادرش پیش از ازدواج با پدرش یک کنیز بوده است شجره‌نامه معتبری در میان خاندان آل‌سعود برای رسیدن به مقام پادشاهی ندارد.
بندر اما با دختری از آل فیصل ازدواج کرده است و ارتباطات نزدیک او با مقام‌های سیاسی آمریکا او را به یک متحد کلیدی برای هر کسی که قصد رسیدن به مقام پادشاهی عربستان را داشته باشد تبدیل کرده است. با همه شایعات و اتهاماتی که درباره بندر وجود دارد همه مقام‌های سیاسی عربستان روی یک حقیقت اتفاق نظر دارند: بندر به‌عنوان یک بازیگر مهم به صحنه سیاست عربستان بازگشته است.
فارین پالیسی
